Jesaja-rol door twee mensen geschreven
Computer ontrafelt geheim van Dode Zeerol
Door Christien Boomsma
By Christien Boomsma
Christien Boomsma
Achtergrondcoördinator en wetenschapsredacteur Volledig bio » Background coordinator and science editor Full bio »Al jaren werkt Mladen Popović, directeur van het Qumran Instituut voor onderzoek van de Dode Zeerollen, samen met Lambert Schomaker (kunstmatige intelligentie) aan het project The hands that wrote the Bible. Door Popović’ kennis van de Dode Zeerollen te combineren met Schomakers geavanceerde technieken om handschriften te analyseren hopen ze zicht te krijgen op de anonieme schrijvers die verantwoordelijk zijn voor het Oude Testament.
Lang was er discussie over de vraag of de Jesaja-rol door één of twee schrijvers was gemaakt. ‘Ze proberen daar hard bewijs voor te vinden, zoals een specifiek kenmerk van een letter, waarmee ze een schrijver identificeren’, vertelt Popović. Maar zo’n identificatie is nogal subjectief en staat open voor discussie.
Computeranalyses
Maar nu is het helder, blijkt uit de publicatie die woensdag in onderzoekstijdschrift PlosOne verscheen. ‘De boekrol bevat bijvoorbeeld ruim vijfduizend keer de letter aleph, of ‘a’’, vertelt Schomaker. ‘Maar het is onmogelijk om die allemaal op het oog te vergelijken.’ Met zijn computeranalyses kan dat echter wel.
Schomaker kijkt daarbij onder andere naar hoe de manier waarop iemand zijn pen vasthoudt het handschrift beïnvloedt. Daardoor werd duidelijk dat na kolom 27 een tweede schrijver het werk overnam. ‘In plaats van ons te baseren op een min of meer impressionistische vorm van bewijs hebben we, met behulp van de computer, aangetoond dat het verschil tussen de twee delen van de rol statistisch significant is’, zegt Popović.
Complexe verbanden
Popović is enthousiast. ‘Dit opent een nieuw venster op het verre verleden, dat zicht geeft op de complexe verbanden tussen de schrijvers die de boekrollen maakten.’ De beide Jesaja-schrijvers hadden eenzelfde stijl, dus het lijkt erop dat ze een vergelijkbare schrijfopleiding hebben gevolgd. ‘Onze volgende stap is om andere boekrollen te analyseren en te zien of we daar misschien schrijvers met een andere opleiding vinden.’
De tweede auteur van het artikel in PLosONE die gelijkelijk heeft bijgedragen wordt helaas in bovenstaand UK artikel niet genoemd: promovendus Maruf A. Dhali
Dit is een ideaal artikel voor het gebruik van ‘hen’ en een genderbewuste variant van/op ‘schrijver’, zoals ‘schrijver/schrijfster/schrijf*’. Want ‘schrijver’ = man en niets anders dan een man. Maar we hebben in deze context WERKELIJK geen enkel idee wat het gender is van deze personen.
De mannelijke vorm is NIET neutraal, dat wijzen verschillende onderzoeken uit & je ziet het aan de reactie hieronder, waarin niet alleen ‘schrijver’ wordt overgenomen maar ook aangevuld met ‘zijn’.
Zie een van die onderzoeken hier: https://onzetaal.nl/nieuws-en-dossiers/weblog/vanaf-nu-een-redactrice/
Lang leve accuraatheid, lang leve mogelijkheden
Hm, en als ze allemaal gelijk waren geweest was dat het bewijs dat een computer de rollen had beschreven?
Misschien had de schrijver na 27 kolommen zijn hand gebroken en moest hij/zij ineens met de andere hand schrijven. Of wijzigde zijn handschrift door ziekte of vermoeidheid.
Overigens: Uit de publicatie blijkt dat slechts 758 van de in totaal 5011 alephs zijn onderzocht; de 758 die automatisch werden gedetecteerd. Daar is vervolgens een tweedeling in gemaakt die blijkbaar ligt op exact de helft: 1 tm 27 door schrijver a, 28 tm 54 door schrijver A. De overige alephs zijn blijkbaar duidelijk verschillend. Ik vind het dan eigenlijk fascinerender dat iemand zo veel exact dezelfde tekens kan produceren. Is dit ook voor andere letters zo? En hoe zat dit eigenlijk bij monniken? Konden die dat ook, of werd er wellicht een mal gebruikt?