Harde strijd om rupsen en nestjes

Mezen moorden meer door klimaatverandering

De biologen die koolmezen en bonte vliegenvangers bestuderen, zien dat klimaatverandering de botsingen tussen beide soorten tijdens het broedseizoen ernstiger maakt. In sommige jaren doden koolmezen zo’n 10 procent van de vliegenvangers, schrijven de RUG-onderzoekers in een analyse in het tijdschrift Current Biology.

‘Tijdens het broedseizoen kunnen ze zeer agressief zijn’, vertelt bioloog Jelmer Samplonius. Hij bestudeerde koolmezen en bonte vliegenvangers tijdens zijn promotieonderzoek aan het Groningen Institute for Evolutionary Life Sciences (GELIFES) van de RUG. Tijdens veldonderzoek zag Samplonius regelmatig het resultaat van die agressie: een dode vliegenvanger in een kast waarin koolmezen nestelen.

Sterke klauwen

‘Als de vliegenvanger een kast binnengaat waarin een koolmees zit, maakt hij geen enkele kans’, legt Samplonius uit. ‘De koolmees is zwaarder, vliegenvangers zijn gebouwd om te migreren tussen Europa en West-Afrika. Bovendien hebben koolmezen sterke klauwen.’

De dode vliegenvangers hadden meestal hoofdwonden. ‘En het lijkt erop dat de mezen ook de hersenen van hun slachtoffers opeten.’

De twee soorten hebben altijd al met elkaar geconcurreerd om nestgelegenheid. ‘Bonte vliegenvangers proberen ook om nestkasten te stelen van mezen. Ze maken geen kans bij een gevecht in de nestkast, maar het zijn betere vliegers’, vertelt Samplonius. Vliegenvangers blijven dan rond de mezen vliegen die hun nest proberen te bouwen, totdat ze verjaagd zijn.

Rupsen

Die strijd neemt toe door de klimaatverandering. Beide soorten moeten zorgen dat hun jongen uit het ei komen wanneer er een piek is in het aantal rupsen. Wanneer dat is, hangt af van de verschijning van de eerste bladeren. Een hogere gemiddelde temperatuur verschuift deze gebeurtenissen naar voren in het jaar.

Zachtere winters vergroten bovendien de overlevingskansen voor koolmezen. Meer koolmezen betekent meer concurrentie voor de vliegenvangers en dus meer conflicten, vooral als ze willen nestelen.

Koud voorjaar

Het grootste probleem ontstaat in een koud voorjaar, wanneer koolmezen hun nesten later gaan bouwen terwijl de vliegenvangers vroeg aankomen uit Afrika. In dat geval overlapt de broedtijd voor beide soorten het meest en ontstaan ook de meeste gevechten.

Dat kan er voor zorgen dat tot wel 10 procent van de vliegenvanger-mannetjes die op zoek zijn naar nestgelegenheid door koolmezen wordt gedood, in een periode van ongeveer twee weken.

Engels