Proefkonijnen #5Virtuele stresstest
‘Ik stotter me door de opdracht heen’
Door René Hoogschagen
By René Hoogschagen
Het virtual reality-experiment van promotiestudent Mathijs Nijland is van het vervreemdende soort. Je denkt de hele tijd: zit ik hier wel goed?
Het experiment vindt plaats op drie plekken. Eén echte en twee virtuele. De echte is een klein eenpersoonskantoortje op de psychiatrieafdeling van het UMCG, waar Mathijs me achter een bureau zet met uitzicht op het groen van de Petrus Campersingel.
Voor me staan vier schermen, waarvan ik er slechts eentje gebruik: voor de vragenlijsten die ik ter plekke in moet vullen. Vragen over of ik zweet, of ik mijn hart voel kloppen en of ik me gespannen voel. Tegelijkertijd houd ik een stevig wattenrolletje in mijn mond dat mijn speeksel opzuigt. Mathijs reikt me ook nog vijf plakkertjes aan met een draadje eraan. Die plak ik braaf op mijn borst en buik, waarop Mathijs nog twee elektroden aan mijn vingers vastbindt.
Wachtruimte
Dan begint het echte werk. Ik krijg een dikke vr-unit op mijn hoofd en beland meteen in plek nummer twee: een wachtruimte van een crematorium, zo lijkt het. Door grote ramen zie ik grasland op lager gelegen grond, hier en daar ligt een magazine, en er staan nog een paar rijen kuipstoeltjes en een salontafel. Voor me hangt een enorm tv-scherm. Als ik ernaar kijk, begint meteen een karakteracteur met gedragen stem over de natuur in de nieuwe Markerwaardeilanden te vertellen.
Vervolgens verschijnt er een virtuele meneer, die al even rustgevend uitlegt dat ik twintig minuten moet wachten. Hij wijst naar een analoge klok aan de muur en naar een aftellende digitale klok op het tafeltje voor me. Ik kijk een tijdje rond, maar veel meer dan de documentaire kijken is er niet te doen. De magazines kan ik niet pakken en mijn telefoon kan ik niet zien.
Ik probeer mijn aandacht bij het scherm te houden. Het gaat over de fuut. De blauwborst komt in beeld. Ik zie een insect ontpoppen. Maar de hele tijd denk ik: zit ik hier wel goed? Heb ik niet per ongeluk met de verkeerde onderzoeker afgesproken? Wat gaan ze nou testen? Of ik wel doorheb dat de tijd stiekem verspringt? Hoe vaak ik naar de klok kijk? Wat doe ik hier?
Nieuwe variant
Het experiment staat bekend als de Trier Social Stress Test en wordt normaal gesproken live uitgevoerd, met echte mensen, vertelt Mathijs later. Wat ik doe is de nieuwe, volledig digitale variant, die ontwikkeld is in samenwerking met het Centrum voor Informatie Technologie van de RUG.
Dat is niet alleen praktisch, omdat je geen acteurs nodig hebt, het is ook goedkoper, zegt Mathijs. ‘Je hebt een klein kamertje nodig, een bril en twee computers en voor de rest niet zo veel.’ Maar belangrijker: ‘De omstandigheden zijn altijd hetzelfde.’ En dus zijn de resultaten goed vergelijkbaar.
Twintig tergend trage minuten en een reeks aan diersoorten later mag de vr-helm eindelijk af. Ik krijg weer een vragenlijst en een nieuw propje om op te kwijlen. Of ik zenuwachtig ben, vraagt het scherm. Nee, wel verveeld, maar dat kan ik niet invullen. Ik ben verbaasd dat de fotograaf nog niet is afgetaaid. ‘Het wordt nu interessant’, grijnst ze.
Presentatie
Ik mag naar een ander virtueel kamertje en krijg daar vijf minuten de tijd om – tegenover twee mensen en een camera die alles opneemt – een presentatie van vijf minuten te verzinnen over mijn droombaan.
Ik pijnig mijn hersenen over wat mijn droombaan eigenlijk is. Wat ik nu doe, bevalt me eigenlijk al uitstekend. Vlak voordat de tijd om is, verzin ik iets. Terwijl een man af en toe op tafel trommelt en een vrouw verveeld naar haar nagels kijkt, stotter ik me door de opdracht heen.
Dit is nog de neutrale vorm, vertelt Mathijs later. ‘Er is er ook eentje die echt onprettig is. De mensen kijken dan boos en ze zeggen ook lullige dingen tegen je: “Dit slaat nergens op.”’ Maar er is ook een positieve versie, als controlevariant. Dan zijn die verveelde mensen en de camera er niet, het gesprek gaat over vakantie en er is een makkelijke optelsom.
Cortisol
Die makkelijke test krijg ik helaas niet. Ik moet aftellen vanaf 1022 naar 0, in stapjes van 13. Mijn stresslevel schiet bij het woord rekenen al omhoog, vermoed ik. Na wat als een minuut voelt, heb ik pas de eerste stap bedacht. Ik zie mezelf weer de tafeltoets maken, als laatste van de klas, en voel me een enorme sukkel.
Dat mijn stressniveau is gepiekt, zal niet alleen blijken uit de vragenlijst die ik weer invul, maar ook uit de cortisol in mijn speeksel (vandaar die wattenrolletjes) en uit de metingen van mijn hartritme en het zweet op mijn vingers. Na de vragenlijst ‘mag’ ik weer naar de wachtkamer. Halverwege begint de documentaire opnieuw.
De bril wordt zwaar, mijn oogleden ook, de karakteracteur praat rustig door over de libelle, de lepelaar en de meeuw. Het zijn prachtige beelden, begrijp me niet verkeerd, maar het is bepaald geen Marvel-film. Maar ja, dat is ook de bedoeling, volgens Mathijs, opwinding verstoort de meetgegevens.
Weerbaarheid
Goed omgaan met stress begint bij het besef dat je stressvol bent, zegt Mathijs. ‘Dat je opmerkt: oh ja, ik ben met m’n handen aan het knijpen. Door dat niet meer te doen, raak je al minder gestresst.’ Maar een ademhalingstechniek kan ook helpen, zoals een paar keer diep in- en uitademen, vertelt hij.
De onderzoeksgroep Bounce Back – geleid door Catheleine van Driel – doet onderzoek naar stress en het verbeteren van de ‘stressweerbaarheid’. En deze vr-test kan daarbij helpen, is het idee. ‘Door mensen bloot te stellen aan een stressvolle omgeving kunnen ze leren hoe ze daar mee om kunnen gaan, maar het geeft ook inzicht in hoe hun stressrespons überhaupt verloopt’, legt Mathijs uit.
Tot slot moet ik nóg eens twintig minuten wachten. De afname van de stresspiek duurt namelijk zo’n veertig minuten, zegt Mathijs. Maar mijn cortisolgehalte zit dan allang op standje bedtijd.
- Faculteit: Medische Wetenschappen
- Duur: 1,5 uur
- Beloning: Geen