Mee-eten of een eigen pannetje?
Kerst met carnivoren
Door Feeke Rensen
By Feeke Rensen
Feeke Rensen
De Roemeense Răzvan Blănaru at al een paar maanden geen vlees meer. Hij voelde zich vaak ziek als hij dat had gegeten en daar had hij geen zin meer in. Maar toen kwam de kerst en zijn ouders wilden dat hij gewoon met de pot mee at.
‘Ze hadden een traditioneel Roemeens gerecht klaargemaakt, maar ik wilde het echt niet eten’, zegt de eerstejaars student biomedical engineering. Het liep zelfs uit op een ruzie. ‘Uiteindelijk heb ik snel iets anders voor mezelf gemaakt.’
Steeds meer mensen eten vegetarisch. Bij de laatste telling van het CBS in 2020 gaf 1 op de 3 Nederlanders aan dat zij minder vlees gegeten hadden dan het voorgaande jaar. En van alle mensen in Nederland laten hoogopgeleiden en jongeren vlees het vaakst links liggen. Die jongeren schuiven met kerst weer aan bij hun familie, maar dat levert nog wel eens gedoe op.
Răzvans ouders begrepen er in elk geval helemaal niets van. ‘Geen vlees? Maar ál het eten bevat vlees!’ zeiden ze tot zijn frustratie.
Pizza salami
Ook Jeroen van Wageningen, die biomolecular sciences studeert, herinnert zich zo’n confrontatie aan de kerstdis. Hij had een diner met zijn huisgenoten, maar hij was als vleeseter in de minderheid. Zat hij daar, met zijn pizza salami.
Geen vlees? Maar ál het eten bevat vlees!
Maar hier ontstond een open gesprek. ‘Ze probeerden me niet op een dwingende toon te overtuigen, maar legden gewoon uit waarom zij het belangrijk vonden om geen vlees te eten.’ In de natuur is er maar een klein groepje dieren dat aan de top van de voedselketen staat en zijn voeding uit vlees haalt, vertelden ze hem. ‘Als we met zo veel mensen zijn, is het helemaal niet haalbaar voor de aarde als we deze hoeveelheden vlees blijven eten.’
En eigenlijk, bedacht Jeroen toen, zat daar wel iets in. Hij besloot als goed voornemen voor het nieuwe jaar een tijdje geen vlees te eten. Al snel merkte hij dat het niet duurder was en voedingsstoffen miste hij ook al niet. ‘Het ging me prima af en ik zag in wat de impact was van al dat vlees eten’, zegt hij. ‘Ik had er voor die tijd nooit zo over nagedacht.’
Geen halszaak
Dat goede voornemen van toen is nu zijn standaard geworden. Zijn ouders hebben er gelukkig begrip voor, maar van zijn kant is Jeroen ook niet heel streng. Dus als het kerstdiner komt en er staat toch vlees op tafel, dan maakt hij er ook geen halszaak van. ‘Het is een numbers game – het gaat om de schaal waarop we vlees eten.’
Maar die keuze is persoonlijk, die kan en wil hij aan niemand anders opdringen. Hij weet immers uit eigen ervaring dat dat veel beter werkt. ‘Als je op een neutrale toon uitlegt waarom jij vindt en doet wat jij doet, hoeft iemand het niet gelijk te begrijpen, maar is er misschien wel een zaadje geplant.’
Iemand hoeft het niet gelijk te begrijpen, maar er is wel een zaadje geplant
Ook Daniëlle Blom heeft gezien hoe moeilijk het voor mensen is om een eetpatroon aan te passen dat ze al hun leven lang hebben. De masterstudent biomedical engineering is al ruim elf jaar vegetariër en bij haar komt vlees er echt niet meer in, maar voor haar familie was dat even wennen.
‘Vooral mijn opa wist niet hoe hij moest reageren’, vertelt ze. ‘Hij zou het liefst barbecueën met kerst – dat hebben we zelfs al eens gedaan.’
Drie opties
Bovendien wisten haar opa en oma ook niet goed wat ze voor hun kleindochter moesten inslaan. Daniëlle was de eerste vegetariër die ze hadden ontmoet en er lagen nog maar weinig vleesvervangers in de schappen. De drie beschikbare opties wisselden elkaar af. ‘Mijn moeder vroeg elke dag: “Welke wil je vandaag?”’
Maar als haar oma aan de slag gaat voor het kerstdiner, doet ze wel haar uiterste best, zegt Daniëlle. Ze belt haar nog altijd vlak voordat de gourmetpannetjes van zolder gehaald worden, om te checken of ze wel de goede dingen in huis gehaald heeft. ‘Ze wil mij heel graag net zo’n speciale kerst geven als de rest van de familie.’
Het is vooral een kwestie van wennen, merkten de studenten. Bij Răzvan werden de confrontaties rondom kerst minder door de jaren heen. Hij ontdekte dat het helpt als je niet alleen met kerst over dit soort dingen praat, maar ook gedurende het jaar. ‘Dan kan je rustig uitleggen waarom het voor jou belangrijk is.’ Tegenwoordig staan er bij zijn familie ook altijd wat gerechten zonder vlees op tafel.
Voortouw
Ook een optie, zegt Jeroen, is zelf het voortouw nemen. Een vriendin van hem eet veganistisch en kookt dan een lekker recept en vertelt pas achteraf dat het veganistisch was. ‘Mensen kunnen daar dan echt van genieten’, zegt Jeroen. ‘En zo kan je de gedachte veranderen dat je als veganist alleen maar op een sojaboon loopt te kauwen.’
Oma wil mij heel graag net zo’n speciale kerst geven als de rest van de familie
Daniëlle adviseert vooral om bij jezelf te blijven als er frictie ontstaat tijdens het kerstdiner. Ze merkt dat mensen zich aangevallen voelen en zich gaan verdedigen. Ze schrikt daar nu niet meer van en vindt het vooral grappig. ‘Ik snap het gewoon niet, er is geen discussie. Ik doe mijn eigen ding, ik zeg niet dat iemand anders geen vlees mag eten.’
Als iemand vervelende opmerkingen maakt, kun je die daarom maar beter van je af laten glijden. Maar als dat niet lukt, kun je er best iets van zeggen, zegt ze. ‘Misschien kan je kijken of je een soort safe person hebt, er is vast wel iemand in je familie die het met je eens is. In mijn geval zou dat mijn moeder zijn en die kan het dan voor je opnemen.’
Samenzijn
Uiteindelijk zijn ze het alle drie eens: het draait tijdens het kerstdiner om het eten, maar vooral ook om het samenzijn. ‘Met kerst eet je heel bewust’, zegt Jeroen. ‘Je gaat niet voor de tv zitten, maar je dekt de tafel en zet er onhandige kaarsen op.’
Wie vervolgens wát eet, hoeft de sfeer volgens hen niet te bepalen. ‘Het gesprek hoeft niet de hele tijd over wel of geen vlees te gaan’, vindt Daniëlle. ‘Laat je kerst niet verpesten en ga het lekker ergens anders over hebben.’