Studente in de bres tegen bevingen
Maandagochtend 26 januari, het GasTerra-gebouw aan de Stationsweg, waterkou. Op de stoep rammen twintig mensen van GroenFront op trommels en verspreiden flyers waarop staat dat aardgashandelaar GasTerra naast de NAM verantwoordelijkheid moet nemen voor de gasbevingen. Een Costa Ricaan met een bord: Voorkomt u de eerste doden? En een RUG-rechtenstudente (25), die al anderhalf jaar actievoert tegen de gaswinning in het Groningerveld.
Ze wil niet met haar naam in de krant. Geen enkele demonstrant. ‘Bij dit soort acties moet je mensen niet naar hun naam vragen’, adviseert een oudere man. ‘Je doet als activist wat nodig is, of dat nou strafbaar is of niet’, zegt de rechtenstudente. Gaslocaties bezetten, gebouwvredebreuk. Ze wil daarmee later niet geconfronteerd worden. En: ‘Het gaat niet om mij. Het gaat mij om veiligheid van mensen.’
Aardbevingen in Groningen
De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) wint sinds 1963 op 20 plekken aardgas uit het Groninger gasveld. Doordat de poreuze zandsteenlaag waaronder het aardgas onder hoge druk ligt opgesloten als gevolg van gaswinning en afnemende druk in elkaar wordt geperst (compactie), daalt de bodem en ontstaan er aardbevingen. In 1986 werd bij Assen de eerste gasbeving gevoeld. Inmiddels zijn dat er ongeveer 50 per jaar. In 2012 werd bij Huizinge een beving van 3,6 op de schaal van Richter gemeten; voorspeld wordt dat dat kan oplopen tot 4 of 5. Daarom stelde het kabinet een onderzoek in naar de gevolgen van de aardbevingen. De uitslag daarvan werd in januari bekendgemaakt en daarop werd besloten de gaswinning terug te brengen naar 39,4 miljard kuub in 2015. Belangengroepen vinden dat de gaskraan verder dicht moet tot in elk geval 30 miljard kuub.
Onrecht
‘Ik heb een neus voor onrecht’, verklaart ze later bij Mr Mofongo, handen om haar cappuccino, stem schor, beetje zachte g. ‘Dat zie je veel, maar dit was dichtbij. Je ziet nieuwsberichten over aardbevingen en de gevolgen. Toen wilde ik contact met die mensen. Ik wilde weten: hoe ervaren de gedupeerden het zelf? Zijn ze lijdzaam?’
Ze googelde, praatte met vrienden. Studievrienden? ‘Gelijkgestemden’, zegt ze. ‘Mensen waar ik ook biertjes mee drink.’ Gedeeltelijk mensen van het Sociaal Centrum, een door vrijwilligers gerund initiatief dat afwijkende concerten, politieke discussieavonden en een veganistisch eetcafé organiseert in de gekraakte oude pizzeria Pino aan de Hereweg. ‘Zo verzamel je snel een kring om je heen. Er moet iets veranderen. Dat gebeurt niet als iedereen zwijgt. Vooral niet als degenen met invloed op het onrecht er zoveel aan verdienen.’
Betrokkenheid
Maar waarom voelt zij zich verantwoordelijk? Zonder aardbevingsschade of binding met de slachtoffers? Ze kijkt gefrusteerd op. ‘Ik vind dat iedereen er iets mee te maken heeft. Die betrokkenheid mis ik meer bij anderen dan dat ik het geweldig vind bij mezelf. Ik snap dat alleen iets bereiken moeilijk is, maar denkt iedereen zo, dan staan we straks naast elkaar te struisvogelen.’
Ze opereert als individu en onder de vlag van GroenFront, een netwerk van Nederlandse en Belgische milieuactivisten; naam of clubje interesseert haar niet. ‘Zolang ik me kan vinden in de doelstellingen en de manier waarop, vind ik het mooi om te zien hoe mensen in solidariteit samenwerken. Je zit allemaal op één lijn; het overkoepelende doel is veiligheid en dat de verantwoordelijke personen en instanties die verantwoordelijkheid ook nemen.’
En met dat doel hebben maandagochtend zeven GroenFront-demonstranten zich aan het trappenhuis van GasTerra vastgeketend. Ik kom niet verder dan het portaal. ‘We laten vandaag geen mensen binnen’, klinkt het door de intercom.
