ROB VAN DER WAL
Lange afstanden fietsten drie RUG-studenten al wel langer, maar 850 kilometer langs pijnlijke historische plekken was nieuw voor ze. ‘De omvang van de Holocaust is mij nu pas duidelijk,’ bekent Nanette Vellekoop.
De drie 22-jarige studenten psychologie en internationale betrekkingen, Wendelien Barkema, Roseanne Trijsburg en Nanette, deden in de afgelopen twee weken mee aan de fietstocht ‘Terug naar Westerbork’, samen met zo’n vijftig andere studenten uit Nederland, Duitsland en Polen.
De route voerde vanaf voormalig concentratiekamp Auschwitz in Polen naar voormalig doorgangskamp Westerbork in Drenthe. Onderweg deden ze plekken aan als het Haus der Wannsee-Konferenz, waar de nazi’s de uitroeiing van de Joden bespraken. Maar ook een onderzeebootbunker, waar tijdens de bouw duizenden arbeiders om het leven kwamen.
Schuldgevoel
Wat ze tijdens hun tocht onder meer leerden, is hoe anders de geschiedenis geschreven wordt als je ‘wint’ of ‘verliest’. ‘Ik vond de gesprekken met de Duitse deelnemers heel interessant’, zegt Wendelien. ‘Omdat hen vanaf jonge leeftijd een soort schuldgevoel is aangepraat.’ Bovendien: ‘De geschiedenis staat veel directer in hun geheugen dan bij ons. Het is heel erg onderdeel van hun Duitse identiteit.’
‘Dat zag je ook terug bij een presentatie over Sobibor’, zegt Roseanne. ‘De presentator zei: ‘De Duitsers deden dit en dat.’ Daarop vroeg een Duitse student: ‘Zou je nazi’s willen zeggen in plaats van Duitsers?’ Dat is iets waar ik nu zelf ook op let.’
Politiebegeleiding
Roseanne: ‘Je bouwt echt een band op. We maakten samen zoveel bijzondere dingen mee: indrukwekkende verhalen om samen over te praten, maar ook politiebegeleiding in grote steden om snel door te kunnen fietsen.’
Bij de finish, in Westerbork, kregen de studenten weinig tijd om uit te puffen. Ze kregen opnieuw een rondleiding voor de kiezen. Roseanne: ‘Dat vond ik eerder ook al heftig, want dan heb je gelijk een andere sfeer om je heen hangen. Op de fiets zit je vol adrenaline en ga je snel, terwijl je bij zo’n rondleiding echt de tijd moet nemen.’
Doodstraf
En als de adrenaline zakt, laat dat diepe indrukken achter. ‘We hadden in Auschwitz een rondleiding langs het voormalige gedeelte met politieke gevangenen’, vertelt Wendelien. ‘Ze hadden wel een rechtszitting, maar het kwam er altijd op uit dat ze de doodstraf kregen.’
Roseanne: ‘Er waren daar mensen die anderen hielpen, die onderdak boden aan mensen die vluchtten. En juist degenen met de goede intenties werden extra zwaar gestraft.’ En dus twijfelt ze: ‘In een oorlogssituatie hoop je degene te zijn die anderen helpt. Maar nu denk je: ik weet niet wat ik zou doen, omdat het zo gevaarlijk was.’