Sommigen denken misschien dat we er al zijn.

Sommigen denken dat de universiteit al zoveel heeft gedaan om diversiteit en inclusie te bevorderen, dat de taak volbracht is.

Maar, zegt Isabelle Atala Heusing (24), studenten voelen zich nog steeds ongemakkelijk in hun leeromgeving. De student media studies en voorzitter van de African and Caribbean Student Association (ACSA) hoort nog vaak verhalen over verouderde denkbeelden of stereotyperende opmerkingen.

‘Ik ben de enige zwarte persoon binnen mijn studie. En ik heb bizarre dingen gehoord’, beaamt geschiedenisstudent en secretaris van Black Ladies of Groningen (BLOG) Bahati Nyahunzvi (20). ‘Eén docent zei het N-woord.’

Zoiets ontmoedigt studenten om zich uit te spreken. ‘Het is zinloos als toch niemand de moeite neemt om met me in gesprek te gaan’, zegt Isabelle. ‘Pijnlijke opmerkingen van zowel studenten als docenten blijven in de groep vaak onbesproken. Ze worden beschouwd als “meningen”, terwijl onze opmerkingen worden afgedaan als radicale standpunten.’

Witte mannen

Maar wie beslist welke perspectieven legitiem zijn en welke radicaal? ‘Waarom is een canon neutraal als hij wordt gedomineerd wordt door stemmen van witte mannen, maar partijdig als er feministische of postkoloniale wetenschappers in opgenomen zijn?’ vraagt promovendus internationale betrekkingen Alina Achenbach (27), lid van Decolonize Groningen, zich af. ‘Is witte positionaliteit dan geen vorm van positionaliteit?’

Is witte positionaliteit dan geen vorm van positionaliteit?

Overal aan de RUG vragen studenten aandacht voor de eurocentrische blik van de academische wereld. Ze roepen op tot dekolonisatie en komen daarbij met verschillende initiatieven.  Zo organiseerde ACSA vorige week nog een symposium over dekolonisatie. Studenten bij economie en bedrijfskunde klaagden vorige week over de extreme focus op Amerika in hun faculteit in een artikel in UKrant. En vijf studenten van het University College (UCG) maken een syllabus waarmee ze ‘dekolonisatie in alle disciplines’ hopen te bereiken.

Ook zij stoorden zich aan de oververtegenwoordiging van wetenschappers uit het mondiale noorden op de literatuurlijsten, legt UCG-student Johanne Hobel (22) uit. ‘Natuurlijk zijn er individuele docenten die goed werk doen, maar er zijn niet veel vakken aan de RUG die zich richten op dekolonisatie. Dus we wilden iets veranderen.’

Negatieve connotaties

Er zijn wel enkele initiatieven, zoals de Decolonize Hub bij letteren, maar daarvoor lijkt weinig institutionele ondersteuning te zijn. De Teaching Academy Groningen (TAG) heeft bijvoorbeeld een community voor inclusie en diversiteit, maar praat liever niet over ‘dekolonisatie van het curriculum’.

Dat roept negatieve associaties op, zegt  Jan Riezebos, academisch leider van TAG en hoogleraar onderwijsinnovatie aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde. ‘“Inclusief onderwijs” zegt veel duidelijker dat we elkaar moeten omarmen. En als je docenten wilt aanmoedigen om hun eigen materiaal te onderzoeken en zichzelf te ontwikkelen, is het effectiever om positief te formuleren.’

Maar wat betekent dekolonisatie aan de universiteit nu echt? En in hoeverre is het iets anders dan diversiteit en inclusie?

Aarzeling

Ons onderwijssysteem is diep doordrongen van eurocentrische waarden en ideologieën, en dat bepaalt wat we beschouwen als kennis en hoe we die kennis vervolgens onderwijzen, zegt Charvi (23), lid van het Groningen Feminist Network (GFN). 

Dit uit zich niet alleen in curricula die wetenschappers uit minderheidsgroeperingen marginaliseren, maar ook in de manier waarop onderzoek wordt gedaan. ‘Ons begrip van de wereld wordt grotendeels bepaald door westerse kaders die de voorkeur geven aan objectiviteit en universaliteit’, zegt de UG-student. ‘Die worden gezien als meer legitiem dan alternatieve vormen van kennisproductie. En ik heb het gevoel dat men binnen de RUG aarzelt om hieraan voorbij te gaan.’ 

