Het moet afgelopen zijn met de torenhoge abonnementsgelden die uitgevers als Elsevier, Springer, Wiley en Sage vragen voor hun tijdschriften. Jaarlijks betalen universiteiten veertig miljoen om de tijdschriften te mogen inzien waarin hun eigen wetenschappers publiceren.
Daarbij zijn het ook nog eens de eigen wetenschappers die de redacties van de tijdschriften vormen en de kwaliteit van de artikelen via peer review beoordelen. Allemaal gratis en voor niets.
Dat is de universiteiten én de overheid een doorn in het oog. Al jarenlang proberen die via onderhandelingen de uitgevers te dwingen hun verdienmodel aan te passen. Nu al eist onderzoeksfinancier NWO dat onderzoek dat door hen wordt gefinancierd, gepubliceerd wordt in een vrij toegankelijk tijdschrift.
Soms ook kan een onderzoeker de beschikbaarheid van het artikel afkopen. Ook proberen universiteiten via Big Deals de abonnementsgelden omlaag te brengen.
Verdienmodel
De uitgevers zijn echter niet genegen om een verdienmodel dat hen jaarlijks miljoenen euro’s winst oplevert op te geven. Vandaar dat Jeroen Smits van de Europese Commissie onderzoeksfinanciers uit Frankrijk, Groot-Brittannië, Zweden, Noorwegen, Oostenrijk, Ierland, Luxemburg, Polen en Nederland samenbracht in cOAlition S die uitgevers wil dwingen hun betaalmuur af te schaffen.
Gedurende twee jaar wordt nog toegestaan dat open access achteraf wordt ‘afgekocht’. Maar eind 2021 moet ook dat voorbij zijn.
Verder zorgt Plan S dat de rechten van de publicatie altijd bij de auteur blijven, eist het dat universiteiten en financiers de publicatiekosten voor hun rekening nemen en pleiten de opstellers voor open archieven en databanken voor de opslag van wetenschappelijke data.
Publicatiecultuur veranderen
Dit alles betekent ook dat de publicatiecultuur moet veranderen. Nu nog worden onderzoekers beoordeeld op aantallen publicaties en de ranking van de tijdschriften waarin ze publiceren. Ook dat moet veranderen.
‘Niet aantallen publicaties of de reputatie van het tijdschrift, maar de inhoud moet daarbij leidend zijn’, zegt NWO-voorzitter Stan Gielen hierover.
Universiteitenvereniging VSNU is blij met de plannen. ‘Het is een duidelijke steun voor de onderhandelingen die wij met de uitgevers hierover voeren,’ aldus voorzitter Pieter Duisenberg.
Meer weten? Hier vind je de verklaring van cOAlition S.