Masterstudenten en wetenschappers worden straks standaard gescreend door de overheid als ze toegang kunnen krijgen tot gevoelige kennis of technologie op universiteiten en hogescholen.
Dat is het gevolg van een nieuw wetsvoorstel om de zogenaamde ‘kennisveiligheid’ te waarborgen. Zo moet voorkomen worden dat wetenschappelijke kennis die in Nederland is ontwikkeld elders militair toegepast kan worden, zoals bijvoorbeeld in China en Iran lijkt te gebeuren. Ook andere Europese landen werken aan dergelijke wetgeving.
Discriminatie
Het wetsvoorstel was in eerste instantie specifiek gericht op het screenen van niet-Europeanen, omdat hier de grootste dreiging leek te zitten. Maar dat is vanwege discriminatiewetgeving niet mogelijk, schrijft het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) in een brief.
Daarom zullen ook wetenschappers en masterstudenten uit Europa gescreend worden. Het zal waarschijnlijk niet gaan om hele vakgroepen en afdelingen, maar eerder om onderzoeksprojecten. ‘De precieze afbakening is onderwerp van gesprek’, zegt een woordvoerder van OCW. ‘Dat willen we zo klein mogelijk houden.’
Eigen procedure
Binnen de RUG is er al langer een procedure om de kennisveiligheid te waarborgen. De wetenschappelijk coördinator van een onderzoeksinstituut binnen de universiteit beoordeelt of de kandidaat voor een onderzoeksonderwerp een kennisveiligheidsrisico met zich mee zou kunnen brengen.
Bij twijfel worden het onderzoeksvoorstel en het CV van de onderzoeker voorgelegd aan de decaan, de directeur van de betrokken Graduate School, een centrale medewerker op het gebied van kennisveiligheid en collegevoorzitter Jouke de Vries. Momenteel gaat het voor de Faculty of Science and Engineering (FSE) om ongeveer één casus per maand. Dat worden er met de nieuwe wetgeving mogelijk meer.
‘Het gebeurt nu af en toe dat er iemand bij zit die bijvoorbeeld een achtergrond heeft bij een universiteit die met het leger samenwerkt en daarom een risico zou kunnen vormen’, zegt FSE-decaan Joost Frenken. ‘Maar er zijn ook gevallen waarin het alarmerend lijkt, maar waarbij de mogelijke onderzoekstoepassing, civiel of militair, nog zoveel decennia in de toekomst ligt, dat er niet concreet sprake is van een kennisveiligheidsrisico. Dan zeggen we: ga lekker dat werk doen.’
Advies
Komt de RUG er zelf niet uit, dan wordt het Rijksbreed Loket Kennisveiligheid om advies gevraagd en kijkt zo nodig ook de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) mee. In het nieuwe wetsvoorstel gaan de CV’s van onderzoekers standaard naar ‘Den Haag’ om daar te worden doorgelicht als het onderzoeksthema als kennisgevoelig wordt geïdentificeerd.
Het wetsvoorstel moet nog voor de zomer klaar zijn voor een zogenaamde internetconsultatie, zodat iedereen er commentaar op kan leveren. Vervolgens moet het voorstel in de Eerste en Tweede Kamer worden behandeld.