Volgens een sketch van Seinfeld vinden mensen doodgaan minder eng dan het spreken voor een groot publiek. Dat geldt duidelijk niet voor de twaalf wetenschappers die tijdens de Groningse voorronde van Famelab donderdagavond het publiek van alles bijbrachten over kleur, winterslaap, vrije wil en andere zaken.

Aangezien wetenschappers doorgaans nog wel eens lang van stof willen zijn, is de tijdslimiet van de presentaties drie minuten. ‘Het is belangrijk dat jonge wetenschappers leren hoe ze kort en duidelijk over hun onderzoek kunnen praten’, vertelt Eva Teuling, organisator van Famelab Groningen. ‘Communicatie met het publiek wordt steeds belangrijker, ook voor subsidieaanvragen. Daar willen wij graag bij helpen.’

Nog iets meer oefenen

Een avond voor de echte voorronde komen de twaalf kandidaten bijeen om hun praatje te oefenen en hier en daar nog te verbeteren. ‘We hadden oorspronkelijk zeventien aanmeldingen, er zijn helaas wat mensen afgevallen’, vertelt Teuling. ‘Maar ik denk dat het een leuke avond gaat worden. Ik heb de praatjes nog niet gehoord, maar op papier zag het er goed uit.’

De sfeer is meteen goed, al zijn de deelnemers hier en daar nog wat gespannen. Teuling heet iedereen welkom en laat ter inspiratie wat filmpjes zien van oude Famelabdeelnemers. Samen met twee andere Science LinX-medewerkers vormt zij de jury van vanavond, en zal ze de deelnemers vragen stellen en tips geven. Ze waarschuwt de deelnemers uitdrukkelijk: als de drie minuten voorbij zijn, word je meteen afgekapt. Timing is dus cruciaal.

Dit blijkt meteen het punt waar de meeste kandidaten moeite mee hebben. Sommigen zijn na twee minuten al klaar, anderen doen er bijna vier minuten over. ‘Ik heb te weinig geoefend’, zucht nanowetenschapper Jordi Antoja na zijn veel te lange praatje. ‘Dat moet morgen anders.’ Al met al zijn de meeste deelnemers blij dat ze de fouten nu maken, in plaats van morgen tijdens de echte show.

Nu moet het echt

‘Het gaat niet om winnen, het gaat erom dat je je stem vindt en het publiek bij de wetenschap betrekt’, zegt presentator Bart van de Laar donderdagavond bij aanvang van de voorronde. Daar zijn de kandidaten het zeker mee eens, maar toch doen ze allemaal enorm hun best om te winnen. De training heeft duidelijk geholpen: de deelnemers zijn scherp, grappig en blijven allemaal precies binnen de tijd.

Gewapend met rekwisieten als pingpongballen, kauwgom, dansende nepbloemen en een oude telefoon leren ze de aanwezigen van alles over entropie, organische chemie, een medicijn tegen obesitas, nanotechnologie en nog veel meer. Veel kandidaten kiezen ervoor om het publiek vragen te stellen en we moeten een paar keer onze ogen sluiten voor een klein experiment. Een deelnemer maakt zelfs een selfie met de zaal tijdens zijn verhaal over kleur.

‘Presenteren kun je of kun je niet’
De beste verhalenverteller van de avond, Timothy Sondej, overtuigt met zijn betoog over de vrije wil. ‘Als wetenschappers het publiek vertellen dat ze geen vrije wil hebben, gaan mensen zich immoreel gedragen. Dat is gevaarlijk’, zegt hij. Een kritische noot dus. Zeer gedurfd, aangezien het hoofd van de jury, Natasha Maurits, zich bezighoudt met breinonderzoek. Maar misschien heeft hij haar toch ingepalmd met zijn slotzin: ‘De jury is nu ‘vrij’ om op mij te stemmen.’

Moeilijke keuze

In de zaal verwachten veel mensen dat Timothy gaat winnen, maar over de tweede winnaar is het publiek verdeeld. Wordt het bachelorstudent Jorn Wildering, die een tas met pingpongballen ondersteboven hield om te laten zien dat wanorde altijd toeneemt? Een andere kanshebber is Ludo Cornelissen, die zijn hele lichaam gebruikte om al dansend het fenomeen spingolven in magneten uit te leggen. Misschien wint Edwin de Vrij wel, de promovendus die ons met zijn rustige stem meenam op een reis door de ruimte, ver voorbij ons zonnestelsel? Of Vera Nies, die ons liet zien hoe ze een mogelijk medicijn tegen obesitas heeft ontdekt?

Uiteindelijk is het de zware taak van de jury om de winnaars te kiezen. Hoe maak je zo’n keuze? ‘Ik kijk vooral hoe natuurlijk de deelnemers presenteren’, vertelt hoogleraar Marc van de Maarel, die samen met Natasha Maurits en Petra Rudolf de jury vormt. ‘Weet je me te boeien, heb je goede interactie met het publiek? De inhoud kun je leren, presenteren kun je of kun je niet.’

En de winnaar is….

Na ruim twintig minuten overleggen zijn de hoogleraren eruit. De winnaars zijn de beste verhalenverteller, Timothy, en degene die met veel overtuiging en goed gebruik van zijn lichaam een ingewikkeld onderwerp duidelijk uitlegde: Ludo.

Beide winnaars zijn erg blij dat hun verhaal zo overtuigend was, ook al hadden ze niet verwacht dat ze zouden winnen. ‘Iedereen was veel beter dan gisteren, dus ik vond het erg dicht bij elkaar liggen’, zegt Ludo. Voor de volgende ronde moeten de heren wel een nieuw verhaal verzinnen, want ze mogen niet twee keer dezelfde presentatie geven. ‘Dat gaat helemaal goed komen’, lacht Timothy. ‘Ik heb veel zin om naar Utrecht te gaan en de eer van Groningen te verdedigen!’