Computer ontrafelt geheim van Dode Zeerol
Jesaja-rol door twee mensen geschreven
Computer ontrafelt geheim van Dode Zeerol
Door Christien Boomsma
By Christien Boomsma
Christien Boomsma
Christien is sinds 2016 achtergrondcoördinator bij UKrant. Ze plant de achtergrondverhalen en begeleidt de auteurs. Bij haar eigen verhalen ligt de focus op wetenschap en academisch leven. Daarnaast schrijft ze veel over onderwerpen als sociale veiligheid en maakt ze graag persoonlijke interviews. In haar vrije tijd schrijft ze jeugdboeken en geeft schrijftrainingen.Al jaren werkt Mladen Popović, directeur van het Qumran Instituut voor onderzoek van de Dode Zeerollen, samen met Lambert Schomaker (kunstmatige intelligentie) aan het project The hands that wrote the Bible. Door Popović’ kennis van de Dode Zeerollen te combineren met Schomakers geavanceerde technieken om handschriften te analyseren hopen ze zicht te krijgen op de anonieme schrijvers die verantwoordelijk zijn voor het Oude Testament.
Lang was er discussie over de vraag of de Jesaja-rol door één of twee schrijvers was gemaakt. ‘Ze proberen daar hard bewijs voor te vinden, zoals een specifiek kenmerk van een letter, waarmee ze een schrijver identificeren’, vertelt Popović. Maar zo’n identificatie is nogal subjectief en staat open voor discussie.
Computeranalyses
Maar nu is het helder, blijkt uit de publicatie die woensdag in onderzoekstijdschrift PlosOne verscheen. ‘De boekrol bevat bijvoorbeeld ruim vijfduizend keer de letter aleph, of ‘a’’, vertelt Schomaker. ‘Maar het is onmogelijk om die allemaal op het oog te vergelijken.’ Met zijn computeranalyses kan dat echter wel.
Schomaker kijkt daarbij onder andere naar hoe de manier waarop iemand zijn pen vasthoudt het handschrift beïnvloedt. Daardoor werd duidelijk dat na kolom 27 een tweede schrijver het werk overnam. ‘In plaats van ons te baseren op een min of meer impressionistische vorm van bewijs hebben we, met behulp van de computer, aangetoond dat het verschil tussen de twee delen van de rol statistisch significant is’, zegt Popović.
Complexe verbanden
Popović is enthousiast. ‘Dit opent een nieuw venster op het verre verleden, dat zicht geeft op de complexe verbanden tussen de schrijvers die de boekrollen maakten.’ De beide Jesaja-schrijvers hadden eenzelfde stijl, dus het lijkt erop dat ze een vergelijkbare schrijfopleiding hebben gevolgd. ‘Onze volgende stap is om andere boekrollen te analyseren en te zien of we daar misschien schrijvers met een andere opleiding vinden.’