Inês Monteiro zal de vreemdeling die ze een jaar geleden op Valentijnsdag tegenkwam nooit vergeten. Ze was met een vriendin aan het picknicken langs het kanaal en hoorde hem gitaar spelen.

‘Hij was heel mager, maar gekleed in een mooi pak. Niet iemand die je zomaar voorbij zou lopen op straat’, zegt de Portugese student. De vriendinnen complimenteerden zijn muziek en boden hem wat te drinken aan. 

‘Toen vertelde hij zijn wonderlijke levensverhaal’, weet ze nog. Hoe hij toerde met de Red Hot Chilli Peppers en af en aan dakloos was. Dat hij geen mobieltje had en alleen maar boeken las. ‘Het zou best kunnen dat hij alles bij elkaar verzon, maar wat zou het?’ 

Voor Inês is het een kostbare herinnering. ‘Je leert zoveel van een vreemdeling zoals hij. Als hij al die dingen kon doen, dan moet ik toch ook alles kunnen worden wat ik wil!’ 

Maar een jaar eerder zou Inês waarschijnlijk nooit die plek langs het kanaal hebben gekozen waar hij zat. Dan zou ze ergens zijn neergestreken waar zij en haar vriendin alleen waren, net zoals veel studenten dat gedaan zouden hebben om te vermijden dat ze met een onbekende moesten praten. 

Connectie

Dankzij de smartphone die elk stil momentje kan vullen, is het onnodig geworden om een praatje aan te knopen met vreemden – zelfs een beetje raar. Maar uit onderzoek blijkt dat mensen die wel regelmatig een gesprekje hebben met iemand die ze niet kennen, gelukkiger zijn en minder eenzaam. 

Een gesprek met een onbekende kan een behoefte vervullen

Empathiecoach Jan Reinder Rosing, die workshops life skills geeft aan het Honours College van de RUG,  weet alles van de voordelen die interactie met vreemden met zich meebrengt. Bij zijn workshops ziet hij veel mensen die vertellen dat hun vriendschappen zo oppervlakkig zijn en dat ze met niemand kunnen praten over hun problemen. 

Er zijn manieren om hier iets aan te doen, vertelt hij. ‘Als we ervoor open staan en dapper genoeg zijn, kan een gesprek met een onbekende helpen om aan die onvervulde behoefte aan verbondenheid, intimiteit en menselijke connectie te voldoen.’  

Zelf neemt hij altijd lifters mee als hij reist. Een keer liet hij er zelfs eentje bij hem thuis logeren. Dat doet hij gewoon omdat hij het geweldig vindt om door hun verhalen iets mee te krijgen van hun leven. ‘Door minder te oordelen en meer te luisteren naar wat andere mensen drijft, kunnen we een opener gesprek voeren.’ 

Innerlijke criticus

Dat heeft Inês nu ook geleerd, maar in haar tweede jaar had ze moeite om nieuwe vrienden te maken. ‘Ik wilde niet in m’n eentje naar dingen toe gaan en over koetjes en kalfjes praten kon ik niet, dus dat schoot niet op.’

En dan zorgde haar innerlijke criticus er ook nog eens voor dat ze ‘coole mensen’ die misschien haar vriend zouden kunnen worden niet durfde te benaderen. ‘Er was altijd dat hatelijke stemmetje in mijn hoofd dat zei dat ik niet bij hen zou passen of dat ik m’n mond moest houden omdat ik niks interessants te melden had.’

Dus toen haar goede vriendin – ‘het meest extraverte meisje op de planeet’ – haar uitnodigde voor borrels en feestjes bij haar vereniging, hoefde ze daar niet lang over na te denken. Maar dat bleek ook niet ideaal: ‘We kwamen samen, maar dan liet ze me in m’n eentje staan met vreemden.’

Aanvankelijk raakte Inês dan in paniek en liet ze zichzelf de grond in praten door haar innerlijke criticus, maar later verzamelde ze haar moed en dwong zichzelf om met één iemand te praten die naast haar stond. En daarna nog iemand – ‘en dat werkte!’

Vragenlijstje

Uiteindelijk leerde Inês hoe ze interessante vragen moest stellen en hoe ze benaderbaar overkwam. ‘Ik zorgde er bijvoorbeeld voor dat ik altijd een lijstje vragen in mijn hoofd had, wat hielp om het ijs te breken.’

Of ze gebruikte positieve lichaamstaal – door rechtop te zitten, of een open houding aan te nemen in plaats van haar armen te kruisen en elkaar te duiken. ‘Het doel was om me ook echt te vermaken als ik uitging, en niet in m’n eentje ergens angstig te zitten zwijgen. Ik realiseerde me op een gegeven moment dat ik mezelf gewoon constant in ongemakkelijke situaties moest begeven om ermee te leren omgaan.’

