Vorige week liepen de gemoederen hoog op bij studentenvereniging Vindicat, nadat de UK foto’s van recente ontgroeningsrituelen had gepubliceerd. En waarop natuurlijk de gebruikelijke kritische reacties volgden. Stuitend, mensonterend, niet van deze tijd.
Laat ik hier direct een journalistiek-romantisch beeld wegnemen: de UK is niet stiekem binnengedrongen in de panden van Vindicat en Albertus om daar ‘ontluisterende plaatjes’ van ontgroeningsrituelen te schieten (was het maar zo). De gewraakte foto’s komen ‘heel gewoon’ uit de almanakken van 2016 en 2015. Het gaat dus om foto’s van foto’s van ontgroeningen uit 2015 en 2014.
Minder spannend dan het lijkt, inderdaad. Maar daar ligt tegelijk de crux van wat volgde.
Golfclub op de keel
De almanakken zijn openbaar. Die liggen gewoon in de UB en zelfs in het broodjeshuis tegenover de UK-redactie. Wie trek heeft in een pistoletje tartaar met rauwe uitjes, kan daar meegenieten van honderd studenten die in een nederige kamikazehouding op de grond knielen onder toezicht van een dame in netkousen of die worden platgedrukt tegen de muur met een golfclub op de keel.
De UK-redactie vroeg zich af: moet dat nou zo, en nog steeds? We legden de foto’s voor aan onder meer de Personeelsfractie (met bovengenoemde reactie tot gevolg) en publiceerden ze bij het verhaal op ukrant.nl. Een journalistiek juiste keuze.
Dat zag Vindicat heel anders. Niemand mag de foto’s, zo stelde het bestuur, zonder toestemming van de rechthebbende verspreiden of publiceren. En die toestemming, dat moge duidelijk zijn, zou de UK nooit en te nimmer krijgen. Met andere woorden, we hadden het beeldrecht geschonden. Er werd gedreigd met advocaten en een fikse schadeclaim.
Functioneel verband
Het klopt dat foto’s, ook al zijn ze eerder gepubliceerd, doorgaans niet zomaar mogen worden hergebruikt. Er zijn wettelijke regels (beeldrecht) en het is goed dat die er zijn. Maar er zijn ook situaties waarbij het wél mag. Dan is er geen sprake van beeldrecht, maar van zogeheten beeldcitaat. Volgens de UK was dat laatste het geval.
Dat wilden we toch goed uitzoeken. Zorgvuldigheid staat immers voorop. Daarom haalden we de foto’s tijdelijk van de site, in afwachting van juridisch advies. Dat bleek ons standpunt te bevestigen. Samengevat komt het erop neer: de foto’s zijn niet ter versiering (dan zou je kunnen spreken van beeldrecht), maar er is een duidelijk en functioneel verband tussen het geschreven woord en het beeld dat wordt (her)gebruikt.
Beeldcitaat dus. De foto’s gingen daarna weer online.
Kop koffie
En wat Vindicat en de UK betreft: ja, de koppen gingen even tegen elkaar. Dat kan gebeuren en is niet erg, zolang het maar geen veenbrandje of, erger, loopgravenoorlog wordt.
Dat wordt het ook niet. Ondanks ons meningsverschil hebben we elkaar over en weer uitgenodigd om met een kop koffie nog eens van gedachten te wisselen.
Zo hoort het.
Rob Siebelink, hoofdredacteur a.i.