‘Wat wil je later worden?’ vraagt de basisschooljuf aan de kleuterklas. Het is 2005. Student pedagogische wetenschappen Nienke Koedoot (23) is op dat moment vier jaar oud en zit in groep één. Ze richt haar blik op het witte tekenpapier dat voor haar ligt.

Lijn voor lijn verbeeldt ze haar toekomst in een tekening: een romp met een paar armen, benen en een hoofd. Toekomstige Nienke staat. 

Dan tekent ze nog een poppetje op het papier. Die is een stuk kleiner en ligt in haar armen. ‘Wat wil jij later worden, Nienke?’ vraagt de juf die nu mee kijkt. Nienke kijkt op en antwoordt stellig: ‘Mama.’ 

Nienke herinnert zich dat haar klasgenootjes zich op dat moment een voor een met haar tekening gingen bemoeien. ‘Ja, maar dat is helemaal geen beroep, zeiden ze’, vertelt ze lachend. ‘Maar ik wist gewoon dat ik moeder wilde worden. Dat zat er al heel vroeg in.’

Meer twijfels

Ooit was een kinderwens zoals die van Nienke vanzelfsprekend, maar dat is allang niet meer het geval. Diverse internationale onderzoeken laten zien dat jongeren steeds meer aarzelen over het krijgen van kinderen, onder andere door hun zorgen over klimaatverandering. 

Mijn kind zal in een nog slechtere financiële situatie opgroeien dan ik

Ook uit een peiling van UKrant onder 614 RUG-studenten blijkt dat ruim 22 procent zeker géén kinderen wil. Voor nog eens 24,3 procent is dat geen uitgemaakte zaak. Daarnaast heeft bijna de helft van de studenten – 44 procent – het idee dat steeds meer vrienden om hen heen geen kinderen (meer) willen.

Gevraagd naar redenen om geen kinderen te willen, gaf 39 procent aan gewoon de voorkeur te geven aan een kindvrij leven. Maar het meest genoemd werden zorgen over politieke en economische instabiliteit: 54 procent vinkte deze optie aan. 

Geen huis

Biologiestudent Irene ten Have (24) is een van degenen die het huisje-boompje-babyscenario om financiële redenen uit zicht ziet verdwijnen. Eerder riep ze altijd dat ze moeder wilde worden. ‘Maar dat is tegenwoordig wel minder.’ 

Stelling: Ik begin steeds meer te twijfelen of ik kinderen wil krijgen

Ze combineert haar studie met een baan die ze al vijf jaar heeft, maar ze ziet het niet snel gebeuren dat ze een huis kan kopen dat geschikt is voor een gezin. ‘Ik ben meer gaan verdienen, maar ik merk gewoon dat mijn koopkracht naar beneden gaat. Bovendien zie ik nu al dat jonge ouders om me heen zóveel moeite moeten doen om hun hoofd financieel boven water te houden.’ 

Dat wil Irene voorkomen. ‘Ik vraag me soms echt af of een kinderwens nog wel haalbaar is.’

Als mijn kind queer is, zal het als ongewenst worden gezien

Veel andere studenten noemen de stijgende huizenprijzen ook als een obstakel voor hun kinderwens. ‘De meeste jongeren zullen nauwelijks ooit een huis kunnen kopen’, laat een van de respondenten van de peiling weten. Dit voorziet ook student media studies Jørgen Henriksen (24). ‘Het idee dat ik ooit een huis kan kopen, is zo vergezocht.’ 

Vergeleken met eerdere generaties moeten de jongeren van nu aanzienlijk meer geld investeren om een plek voor zichzelf te kunnen bemachtigen. ‘Daarnaast verwacht ik dat de economie steeds verder gaat aftakelen’, voegt Jørgen toe. ‘Dus als ik een kind krijg, dan zal die in een nog slechtere financiële situatie opgroeien dan ik.’

Binnen zijn budget is er in ieder geval geen ruimte voor kinderen. ‘In mijn thuisland Noorwegen is het leven in je eentje al zo duur. Ik spendeer mijn geld dan liever alleen aan mezelf en m’n toekomstige vriendin of vrouw.’

Rechtse politiek

Een gebrek aan vertrouwen in de politiek speelt ook mee voor studenten. ‘De rechtse politiek is niet bepaald een geruststellende omgeving om het starten van gezin te overwegen’, stelt een van de respondenten.

Stelling: Ik heb het gevoel dat steeds meer vrienden om mij heen overwegen om GEEN kinderen te krijgen

Ook student mariene biologie Yannick Hill (29) maakt zich zorgen over de gevolgen als het politieke klimaat steeds extreem-rechtser wordt. ‘Minderheden zullen het dan bijvoorbeeld nog moeilijker hebben. Als mijn kind queer is, zal het als ongewenst worden gezien en daaronder lijden.’

