Trojaanse vrouwen van de Griekse schrijver Euripides is niet voor watjes. De toneelcommissie van studievereniging Boreas heeft het verhaal nu zelf vertaald; een pittige klus die ruim twee jaar in beslag nam.
Baby’s die van stadsmuren worden gegooid en vrouwen die als slavinnen eindigen. Het verhaal Trojaanse vrouwen van de Griekse schrijver Euripides is allesbehalve lichte kost. Toch koos de toneelcommissie van de studievereniging Griekse en Latijnse Taal en Cultuur Boreas ervoor om dit verhaal te vertalen en uit te geven.
David Lettink (22) van de toneelcommissie: ‘Waar je bij andere stukken soms even naar lucht kan happen, hou je bij Trojaanse vrouwen echt de hele tijd je adem in.’ Medecommissielid Tom Withaar (20) knikt instemmend. ‘Je zit het hele stuk te wachten met een spanning die niet wordt ingelost’, vult hij aan.
Leesbare variant
Nadat ze samen met Rina Copinga (21) en Aymon Cutileiro (20) de Griekse tragedie als toneelstuk hadden vertaald, besloten ze het ook als leesbare variant uit te geven. ‘Er zijn weinig jonge vertalers die dit doen omdat het heel veel tijd kost en je er niks mee verdient’, verklaart Tom. Maar dat hield de commissie niet tegen.
Door hun frisse blik en de combinatie tussen poëtisch en alledaags taalgebruik, onderscheidt deze versie zich van eerdere uitgaven, aldus Tom. ‘Ik vind het juist wel goed dat jonge mensen zich eens over deze tekst buigen.’ In totaal kostte het ruim twee jaar tijd om de Griekse tragedie als toneeltekst en vertaling om te zetten.
De spanningsboog van het verhaal, dat zich net na de Trojaanse oorlog afspeelt, was een van de redenen waarom ze voor deze specifieke tragedie kozen. ‘De Trojaanse vrouwen zijn net hun mannen verloren in de strijd tegen de Grieken. Ze wachten met hun kinderen in Troje angstvallig af wat er met hen zal gebeuren’, vertelt Tom.
Onheilspellende sfeer
Door de emotionele scènes en aanhoudende, onheilspellende sfeer onderscheidt deze tragedie zich van andere, aldus David. ‘Vooral de scène waarin Astyanax, de baby van Andromache, wordt gedood en begraven, vind ik heel heftig.’ De Trojaanse baby wordt van de stadsmuur gegooid omdat de Grieken bang zijn dat hij later als volwassen man wraak op hen zal nemen. ‘De shock en woede bij de moeder voel je door het intense taalgebruik heel erg.’
Dit verhaal draait dus niet om heldhaftige mannen en indrukwekkende gevechten. De focus ligt op het leed en de emoties van de overgebleven Trojaanse vrouwen en kinderen. ‘Dat maakt dit stuk uniek. Het maakt goed duidelijk hoe erg het is als je als vrouw of kind na de oorlog overblijft’, vertelt David. Op het einde worden de vrouwen als slavinnen en concubines verscheept.
‘Het zet je ook aan het denken over de dingen die vandaag de dag nog gebeuren. Het leed van individuen die hetzelfde soort leed ervaren, wordt ineens veel tastbaarder’, aldus David. ‘Euripides wilde met dit verhaal een spiegel voorhouden aan de onderdrukker, in dit geval de Grieken’, zegt Tom. ‘Dat hij dit stuk als Griek voor een Grieks publiek schreef, maakt het extra bijzonder.’
Humor
Toch is het stuk niet alleen maar pijnlijk en verdrietig. Hier en daar zijn ook luchtigere scènes verwerkt. Bijvoorbeeld wanneer Andromache tegen Hekabe, de oude koningin van Troje, klaagt dat ze moe is en Hekabe haar erop wijst dat zij de bejaarde vrouw is en niet Andromache. ‘In de tijd van nu zou Hekabe echt zo’n oud en sassy omaatje met een sigaretje en glaasje port zijn’, vertelt Tom
Bij het vertalen van het stuk heeft de commissie geprobeerd ook de humor over te brengen. Maar dat is best lastig met een stuk van 2500 jaar geleden. ‘Ze hadden toen een heel ander gevoel voor humor’, zegt David. ‘Toch wilden we het er wel in hebben. De humor laat de diepe punten ook nog dieper voelen.’
De grootste uitdaging bleek het overbrengen van de emotie vanuit het Grieks naar het Nederlands. ‘In het Nederlands heb je veel meer woorden nodig om hetzelfde uit te drukken.’
Eeuwigheid
Doordat het een complex verhaal is, was het ook een pittige klus. Het vertalen van sommige zinnen duurde een eeuwigheid. Maar na maanden en maanden zwoegen en feedback van docenten verwerken, is het gelukt: de eigen vertaling van de Trojaanse vrouwen is af.
Euripides’ verhaal heeft daarmee weer een plekje in de Nederlandse boekwinkel gekregen. ‘We hebben er zo hard aan gewerkt. We kennen het verhaal nu echt van voor naar achter’, aldus David. ‘We hebben daardoor niet alleen een hechtere band met de tekst gekregen, maar ook met elkaar.’
UKrant mag drie exemplaren weggeven van de vertaling van Euripides’ Trojaanse vrouwen, uitgeverij De Nieuwe Toneelbibliotheek. Wil jij er eentje hebben? Stuur ons dan een mail met een korte uitleg waarom jij een exemplaar verdient.