Daarom vraag je toestemming
Consent is supersexy
Paul weet niet precies meer hoe hij zijn maagdelijkheid verloor. De RUG-student was 16 en de bewuste nacht is een vage herinnering.
‘Het was op een feestje en mijn vriendin en ik waren allebei dronken. Ik weet nog dat ik op een gegeven moment bijkwam en dat we seks aan het hebben waren op de vloer van de badkamer. Ik weet nog altijd niet hoe het zover is gekomen, maar ik weet wel zeker dat ik op een gegeven moment buiten bewustzijn raakte.’
Zo vraag je om toestemming
‘Lees je in, praat met elkaar en maak er iets normaals van om met elkaar te communiceren tijdens de seks. En let op je partner als jullie het doen’, adviseert Lorna Kaufmann van LTAS. ‘Toestemming vragen hoeft niet iets ongemakkelijks te zijn, het kan juist ook heel sexy zijn. Vraag je partner(s) bijvoorbeeld: “Vind je het fijn als ik je hier aanraak?”, ‘Vind je dit lekker?” Of je kunt instemmen door iets te zeggen als: “Ik vind het heerlijk als je dit doet”, of “Het maakt me geil als je dat doet.”’
Die gang van zaken was niet oké, weet hij nu. Paul had niet tegen zijn vriendin gezegd dat hij seks met haar wilde hebben, en hij was zeker niet in staat om toestemming te geven. ‘Ik kon me nauwelijks voorstellen dat ze mijn vertrouwen zou beschamen door seks met me te hebben terwijl ik eigenlijk geen ja kon zeggen.’
Dat besef kwam pas toen hij naar de universiteit ging. ‘Als mensen vroegen hoe ik mijn maagdelijkheid had verloren, waren ze afkeurend over hoe dat was gebeurd.’
Het idee dat het een afknapper is als iemand geen seks wil is niet meer van deze tijd, vindt hij. ‘En dan heb je nog het achterhaalde idee dat mannen dit soort dingen niet overkomt.’
Flexibel
Seksueel geweld komt vaak voor. En dat moet veranderen, zegt tweedejaars student liberal arts and sciences Marie Fournier. Zij richtte SWEI op om de problemen in Groningen rond toestemming voor seks aan te pakken. Wat houdt consent – de Engelse term, veel gebruikt in deze context – precies in? Hoe vraag je erom? En wie is er verantwoordelijk als er iets tegen je wil gebeurt?
Mannen overkomt dit soort dingen niet, is het idee
‘Ja is alleen maar ja als een volwassene die volledig bij zinnen is duidelijk en enthousiast ‘ja’ zegt, of dat nou verbaal of non-verbaal is’, legt bestuurslid extern Birgit Eggink van SWEI uit. ‘Dat iemand niet expliciet weigert of dat je geen meningsverschil hebt, betekent nog niet dat je toestemming hebt. En het telt ook niet als toestemming als iemand gedwongen of onder bedreiging ‘ja’ zegt. En toestemming is iets flexibels: iemand kan op elk moment tijdens de seks van gedachte veranderen en de toestemming weer intrekken.’
Lorna Kaufmann, lid van de commissie Let’s Talk About Sex (LTAS) van het Groningen Feminist Network, is het daar volledig mee eens. ‘Om er geen misverstand over te laten bestaan: als iemand er niet uit ziet of ie zich de volgende dag nog kan herinneren dat hij of zij ‘ja’ heeft gezegd, dan is diegene niet in staat om toestemming te geven.’
En dat betekent dat Pauls vriendin anders had moeten handelen.
Aangenomen
Al te vaak wordt gewoon aangenomen dat de ander het wel prima vindt, zeggen Birgit en Marie van SWEI.
Dat overkwam ook Maria. Zij werkte in een bar in Groningen en raakte om twee uur ’s nachts aan de praat met wat locals. ‘Een van de klanten kwam achter de bar en gaf me een grote fooi, zonder dat er echt een reden voor was. Ik werd er ongemakkelijk van en ik probeerde te weigeren, maar de andere klanten en ook mijn baas zeiden tegen me dat ik de fooi moest aannemen’, vertelt ze.
Het telt niet als toestemming als iemand gedwongen ‘ja’ zegt
Maar toen de man het geld overhandigde, greep hij haar kont, pakte haar hand vast en liep daarna weg. ‘Het was heel raar, heel ongemakkelijk en ik was geschokt en in de war.’
Omdat ze het geld had aangenomen, dacht ze dat ze niet kon klagen over wat er gebeurd was. Ze nam na die nacht ontslag.
‘Iedereen moet om toestemming vragen voor seksuele handelingen, in welke situatie dan ook en wat voor indruk ze ook krijgen van iemand’, zegt ze nu. ‘Die vent had mijn grenzen en mijn persoonlijke ruimte moeten respecteren.’
