Eigenlijk zou je het ook gewoon kunnen zien als een soort studiefinanciering, dat onvoorwaardelijke basisinkomen, vertelt Ronald Mulder. Hij is initiator bij stichting Maatschappij voor Innovatie van Economie en Samenleving (het MIESlab), de stichting die nu experimenteert met het basisinkomen. Niet zo gek dus, dat ook veel studenten zich aan hebben gemeld om mee te doen aan het experiment.

Iedere Nederlander krijgt duizend euro per maand, dat is wat het basisinkomen inhoudt. Vorige week werden de laatste euro’s van het beoogde bedrag van 12.000 euro binnengehaald via crowdfunding: het experiment gaat nu voor een jaar van start. Frans Kerver, een copywriter uit Feerwerd, mag bij wijze van proef een jaar lang duizend euro per maand incasseren, zonder dat hij daar verder ook maar iets voor hoeft te doen.

‘Ik zie wel studenten die worstelen met hun toekomst’

De economische ongelijkheid dreigt toe te nemen en daarom is een herverdeling op de arbeidsmarkt nodig, vinden voorstanders van het basisinkomen. Het basisinkomen zou onder andere vroegtijdige burn-outs voorkomen en ook creativiteit wordt ermee gestimuleerd: de lijst met redenen om het basisinkomen in te voeren is wat Mulder betreft ellenlang. En ook studenten kunnen er baat bij hebben, meent hij.

De drive

‘Ik zie wel studenten die worstelen met hun toekomst’, licht studentdecaan Jos Karssies toe. Dat zijn vaak studenten die aan het eind van hun bachelor of master ontdekken dat ze te weinig naast hun studie hebben gedaan waarvoor ze uit hun comfort-zone moesten komen, denkt hij. Minder geldzorgen door een basisinkomen, zou dat dan de oplossing zijn? En geen studies meer kiezen op basis van toekomstperspectief en salarisverwachtingen, maar puur op interesse?

Jooske Doorenbos, hoofd studentenservicecentrum van de RUG en voormalig decaan, denkt van niet. Dat komt volgens haar vooral omdat studenten nu ook niet zo in elkaar zitten. Studenten denken er uitvoerig over na, maar uiteindelijk geeft hun interesse, ‘de drive’, de doorslag. Een financieel leuk plaatje staat daarbij helemaal niet zo hoog in het vaandel, vertelt ze.

Beter perspectief

Volgens Doorenbos zullen studenten in de toekomst wel vaker voor ‘het betere perspectief’ kiezen. Als studenten twijfelen tussen twee studies die ze even leuk vinden, zullen ze vaker voor de studie gaan met een beter baanperspectief. Doorenbos heeft het heel expliciet over een baanperspectief, niet over een financieel gunstige toekomst. ‘Ik geloof niet dat het inkomen die keuze stuurt.’

‘Hierdoor kun je je beroep later ook beter uitoefenen’

Maar die vlieger gaat niet helemaal op in het geval van Aline Tijans, zesdejaars student geneeskunde. ‘Mij leek de toneelschool een superleuke opleiding, maar ik wist ook wel in m’n achterhoofd dat je dan wel heel goed moet zijn, wil je er een baan in krijgen. Niet iedereen wordt Halina Reijn. En het is toch belangrijk dat je later rond kunt komen.’

Hoewel Tijans nu niet meer zeker weet of ze met een basisinkomen de toneelschool zou gaan doen, ziet ze wel wat een onvoorwaardelijk bedrag met studenten kan doen. Het biedt ruimte om naast je studie actief bezig te zijn, bijvoorbeeld met commissies. ‘Dat levert zoveel meerwaarde op voor jezelf in de ontwikkeling. Hierdoor kun je je beroep later ook beter uitoefenen’, meent ze.