En hij heeft er daarnaast weinig vertrouwen in dat de politiek de zaken beter gaat aanpakken. ‘Ik zie daar momenteel geen verbetering in. Ik heb het gevoel dat er een moment aan zit te komen waarop er grootschalige economische of maatschappelijke problemen uitbreken.’

Sombere toekomst

Sowieso zien veel studenten de toekomst somber in. In de peiling somt een van de respondenten op: ‘Kijk naar alle problemen die worden veroorzaakt door oorlogen, uitbuiting, hiërarchieën en enorme verschillen in gender, ras, nationaliteit, klasse, culturen, etcetera.’ 

Als ik een kind zou krijgen, in wat voor wereld breng ik hem of haar dan?

‘​​Ik heb niet het idee dat er genoeg gebeurt om de wereld te verbeteren voor volgende generaties’, zegt ook Sanne Otter (23), die de master writing, editing and mediation doet. ‘Als ik een kind zou krijgen, in wat voor wereld breng ik hem of haar dan?’ 

Maar stel, ze krijgt wel een kind, zegt ze: ‘Dan zou ik ervoor willen zorgen dat zo’n kind zo weinig mogelijk nare ervaringen meemaakt. Alleen kun je sommige problemen maar tot een zekere hoogte oplossen als individu.’ Denk aan grootschalige kwesties zoals de klimaatcrisis. 

Klimaatverandering

Want ook zorgen over het klimaat maken dat studenten het krijgen van kinderen vaak niet meer vanzelfsprekend vinden. Bijna 37 procent noemt milieuoverwegingen en klimaatverandering als reden om kinderloos te willen blijven. 

Stelling: Het is onverantwoord om kinderen te krijgen gezien de problemen in de wereld

Bij de Urologie Kliniek Groningen is die tendens ook merkbaar, want daar komen opvallend vaker jonge mannen langs om zich te laten steriliseren. En zij noemen klimaatverandering regelmatig als reden. ‘Dat hoorde je tien jaar geleden zelden’, zegt uroloog Willemijn Windt. 

Anno 2024 is dat anders. ‘Ik denk dat het baren van een kind het meest milieubelastende is wat een individu in zijn leven zal doen’, stelt student ruimtelijke planning en design Timothy Laukens (20). ‘Niets verbruikt zoveel grondstoffen en energie als een mens.’ 

In ontwikkelde landen, hebben wetenschappers berekend, staat het nemen van één kind gelijk aan 58 ton CO₂-uitstoot per jaar. Ervan uitgaande dat een vlucht van Europa naar Amerika 1,6 ton CO₂-uitstoot geeft, staat het nemen van een kind gelijk aan 36 van dit soort vluchten. Per jaar.

Overbevolking

‘Bovendien is de wereld overbevolkt en consumeren de mensen in het Westen veel te veel,’ vindt Timothy. En dan is er nog een probleem: ‘Als het om klimaatverandering gaat, is er een heel ander niveau van inspanning nodig, namelijk wereldwijd. Maar dat lijkt tot dusver niet te werken.’

Voor jonge mensen kan er nog heel veel gebeuren

Hij vindt dat iedereen uiteindelijk zijn eigen keuzes mag maken. ‘Maar ik zou het zelf vreselijk vinden om een kind ertoe te veroordelen op deze wereld geboren te worden.’

Het vertrouwen in regeringen is hij verloren. ‘De algemene belangen van machtige mensen liggen bij economische groei en winst’, zegt hij. En dus zullen zij niet met de oplossing voor de klimaatcrisis komen – ze zijn juist de katalysator. 

Van mening veranderen 

Wat klimaatverandering daarnaast een unieke reden tot zorg maakt voor studenten, volgens universitair docent population studies Billie de Haas, is de uitzichtloosheid van het probleem. ‘Ik kan me wel voorstellen dat mensen klimaatverandering zien als iets wat alleen maar erger gaat worden.’

Maar zulke grootschalige problemen los je niet op individueel niveau op door bijvoorbeeld af te zien van je kinderwens, zegt De Haas. ‘Dan moet je wel echt naar de bedrijven en overheden kijken en een ander beleid gaan voeren.’

Familiesocioloog Gert Stulp stelt bovendien dat je genuanceerd naar de situatie moet kijken. ‘Voor jonge mensen kan er nog heel veel gebeuren, waardoor hun mening kan veranderen’, zegt hij.

Een partner die wel kinderen wil bijvoorbeeld. Of vrienden die massaal baby’s krijgen en de ‘sterke drang’ die kan ontstaan als je ouder wordt. Dit soort gebeurtenissen kan iemand op andere gedachten brengen. ‘Dat is ten dele biologie’, legt Stulp uit. ‘Maar alsnog, als een kwart van de studenten zegt later geen kinderen te willen, is dat best veel.’

Engels