Zo blijf je veilig en vraag je om hulp
‘Vorm duo’s, deel je locatie, let op je drankje’, adviseert Marie Fournier van SWEI. ‘En als je niet zeker weet of de ander wel zin heeft, vraag dan verbaal om toestemming. Als je dronken bent, vervagen je grenzen.’
‘Als je iemand ziet die enorm dronken is, help diegene dan en vraag of het goed gaat’, zegt Isabella. ‘En als je zelf in gevaar bent, kun je aan de bar om een angel shot vragen. Dan weten ze wat je bedoelt en zullen ze je helpen.’
Ben je slachtoffer geworden van seksueel geweld? Bel of chat dan gratis met het Centrum Seksueel Geweld (0800-0188) voor hulp op medisch en psychologisch gebied en bij contact met de politie. Ze hebben een vestiging in Groningen.
Onzeker
Isabella, die aan het University College studeert, werd ook aangerand. Ze was toen pas dertien en was op een slaapfeestje. ‘We hadden een film gezien en gingen toen slapen. Midden in de nacht werd ik wakker naast een jongen en voelde ik zijn penis op mijn kont. Ik voelde ook iets nats en ik weet nog altijd niet of dat water was, of dat hij klaargekomen was.’
Ze vond het moeilijk om hem daarmee te confronteren. ‘Ik durfde niets te zeggen, dus ik deed alsof ik nog sliep. En de volgende dag zei ik ook niets.’
Ze was nog maanden onzeker en bang. ‘Ik wist niet wat er gebeurd was terwijl ik sliep. In mijn hoofd was ik het hele jaar erna zwanger.’
Lichaamstaal
De knul die haar aanrandde pakte zijn kans, zonder te denken aan wat zij wilde. Maar hoewel het in dit geval duidelijk is dat hij een grens overschreed, realiseert Isabella zich ook dat het in veel andere gevallen niet zo zwart-wit is.
‘Lichaamstaal is soms moeilijk te interpreteren’, zegt ze. ‘Daarom is deze hele discussie ook zo controversieel. Ik vind dat beide partijen zich ervan moeten verzekeren dat de ander het oké vindt wat er gebeurt. Ik ben zelf ook niet altijd duidelijk geweest naar jongens toe. Dus daar moet ik aan werken, ook met het oog op mijn eigen veiligheid.’
Ik ben zelf ook niet altijd duidelijk geweest naar jongens toe
Een van de redenen voor deze onduidelijkheid is dat veel mensen het ongemakkelijk vinden om toestemming te vragen. Het wordt vaak gezien als politieke correctheid of sfeerverpestend.
Maar dat hoeft helemaal niet zo te zijn, volgens Marie en Birgit. ‘Toestemming vragen zou sexy moeten zijn, geen afknapper’, zegt Birgit. ‘Het laat zien dat de ander jou respecteert en dat diegene wil dat jij je op je gemak voelt. Het zou gezien moeten worden als superhot.’
Plicht
En ja, soms zul je nee zeggen – of te horen krijgen. Dus moeten we af van onze verwachtingen, zegt Marie. ‘Als je iemand in een club tegenkomt, moet je er niet vanuit gaan dat jullie wel met elkaar naar bed zullen gaan. Je moet je realiseren dat dat jouw verwachtingen zijn, en dat die ander er misschien anders over denkt.’
Om mensen daarmee te helpen, biedt SWEI workshops aan en ook LTAS heeft studiemateriaal. Maar volgens Lorna zou de verantwoordelijkheid niet alleen bij de studenten zelf moeten liggen. Ook de RUG heeft hier een plicht in, vindt ze. ‘Er zou meer gepraat moeten worden over toestemming, en er zou meer les over gegeven moeten worden. Het hoger onderwijs zou dit moeten faciliteren, omdat zeker studenten een risicogroep zijn.’
Ze zou graag zien dat er campagnes opgezet worden, dat er toespraken over zijn tijdens de introductieweken en dat de medewerkers van de universiteit een opleiding volgen.
Over een ding is iedereen – van Isabella tot Paul, van LTAS tot SWEI, het in elk geval eens: toestemming is tof. Je toont er respect mee, liefde en een volwassen instelling, en je zorgt ervoor dat iemand zich beschermd voelt. ‘Laten we vaststellen dat het sexy is om toestemming te vragen’, zegt Marie. ‘Zo zorgen we ervoor dat het normaal wordt en voorkomen we dat er nog meer mensen aangerand worden.’
De namen van Paul, Isabella en Maria zijn gefingeerd. Hun echte namen zijn bij UKrant bekend.