Mooie woorden
Startschot was de nieuwjaarsreceptie in het provinciehuis op 2 januari 2014. Ze wist nog weinig. ‘We kwamen aan met een pan soep en flyers om uit te leggen wat wij voor groepje waren.’ Commissaris van de Koning Max van den Berg speechte. ‘Mooie woorden, maar als de politiek geen stappen zet, wat zeggen die woorden dan? Toen hoorde ik een Gronings klinkende mannenstem achter me: “Ac-tie, ac-tie!” Ik dacht: die vind ik leuk, en zei: hoi, wie ben jij? Dat was John Lanting van Schokkend Groningen, met wie we nu veel samenwerken.’
Het kenmerkt haar. Openheid. Ze formuleert snel maar zorgvuldig, gebruikt woorden als wenselijk, maar barst regelmatig in lachen uit. Vaak veegt ze haar haar weg, maakt een paardenstaart. Ze kijkt je recht aan. Ook de twee politiemannen die maandag bij GasTerra controleren of ze moeten ingrijpen. GasTerra’s oordeel: laten zitten.
Vanaf het balkon worden touwen uitgeworpen en dalen twee klimmers af met een spandoek: Shell, Exxon en Staat, ramp voor Grunn en klimaat.
Levensgevaarlijk
‘Na de nieuwjaarsreceptie gingen we het platteland op’, vervolgt ze haar verhaal. ‘Met Groningers praten. Een andere instelling: voor ons is activisme een keuze, voor hen noodzaak.’ Dat was heftig. ‘Ik schrok. Er was angst, onvrede, wanhoop. Ik sprak mensen die kooien bouwden om de bedden van hun kinderen heen. Er zijn zelfmoordpogingen geweest. Je kunt je huis niet verkopen. En voor schadevergoeding moet je ook nog verantwoording afleggen.’
Bezettingen van NAM-gaspompinstallaties volgden. Er is nooit gesaboteerd: ‘Levensgevaarlijk.’ Wat dan? ‘Dreiging was eerst genoeg. Actiegroepen waren nieuw, maar na dertig keer houdt dat op.’ Er vallen veel arrestaties. Bang is ze niet. ‘Als de politie dit systeem wil verdedigen, staan we ook tegenover elkaar. Ik ben banger dat straks huizen instorten met mensen erin. Wat is een nachtje cel tegenover een schoorsteen op je hoofd?’ Of ze zich weleens heeft vastgeketend, zegt ze niet. Alleen hoever ze gaat: ‘Mijn grens ligt bij aanvallen op personen. Ik zou minister Kamp nooit iets aandoen. Dat is ook zinloos: voor hem een ander.’
Partijpolitiek
Haar aanpak is eerder harde actie dan lobbyen, zoals de Groninger Bodem Beweging al dertig jaar doet. ‘Ik geloof niet in partijpolitiek. Mooi woord, volksvertegenwoordiging, maar wie voelt zich in Groningen nog vertegenwoordigd? Na dertig jaar tevergeefs op een parlementair geaccepteerde manier druk uitoefenen, moet het misschien anders. Radicaliseren of leren?’
En haar studie? ‘Soms vult dit mijn studie aan. Maar soms brengt de kloof tussen theorie en praktijk me in de war. Rechten moet gaan over rechtvaardigheid, maar dat klopt vaak niet. Het is druk, maar het kan. De ene week zit ik vier keer te vergaderen, dan weer maak ik tentamens.’
‘Wat is een nachtje cel tegenover een schoorsteen op je hoofd?’
Laf
‘Groningers kunnen veel incasseren zonder in de bres te springen’, zegt ze. ‘Maar als ze boos zijn, hebben ze veel in hun mars.’ Ze noemt Kamps bezoek aan Loppersum, toen boeren met tractoren ME-bussen insloten. ‘Mensen waren boos, en terecht. Kamp zou naar buiten komen om in gesprek te gaan. Gesprek? Monoloog. Hij kwam niet. Toen begon iedereen het gebouw te bestormen: “Genoeg. Je plukt onze provincie kaal, onze kinderen slapen in kooien en jij bent te laf om je te verantwoorden.”’ Ze lacht hard om de afloop; uiteindelijk gingen de vrouwen om vijf uur koken en de mannen om zes uur aan de piepers.
Maandag krijgen de actievoerders bij GasTerra om kwart over vier een vrije aftocht. Geen geweld, geen opengezaagde sloten. Het doel, een werkdag van de ‘handelaars in veiligheid’ verstoren, is bereikt. De rechtenstudente en haar vrienden gaan aan het bier. Later meldt ze blij dat in de Tweede Kamer-hoorzitting over gaswinning een ronde met GasTerra is toegevoegd: een goede gelegenheid om verder te protesteren in Den Haag.