Meer dan een basisinkomen

Rob Alessie, professor micro-econometrie, is totaal geen voorstander van een basisinkomen. ‘Eerlijk gezegd vraag ik me echt af waarom een samenleving dit moet doen.’ Jongeren zouden er wat Alessie betreft al helemaal niet in aanmerking voor moeten komen. ‘Het is belangrijk dat zij zich op de arbeidsmarkt begeven.’ En dat studenten na hun afstuderen wat langer werkloos zijn, hoeft volgens Alessie helemaal niet te betekenen dat zij uiteindelijk geen mooie baan vinden.

Dat studenten niet direct werk vinden, ziet ook Doorenbos niet als een belemmering. Hoewel de arbeidsmarkt zal veranderen, denkt zij dat studenten hun weg toch wel zullen vinden. Een basisinkomen is daar ook niet de oplossing voor. Studenten zijn hoogopgeleid en willen dan ook meer dan enkel een basisinkomen, legt Doorenbos uit.

Ook Oscar van Hees, zesdejaars student technische bedrijfskunde, denkt dat een basisinkomen niet genoeg zal zijn voor de meeste studenten. Wel meent hij dat ‘als je de intrinsieke waarden van geld verdienen weghaalt, je makkelijker kiest voor werk dat je écht leuk vindt’.

Van Hees denkt niet dat een basisinkomen veel invloed zal hebben op de studiekeuze, als aspirant-studenten in de toekomst een goed salaris willen verdienen. ‘Als je jong bent maak je die keuze niet op basis van geld.’ Hij denkt bovendien dat het basisinkomen juist meer scholieren zal stimuleren om te gaan studeren.

Luie mensen

Nee, van gratis geld zullen mensen echt niet lui worden, vertelt Mulder. ‘Ik geloof dat de mens zich van nature graag nuttig maakt en dingen onderneemt.’ Dat blijkt wel uit het feit dat ook veel studenten zich aan hebben gemeld om als proefkonijn mee te doen aan het experiment, aldus Mulder. De reden die daarbij toch wel het meest wordt genoemd is financiering van een studie. ‘Ik geloof er niks van dat mensen zich terugtrekken van de arbeidsmarkt’, zegt hij stellig.

‘Ik werk nu puur en alleen om bij te verdienen’

Maar Patriecia Kolthof, masterstudent journalistiek, ziet dat anders. ‘Ik denk dat mensen er lui van gaan worden, want je krijgt toch al duizend euro per maand. Maar aan de andere kant heeft iedereen wel een begin.’

Vroeger was er natuurlijk een soort basisinkomen in de vorm van een studiefinanciering voor studenten, vertelt Mulder. Wat er nog restte van de studiefinanciering wordt nu vervangen door het leenstelsel, waarbij studenten praktisch gedwongen worden om naast hun studie te werken, aldus Mulder. ‘Lijkt me geen goed idee.’

Kolthof ziet om die reden wel wat in het basisinkomen. ‘Ik werk nu puur en alleen om bij te verdienen en als dat niet zo nodig was, zou ik misschien iets zoeken wat beter bij m’n studie past.’

Uitdagend werk

Het pas ingevoerde leenstelsel stuurt ook te veel mensen in economisch aantrekkelijke beroepen, zegt Mulder. Maar Kolthof denkt dat de aanzuigingskracht naar financieel gunstige beroepen uiteindelijk wel mee zal vallen. Ze begon zelf met een studie rechten, omdat dat een beter toekomstperspectief bood. ‘Maar dat paste helemaal niet bij me.’ Daarom ging ze uiteindelijk communicatie- en informatiewetenschappen doen. Die keuze maakte ze op basis van haar interesse, in plaats van baanperspectief, zegt ze achteraf.

Studenten willen uiteindelijk toch een studie volgen waarmee ze later uitdagend werk kunnen doen. En mensen die er misbruik van maken en bijvoorbeeld tien jaar over een bachelor gaan doen, zullen er zeker zijn, geeft Mulder toe. ‘Maar dat is iets van alle tijden.’