De gevonden resten dennenbos zijn volgens onderzoekers van de Universiteit Utrecht en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed zo’n dertienduizend jaar oud en stammen uit een relatief warme periode tegen het einde van de laatste ijstijd. Maar of dat klopt, wordt nog in Groningen onderzocht.
‘Dat weten we pas nadat er metingen zijn gedaan’, zegt Hans van der Plicht, specialist in dateringen. Volgens de bijzonder hoogleraar circuleren de eerste monsters van de gevonden dennen en dwergberk, een struik die nu nog in Scandinavië voorkomt, inmiddels in het lab van het Centrum voor Isotopen Onderzoek.
Met behulp van een deeltjesversneller kan de ouderdom van fossielen worden gemeten. De C14-dateringsmethode is gebaseerd op het feit dat elk levend wezen een bepaalde hoeveelheid radioactief koolstof bevat. Als het organisme sterft, dan verdwijnt dat radioactieve koolstof in de loop van de tijd. Zo kan de leeftijd worden bepaald: hoe minder radioactief koolstof er over is, hoe ouder het object.
Jaarringen
Het zal nog zeker een maand duren voor de uitkomsten van de eerste metingen bekend zijn. En misschien nog wel een beetje langer, denkt Van der Plicht. ‘We zijn net verhuisd van het gebouw aan Nijenborgh 4 naar de Energy Academy. We moeten alles nog opstarten. En ik ga net met pensioen, dus heb juist de coördinatie overgedragen’, vertelt hij.
De onderzoekers in Utrecht hebben zo’n 160 omgewaaide bomen gevonden, die duizenden jaren geleden in een veenlaag ingebed zijn geraakt en door verstuivend zand zijn afgedekt. De boomstammen zijn daardoor goed bewaard gebleven. De ondergrond en de opeenvolging van jaarringen in de dennenbomen geven een uniek beeld van een bos uit de ijstijd, aldus de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Het geeft wetenschappers een nauwkeurig beeld van de effecten van ingrijpende en zeer snelle klimaatovergang van de relatief warme allerødperiode (ca 13.100 tot 12.900 jaar geleden) naar de intens koude jonge dryasperiode (ca 12.900-11.700 jaar geleden), het tijdvak direct voor het begin van de huidige warme tijd (het holoceen).
Die verandering wordt toegeschreven aan de abrupte toevloed van smeltwater van de Noord-Amerikaanse ijskap naar de Atlantische Oceaan. Hierdoor viel de warme golfstroom plotseling stil en keerde Nederland terug in de greep van de ijstijd. Het is een van de scenario’s waarvan klimaatonderzoekers denken dat die zich in de toekomst als gevolg van klimaatverandering kan herhalen.
Onderzoek
‘We gaan eerst een paar ringen van een boom testen, om te kijken in welke periode we zitten’, vertelt Van der Plicht. Als de Utrechtse ontdekkers gelijk blijken te hebben, en de bomen zijn inderdaad meer dan tienduizend jaar oud, dan zal meer onderzoek worden gedaan in Groningen. ‘Dan gaan we inzoomen om de ouderdom precies te bepalen’, aldus de bijzonder hoogleraar.
Van der Plicht verwacht dat die resultaten rond de zomer bekend zullen worden. Tot die tijd mag hij er niks over zeggen. ‘Het ligt best gevoelig. Er worden heel veel e-mails over heen en weer gestuurd: “De pers zit erachteraan.” Er zijn heel veel partijen bij betrokken, dus weet ik niet of ik wel de resultaten kan geven. Als het zover is, komt de Rijksdienst vanzelf met een persbericht.’
Foto: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed