Tom Wilcox, een Britse RUG-alumnus, woont al meer dan 25 jaar in Groningen, wat betekent dat hij geen stem heeft in het referendum. Maar de uitkomst kan zijn hele leven beïnvloeden. ‘Ik heb geen Nederlands paspoort. Ik ben een Brits staatsburger. Ik woon en werk hier, en ik wil niet dat m’n leven verandert.’
Hij is een van de vele Britten in Europa wier leven op de kop komt te staan als Groot-Brittannië vóór een Brexit stemt. In 2015 waren er 1,2 miljoen Britten die buiten hun thuisland, maar binnen de EU woonden. Nederland telt ongeveer 50 duizend Britse expats. Aan de RUG zijn dat 267 studenten en 42 onderzoekers.
‘Het is een voorrecht’
Als Groot-Brittannië de EU verlaat, zou hun leven plotsklaps veranderen. Zelfs reizen naar Groot-Brittannië wordt dan lastiger. Wilcox gaat nog vaak terug naar zijn thuisland omdat zijn ouders daar wonen, maar hij vraagt zich af of dat na 23 juni nog net zo makkelijk zal gaan als nu. ‘Ik kan nu gewoon heen en weer reizen wanneer ik wil, maar het zou wat wezen als dat in de toekomst ingewikkelder wordt.’
Afgezien van de last die hij persoonlijk zou ondervinden van een Brexit, is hij ook principieel tegen een vertrek uit de EU. ‘Je land afzonderen en steeds minder internationaal worden, is niet goed. Ik vind als expat dat een multiculturele samenleving heel belangrijk is. Er zijn zoveel landen die graag bij de EU willen horen, dus het is eigenlijk een voorrecht voor ons.’
‘Ik profiteer dagelijks van de voordelen van de EU, en die raak ik straks allemaal kwijt’
Wilcox mag dan niet meebeslissen in het referendum, maar de Britse studenten en medewerkers aan de RUG doen er alles aan om hun stem te laten horen. Sam McCaddon, eerstejaarsstudent internationaal and Europees recht aan de RUG, heeft al een volmacht ingevuld, zodat iemand anders in zijn naam kan stemmen.
Niet-EU studenten
‘Ik profiteer dagelijks van de voordelen van de EU, en die raak ik straks allemaal kwijt als de meerderheid tegenstemt’, zegt McCaddon. ‘Ik maak me zorgen over een aantal dingen, zoals vrij reizen binnen de EU. En m’n collegegeld natuurlijk, want dat zal zeker omhoog gaan als de Brexit doorgaat.’
Als de Britten ervoor kiezen om de EU te verlaten, kan dat betekenen dat Britse studenten in het buitenland straks net zoveel collegegeld moeten betalen als andere studenten die niet uit de EU komen. In de afgelopen jaren zijn er steeds meer Britse studenten naar Nederland gekomen omdat het collegegeld hier veel lager is: de kosten van studeren in Groot-Brittannië kunnen oplopen tot 12.600 euro (9000 pond) per jaar, terwijl Britse studenten in Groningen het komende jaar 1951 euro betalen.
Als Groot-Brittannië uit de EU stapt, kan dat oplopen tot een bedrag tussen de 8000 en 13.900 euro. Als ze niet meer in aanmerking komen voor het speciale collegegeldtarief voor EU-studenten, zullen er waarschijnlijk minder Britten naar Nederland komen om te studeren.
Maar eerstejaarsstudent Duncan Saunders, die ook bij volmacht stemt, denkt niet dat het bedrag voor Britse studenten zal veranderen. ‘Het collegegeld in Zwitserland is bijvoorbeeld hetzelfde als in alle andere EU-landen. Ik denk dat zoiets dan ook wel voor Groot-Brittannië geregeld zal worden.’
Volgens Saunders kan Groot-Brittannië de EU beter verlaten. ‘Ik vind de EU niet democratisch genoeg’, zegt hij. Hij noemt het vijfpresidentenrapport, waarin plannen staan om de economische en monetaire unie te verbeteren, maar dat ook oproept om betere integratie in de EU tegen 2025. ‘Engeland zal daar nooit voor gaan, dus kunnen we nu maar beter vertrekken’, zegt hij. Zelfs als de meerderheid van de Britten ervoor stemt om in de EU te blijven, denkt hij zeker te weten dat er in de nabije toekomst wel weer een referendum gehouden zal worden.
Voortijdig
Stefan Couperus, assistent-professor Europese politiek en maatschappij, denkt dat de effecten van een Brexit pas op de lange termijn merkbaar zullen zijn. ‘Ik denkt dat de handel het meest zal worden beïnvloed. De Britten hebben de neiging te vergeten dat bijna de helft van hun handel ofwel met, ofwel binnen de EU plaatsvindt.’
En zelfs als het collegegeld voor Britse studenten niet verandert, zal studeren aan Britse universiteiten duurder worden, omdat ze gedeeltelijk worden gesubsidieerd door de EU. ‘Een Brexit zal een gat in hun begroting veroorzaken en dat zal leiden tot hoger collegegeld’, legt Couperus uit. Couperus denkt ook dat Groot-Brittannië niet meer mee mag doen aan het Erasmusprogramma, waardoor uitwisseling van medewerkers en studenten stukken moeilijker zal worden.
‘Het zijn vooral de politieke partijen die er een punt van maken’
De meningen van de Britse studenten, medewerkers en alumni daargelaten, denkt RUG-woordvoerder Gernant Deekens dat vragen over een mogelijke Brexit nog een beetje voorbarig zijn. ‘Een negatieve stem op het referendum betekent helemaal nog niet niet dat Groot-Brittannië de EU direct zal verlaten. Er moeten scheidingsdata worden geprikt en allerlei maatregelen worden genomen. Ik denk dat de huidige studenten zich nergens zorgen over hoeven te maken.’
‘Schitterende afzondering’
McCaddon heeft er vertrouwen in dat de meerderheid van de Britten volgende week vóór de EU zal stemmen. ‘Ik zie een Brexit niet zo snel gebeuren. Voor zover ik weet is ons EU-lidmaatschap in Groot-Brittannië nooit echt een probleem geweest. Het zijn vooral de politieke partijen die er een punt van maken.’
Hoewel Couperus zegt dat het moderne Groot-Brittannië erg divers is en zichzelf als onderdeel van de EU beschouwt, zagen de Britten zichzelf van oudsher altijd als meer dan alleen een Europees land. ‘Sommigen denken nog altijd dat we een geïsoleerde oppermacht zijn: ‘schitterende afzondering’, noemen ze dat. Sommige hedendaagse geschiedkundigen zijn hier nog steeds voorstander van.’
Maar wat geschiedkundigen er ook van vinden, de meerderheid van de Britten heeft nog niet besloten, en Wilcox wacht vol spanning op de uitslag. Als een Brexit daadwerkelijk plaatsvindt, moet hij zijn Britse paspoort inwisselen voor een Nederlandse versie en in het land blijven, want beide nationaliteiten behouden kan niet.
‘Ik woon hier al zo lang dat het als thuis voelt, maar ik ben nog niet bereid mijn Britse rechten op te geven’, zegt Wilcox. ‘Ik zal op 24 juni het nieuws de hele dag in de gaten houden en hoop dat de mensen in Groot-Brittannië de juiste beslissing nemen.’