Jort Kelder reist voor zijn radioprogramma op NPO1 langs universiteiten om te kijken hoe hoog ze scoren op zijn zogeheten Woke Meter. Afgelopen week was Groningen aan de beurt. Een gemiste kans voor rector magnificus Cisca Wijmenga, stelt historica Barbara Henkes.
Dezer dagen toert Jort Kelder langs Nederlandse universiteiten om te zien hoe zij scoren op zijn ‘Woke Meter’. Hij stelt – met een knipoog naar Joris Luyendijks zeven vinkjes – zeven vragen.
1. Is iedereen welkom op de universiteit? 2. Is Engels de voertaal? 3. Wordt excelleren ontmoedigd? 4. Neemt de universiteit maatregelen te ‘dekoloniseren’? 5. Zijn er ‘diversiteitsdienders’? 6. Is er een safe space? 7. Zijn er maatregelen om meer vrouwen aan te nemen?
Op Kelders eerste vraag of iedereen welkom is aan de Groningse universiteit geeft Wijmenga zonder enig voorbehoud een positief antwoord. Je hoort haar niet over wie of welk gedrag niet welkom zou moeten zijn: diegenen die anderen vernederen, pesten, lastigvallen of discrimineren.
Maar dan noemt Kelder de Leidse rechtsgeleerde, filosoof en het Forum voor Democratie-kopstuk Paul Cliteur. Hij kreeg scherpe kritiek vanwege zijn uitlatingen over ‘Islamitische Theoterrorisme’ tijdens de Nacht van de Filosofie in 2019. Zonder inhoudelijke afweging stelt Wijmenga dat ze toen nog geen rector magificus was.
Tjeerd Andringa
Dat was ze echter wel tijdens de recente kwestie rond de omstreden Tjeerd Andringa. Deze RUG-docent mag niet langer colleges geven na klachten van studenten over de manier waarop hij zijn ‘alternatieve waarheid’ opdrong rond klimaatverandering, vaccinaties en meer.’ Dus eerst cancelen, dan onderzoeken’, concludeert Kelder gemakkelijk. Wijmenga heeft geen ander weerwoord dan een besmuikte lach.
Kelder stelt vervolgens het Engels als voertaal aan de orde. Of Engels niet ook in de onderlinge communicatie buiten de collegezalen bevorderd moet worden om uitsluiting van anderstaligen te voorkomen?
Hier laat de programmamaker meedogenloos zien dat onze rector weinig te melden heeft
Voor de RUG is dat geen overweging. Want, stelt Wijmenga: ‘We zijn trots dat we nog altijd een Nederlandse universiteit zijn’. Ze verzuimt te wijzen op het belang van taal in relatie tot de studie. Ook gaat ze voorbij aan de regionale functie van de Groningse universiteit met verwijzing naar Fries, Duits, whatever.
Samenwerking
En dan is er nog de samenwerking met andere Nederlandstalige instellingen buiten de universiteit (musea, archieven, media of scholen). En kan de rector niet aangeven dat het merendeel van de studenten hun loopbaan binnen de Nederlandse grenzen voorzet en daarom belang heeft bij een goede beheersing van de Nederlandse taal?
Hoewel Wijmenga en Kelder hier schijnbaar op eenzelfde antiwoke lijn zitten, laat de programmamaker meedogenloos zien dat onze rector weinig te melden heeft.
Hetzelfde gebeurt bij de vraag: wordt excelleren ontmoedigd? In Kelders optiek is dat zo als niet langer cum laude afgestudeerd kan worden om competitiedruk te verminderen. Aan de RUG kan dat nog wel, net als het volgen van een honours programma. Opnieuw verzuimt Wijmenga te praten over de voors en tegens van competitiedruk.
Dekoloniseren
In haar reactie op de volgende vraag wordt het niet beter: neemt de universiteit maatregelen om te ‘dekoloniseren’? Wijmenga benadrukt hoe belangrijk het is ‘om van de geschiedenis te leren’. De deelname van ‘de’ universiteit aan de actuele culturele manifestatie Bitterzoet Erfgoed zou dat bevestigen.
Maar de vraag of deze universiteit een koloniaal verleden heeft, beantwoordt ze ontkennend. Ondanks alle publicaties en diezelfde manifestatie Bitterzoet Erfgoed is het haar ontgaan dat in Groningen een afdeling van de West-Indische Compagnie (WIC) werd opgericht, waarin leden van de universitaire gemeenschap ruimschoots vertegenwoordigd waren.
De rector gaat voorbij aan het dilemma dat de universiteit ruimte moet bieden aan (soms ongemakkelijke) discussies
Ook wetenschappelijk onderzoek profiteerde, zoals de expositie over Petrus Camper in het Universiteitsmuseum laat zien, en het boek Sporen van het slavernijverleden in Groningen (2016).
Diversiteitsdienders
Zijn er op de universiteit ‘diversiteitsdienders’? Wijmenga verwijst naar het ‘Diversiteit en Inclusie-team’, waarover Kelder opmerkt dat daar ‘meer mensen die menstrueren’ bij betrokken zijn. Wijmenga vindt dat, te oordelen naar haar lach, een geestige vondst, ook al tellen mensen die niet meer menstrueren (inclusief Wijmenga zelf, tenzij zij een wonder der natuur vormt) op die manier niet meer mee.
Op Kelders vraag of de universiteit een safe space heeft, stelt Wijmenga dat ‘de hele universiteit een safe space zou moeten zijn’. Daarmee gaat ze voorbij aan het dilemma dat de universiteit ruimte moet bieden aan (inspirerende, noodzakelijke en soms ongemakkelijke) discussies – en tegelijkertijd moet waken voor de mogelijkheid dat met kritiek op opvattingen ook de integriteit van de persoon ter discussie wordt gesteld.
Safe space
Een goed moment om terug te komen op de opmerkingen over Cliteur en Andringa. In plaats daarvan stelt de rector dat je op de universiteit ‘alles moet kunnen zeggen’. Kelder reageert: ‘Maar dat is niet de definitie van een safe space – dan gaat het er juist om wat je niet moet kunnen zeggen…’ Dat had Wijmenga niet goed begrepen.
Het laatste punt: Zijn er maatregelen om meer vrouwen aan te nemen? Wijmenga meldt trots dat inmiddels 28 procent van de hoogleraren aan de RUG vrouw is. Maar als de genderverhoudingen tussen studenten-docenten-hoogleraren niet worden verdisconteerd, zegt dat weinig.
Ook zwijgt Wijmenga over haar beleid dat percentage omhoog te stuwen. En zegt ze niets over een beleid dat streeft naar een veel bredere diversiteit aan de universiteit, zij het studenten, docenten of hoogleraren.
Barbara Henkes is verbonden aan de sectie eigentijdse geschiedenis van de RUG. Het fragment is te zien en te beluisteren op NPO1.