Bijna was hoogleraar in de biochemie Henk Kauffman na zijn pensioen naar Amerika vertrokken. Kauffman deed onderzoek naar de invloed van schimmels op het verdedigingssysteem in de luchtwegen. Dat bleek een goede greep, want regelmatig mocht hij naar de Verenigde Staten om over dat onderwerp te praten. 

‘Ik had in de VS meer naam op het gebied van schimmelonderzoek dan hier in Nederland. En dus zeiden ze: als je op je 65^e met pensioen moet, dan kom je maar naar ons om door te gaan met je onderzoek. Maar ja, tegen die tijd voelde ik daar niet zoveel meer voor.’

Luchtwegziekten

Het was ook niet nodig. Enkele maanden na zijn pensioen in augustus 2004 kreeg Kauffman een aanstelling voor nog eens vijf jaar bij het UMCG. Hij werd coördinator internationalisering van onderzoek naar chronische luchtwegziekten. 

Omdat hun Engels vaak te gebrekkig was, konden ze hier niet als arts aan het werk, maar wel als laboratoriumonderzoeker

Een baan van vijf dagen in de week, waarvan twee dagen betaald – naast zijn pensioenuitkering. ‘Ik werkte samen met universiteiten in heel Europa: van Uppsala in Zweden tot in Engeland en Duitsland. Dat heb ik met veel plezier gedaan.’ 

Nadat Sibrand Poppema collegevoorzitter van de RUG werd, kwam er zelfs nog een taak bij voor Kauffman: Chinese promovendi begeleiden.

China

Poppema had veel contacten in China en maakte daar afspraken met medici dat ze in Nederland promotieonderzoek konden doen, vertelt Kauffman. ‘Het waren artsen, maar omdat hun Engels vaak te gebrekkig was, konden ze hier niet als arts aan het werk, maar wel als laboratoriumonderzoeker.’

Kauffman begreep al snel dat er niet alleen een taalbarrière was, maar ook een cultuurverschil. ‘De Chinese hoogleraar en onderzoeksbegeleider zijn in China echt autoriteiten: als de student iets niet begrijpt, gaat hij of zij daar niet naar toe om vragen te stellen. Die houding namen de studenten ook mee in hun onderzoek hier.’ 

Glas heeft gezorgd voor één van de grootste omkeringen in het Westerse denken: de verlichting

Dat leidde soms tot verstoorde relaties tussen promovendi en begeleiders en verspilling van promotietijd. Dus liet Kauffman in symposia oudere Chinese studenten en gastdocenten vertellen over de verschillen tussen het onderwijs in Nederland en in China, en liet ze studenten aansporen om vooral wél vragen te stellen. 

Cultuur

‘Maar het allerleukste waren de contacten met China’, zegt hij, ‘om echt die andere culturele wereld binnen te treden.’ Die culturele interesse bracht Kauffman bij verschillende werkgroepen, wat weer leidde tot cursussen voor het Hoger Onderwijs Voor Ouderen (HOVO) over onder meer culturele verschillen, bewustzijn, empathie. ‘Voor die laatste cursus hadden we 120 betalende cursisten en moesten we een kerkgebouw afhuren.’ 

Hij richtte met twee andere hoogleraren in 2013 ook nog de Senioren Academie Sociëteit op en hij stortte zich op het fenomeen doorzichtig glas. ‘Wat men zich niet realiseert, is dat glas heeft gezorgd voor één van de grootste omkeringen in het Westerse denken: de verlichting. Door lenzen – gemaakt van glas – zijn dingen die erg ver weg of klein zijn, ineens dichterbij te halen en te begrijpen.’

Kunst

Het gebruik van glas kan ons ook veel vertellen over de loop van de geschiedenis, meent Kauffman. Hij gaat met RUG-hoogleraar materiaalchemie Moniek Tromp nog onderzoek doen naar de herkomst van glazen voorwerpen uit de zestiende en zeventiende eeuw die in de provincie Groningen zijn opgegraven. ‘De samenstelling van het glas is terug te leiden naar de productielocatie van het glas’, vertelt hij. Maar door corona ligt dat project stil.

Op dit moment houdt hij zich bezig met glazen vensters in de schilderkunst, waar nog geen literatuur over is, valt Kauffman op. ‘En dus wil ik er nog eens een boek over schrijven. Maar dat is nog een project van jaren.’ Eerst probeert hij naam te maken door er artikelen over te schrijven. ‘Want ik merk wel dat mensen nog denken: die man is biochemicus, wat weet hij nou van kunst?’