Ik moest me constant in ongemakkelijke situaties begeven

Dat merkte Michaela Carrière, programmacoördinator diversiteit en inclusie bij de RUG, ook. Zij las het boek The Power of Strangers van journalist Joe Keohane, een onderzoek naar interactie tussen vreemden, en dat maakte veel indruk op haar. ‘Ik weet dat we een negatiever beeld hebben van andere mensen dan nodig, en dat is precies wat ons ervan weerhoudt om de eerste stap te zetten.’

Net als Inês, en als introvert persoon, moest ze die vaardigheid opnieuw leren – door bijvoorbeeld een nieuwe collega te benaderen tijdens de lunch, in plaats van alleen te eten. Nu beschouwt Carrière elke vreemde als een vriend die ze gewoon nog niet heeft leren kennen. ‘Dat was een grote stap voor me, maar het heeft goed uitgepakt.’ 

Zo makkelijk is het dus om jezelf minder een buitenstaander te laten voelen, zegt ze, of om ervoor te zorgen dat anderen zich er meer bij voelen horen. 

En dus besloot ze afgelopen oktober om een workshop te organiseren op de universiteit die anderen helpt om hetzelfde te doen. ‘Toen ik de deelnemers vroeg wanneer ze voor het laatst een praatje maakten met een vreemde, kreeg ik een verrassend antwoord: voor een van hen was dat anderhalf jaar geleden. Zozeer zitten we in onze eigen bubbel.’

Grenzen verleggen

Voor economiestudent Sebastian Virsik is het bewust contact leggen met onbekenden nu al vijf jaar een levenswijze – sinds hij het YouTubekanaal Yes Theory ontdekte. ‘Dat zijn vier kerels die constant heel extreem de grenzen van hun comfortzone verleggen, bijvoorbeeld door een marathon te rennen zonder training of door vreemden te vragen om met ze te gaan skydiven en samen dezelfde tatoeages te laten zetten’, legt hij uit. ‘Van hen hoorde ik voor het eerst over de “zoek het ongemak”-strategie.’

Ongemak zoeken betekent echter niet dat hij als een kip zonder kop dingen doet die hem z’n leven kunnen kosten. Voor hem betekent het dat als hij ongemak voelt, hij er niet aan probeert te ontkomen. Door het ongemak te omarmen en het niet als een probleem te zien, ervaart hij minder snel stress en angst door een gênante situatie. ‘Bijvoorbeeld als je in de rij staat bij de supermarkt en je bonuskaart niet kunt vinden terwijl er mensen staan te wachten.’

Te veel angst voor vreemden is contraproductief

Zo’n situatie zouden veel mensen ongemakkelijk vinden, maar zo kijkt Sebastian er niet meer naar. ‘Het raakt me niet meer.’

Door ja te zeggen tegen ongemak, ontneem je het z’n macht, zegt hij. Nu zijn vervelende dingen waar hij vroeger tegenop keek, normaal geworden. Denk bijvoorbeeld aan een ontmoeting met een onbekende – een terugkerend thema in de Yes Theory-video’s. ‘Als kind kreeg ik altijd te horen dat ik vreemden moest vermijden, maar te veel angst kan contraproductief zijn.’ 

Hij vindt het niet erg meer om de eerste te zijn die glimlacht naar een ander, die hoi zegt of zelfs een praatje aanknoopt. ‘Als ik met een vreemde praat, dan komt daar ofwel iets goeds uit voort of ik zie diegene nooit meer. Heel eenvoudig.’

Gedeelde passie

Sebastian kan zich nog herinneren dat hij een keer een stel op straat hoorde praten over zijn rugtas, waar in grote letters ‘Seek Discomfort’ op staat. ‘Ik draaide me om en groette ze. We hadden daarna een leuk gesprek waarin ik ze vertelde over mijn filosofie.’

Al pratende kwamen ze erachter dat ze alledrie een passie hebben voor wielrennen, dus wisselden ze telefoonnummers uit en beloofden ze contact te houden over toekomstige fietsvakanties. ‘Het heeft nog nergens toe geleid, maar ik leid ze graag rond in mijn vaderland Slowakije.’

‘Door onze comfortzone op te rekken, onze aannames over andere mensen te testen en open te staan voor andere meningen’, zegt Carrière, ‘leren we de wereld beter begrijpen. Het is een gewoonte die je vormt. Je zet kleine stapjes en je kijkt wel waar je komt.’ 

‘Door empathie te hebben kun je de worstelingen en vreugdevolle momenten van een ander ervaren, en het laat zien dat we werkelijk om elkaar geven’, zegt empathiecoach Rosing. En dat, benadrukt hij, is precies hoe je verbinding maakt. 

Engels