Dekolonisatie betekent niet alleen het bevragen van kennis, het is een fysiek proces

Charvi beschouwt dekolonisatie als een filosofie die koloniale gedachten en structuren wil vernietigen. Praat je over de dekolonisatie van de RUG, dan praat je dus over maatregelen om machtsongelijkheid aan  te pakken; over manieren om eurocentrische waarden te veranderen en studenten kritisch te leren denken over kennis. Het gaat over het aanpakken van de structuren in colleges en curricula, zegt ze, maar ook over onderzoek, de toelating van studenten en de manier waarop nieuw personeel wordt geworven. 

Ten slotte is het belangrijk het koloniale verleden van de RUG ook te erkennen. ‘Dekolonisatie betekent niet alleen het bevragen van kennis, het is ook een fysiek proces’, legt Alina uit. ‘Het is belangrijk om onder ogen te zien dat de betrokkenheid bij slavenhandel door RUG-wetenschappers ook materiële implicaties heeft gehad.’ Denk aan hoe Nederlandse instellingen, waaronder universiteiten, profiteerden van de winsten uit de koloniën.

Dekolonisatie kan niet worden teruggebracht tot het bevorderen van diversiteit en inclusie, vinden de studenten. Zoals Bahati opmerkt: ‘Kolonialisme op zichzelf is een heel groot probleem. Als je het met andere dingen samenvoegt, loop je het risico om het te bagatelliseren.’

Tegenstaan

‘De term “dekoloniseren” kan sommige mensen tegen de haren instrijken, maar het is ook bedoeld om te reflecteren op het feit dat ons hele universitaire kennisstelsel koloniale wortels heeft’, zegt kunstprofessor Iva Pesa, die tevens een van de oprichters is van de Decolonize Hub.

Het dekolonisatieproces zal rommelig zijn

‘Het is geen gemakkelijk stapsgewijs proces. Het zal rommelig zijn’, zegt Isabelle.

‘En het kolonialisme zelf was niet alleen maar leuk en aardig’, voegt psychologiestudent Irma (22) toe, onderwijscoördinator van ACSA. ‘Het was smerig. Het was vreselijk. Dus we kunnen niet verwachten dat dit minder uitdagend zal zijn.’

Dus waar moeten we beginnen? Hoewel sommige maatregelen, zoals het ondersteunen van alternatieve onderzoeksmethoden, het aannemen van een divers personeelsbestand of het verwijderen van koloniale symbolen van universiteitsterreinen, logische startpunten zijn, vormt het aanpassen van het curriculum een uitdaging. De meeste docenten selecteren of schrijven hun eigen lesmateriaal, waardoor verandering afhankelijk is van de welwillendheid van individuen. ‘We moeten samenwerken als afdelingen, als faculteiten, als universiteit, om dit op de agenda te zetten’, zegt Pesa.

Sneeuwbaleffect

Het aanmoedigen van discussie onder studenten is net zo belangrijk als onder het personeel. Het vak dat UCG-studenten ontwikkelen wil bijvoorbeeld gesprekken faciliteren. ‘Wanneer een student zijn hand opsteekt en zegt: Oh, ik heb bij dat andere vak geleerd dat dit problematisch is, kunnen we hierover praten, dan kan dat een groot sneeuwbaleffect hebben’, zegt Johanne. 

Bovendien moet de RUG zorgen dat dekolonisatie niet slechts een item op de checklist is. ‘Het wordt problematisch als er dan een week wordt gewijd aan niet-Westerse perspectieven. Dan wordt het voor studenten dat extraatje bovenop de Westerse canon’, vindt Pesa.

‘Dan voelt het als een afvinklijstje. Zo van: kijk, nou hebben we over ras gepraat, zegt Isabelle. 

Zij stelt voor om elk onderwerp altijd vanuit verschillende perspectieven te behandelen. ‘Het is belangrijk om meerdere gezichtspunten te bieden, zodat je een preciezere weergave krijgt  van het leven.’

Bewust

‘Ik denk dat we als universiteit steeds bewuster worden. Maar we beseffen ook steeds meer dat we nog veel te doen hebben’, concludeert Riezebos.

En hoewel de RUG al een paar stappen heeft gezet in de richting van meer diversiteit en inclusiviteit, is ze er nog niet. ‘Uiteindelijk is dekolonisering een doorlopend proces dat misschien helemaal geen einde heeft’, denkt Alina. ‘En ik geloof dat het een waardevolle aanvulling is op de zelfkennis van een instelling. Dat je zegt: we zijn ermee bezig. We leren. Dat zou heel fijn zijn.’

Engels