Minister: Contract kan leiden tot (zelf)censuur
RUG breekt met Hanban over Chinese leerstoel
De overeenkomst tussen de universiteit en de veelbesproken organisatie vervalt dit jaar en wordt niet verlengd, blijkt uit antwoorden van onderwijsminister Ingrid van Engelshoven na vragen van de Tweede Kamer.
Formeel is de Hanban een organisatie die zich inzet voor ‘het beschikbaar maken van leermiddelen en diensten voor Chinese taal en cultuur voor de wereld’. Critici zien het echter als een politiek verlengstuk en propagandamachine van het communistisch bewind in Beijing.
De financiering van de leerstoel kwam in februari in opspraak nadat de NOS het contract had ingezien van hoogleraar sinologie Oliver Moore met de RUG en de Hanban. In het contract staat onder meer dat Moore de Chinese wet niet mag overtreden en het imago van China niet mag beschadigen. De Hanban kan in dat geval de overeenkomst eenzijdig opzeggen.
Academische vrijheid
De RUG verweerde zich door te zeggen dat de constructie ‘de academische vrijheid niet onder druk zet’. De hoogleraar krijgt zijn salaris via de RUG uitbetaald en wordt voor zijn functioneren beoordeeld door de RUG. ‘Hij is dus als persoon en wetenschapper niet afhankelijk van financiering door de Hanban’, aldus de RUG.
Maar niet iedereen dacht daar zo over en daar sluit de minister zich bij aan, zo blijkt uit de antwoorden aan de Kamer. Zo’n bepaling zou indirect kunnen leiden tot druk bij de betrokkenen om geen dingen te doen die de cofinanciering in gevaar brengen en dus tot (zelf)censuur, aldus Van Engelshoven. ‘Dat is onwenselijk.’
‘Onafhankelijkheid is een belangrijk principe uit de Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit. Dit principe houdt in dat een onderzoeker zich niet laat leiden door buiten-wetenschappelijke overwegingen, zoals overwegingen van politieke aard’, schrijft de minister.
Confucius Instituut
Nu de RUG zelf niet verder wil met de Hanban over de leerstoel, is die discussie gesloten. Maar dat geldt niet voor de nauwe banden die de universiteit heeft met het Groningen Confucius Instituut (GCI). Deze instituten, waar de Hanban ook een dikke vinger in de pap heeft, liggen om dezelfde reden wereldwijd onder vuur. Een aantal ervan is op last van de autoriteiten gesloten.
Van Engelshoven stelt dat het aan de RUG is om de academische vrijheid bij de organisatie in Groningen te garanderen. ‘Ik ben met de RUG in gesprek om te kijken of, en zo ja welke, maatregelen nodig zijn.’ Ook de Inspectie van het Onderwijs heeft inmiddels contact gezocht met de RUG.
Eerder beval het Instituut Clingendael in een onderzoek naar China’s invloed op onderwijs in Nederland aan om de transparantie van de Confucius Instituten ‘te bevorderen en eventueel los te koppelen van Nederlandse kennisinstellingen’. De minister heeft dat nog in beraad.