RUG telt weinig klimaatrebellen
Wetenschapper / Activist
Door Giulia Fabrizi
By Giulia Fabrizi
Giulia Fabrizi
Van uit de hand gelopen studentenfeestjes tot bezette universiteitsgebouwen en van kamertekorten tot dreigende bezuinigingen: Giulia houdt al het nieuws in de gaten. Ze praat graag met de mensen die het aangaat, schrijft erover en begeleidt freelancers bij het maken van nieuwsartikelen. Eerder werkte ze als stadsredacteur Groningen en gemeenteverslaggever Haren voor Dagblad van het Noorden.Ze hadden iets weg van een dameskoor, de groep demonstranten die op 19 augustus zingend het Forum in Groningen binnenstapte. Op de melodie van het bekende ‘Bella Ciao’ – van origine een Italiaans protestlied – startten ze hun demonstratie tegen de nieuwe gasboringen bij Schiermonnikoog.
Een aantal anderen was al eerder het gebouw binnengelopen om spandoeken op te hangen.
Na zo’n twintig minuten liep de groep van in totaal ongeveer zestig mensen weer naar buiten, om onder begeleiding van trommels een mars door de stad te lopen.
De actie was van Scientist Rebellion (SR), Extinction Rebellion (XR) en Fossielvrij NL. Maar van Groningse wetenschappers was geen spoor te bekennen. Zijn er bijna een jaar na de oprichting van SR geen academische klimaatactivisten te vinden in Groningen? Waren ze wellicht nog op vakantie? Of zit protesteren misschien niet zo in de noordelijke aard?
Randstad
‘Ik was er ook niet’, zegt Isa. De jonge wetenschapper, die bezig is met haar proefschrift aan de RUG, is een van de weinige actieve leden van SR Groningen. Op de dag van de demonstratie was zij niet in de stad, en ze kent ook geen andere mensen die erbij waren.
‘Waarom er nu geen Groningers bij waren weet ik niet precies, maar over het algemeen is het voor mensen hier lastig dat de meeste acties van Scientist Rebellion in de Randstad worden gehouden’, zegt ze. Daar ga je als Groningse wetenschapper met een drukke baan moeilijk ‘even’ heen.
Als je in je eentje je mond open doet, kom je in een heel ander daglicht te staan
Voor wetenschappers uit bijvoorbeeld Amsterdam, Utrecht of Wageningen is het een stuk makkelijker om naar een andere stad te reizen. ‘Daardoor is er in de Randstad ook een sterk netwerk ontstaan’, zegt Isa. En dat netwerk helpt om de organisatie van evenementen te verdelen en om meer mensen tegelijk te mobiliseren.
Bovendien is er in de Randstad een harde kern ontstaan die heel fanatiek bezig is, weet ze. ‘In Wageningen is bijvoorbeeld een grote afdeling Environmental Research en daar zijn dus ook meer klimaatwetenschappers. Daar houden ze marathonlezingen van het IPCC-rapport, waarbij ze in het openbaar het volledige klimaatrapport voorlezen om er meer aandacht voor te krijgen.’
Dat zijn acties waar wetenschappers in Groningen nog niet zomaar aan meedoen.
Terughoudend
‘Ik ben in principe wel iemand die demonstreert’, zegt RUG-bioloog Maria van Leeuwe (58). ‘En ik vind het ook belangrijk om te demonstreren, maar dat doe ik dan wel op persoonlijke titel. Ik denk dat Groningers wat terughoudender zijn om te protesteren als wetenschappers’, zegt ze.
Ook zij beaamt dat het makkelijker is om te demonstreren in de Randstad. ‘Het geeft bescherming als je met zijn allen richting een stad trekt en daar samen de discussie voert. Als je in Groningen in je eentje je mond open doet, kom je in een heel ander daglicht te staan.’
Degenen die het toch al niet willen horen, worden er niet door overtuigd
Van Leeuwe is niet de enige die liever op persoonlijke titel demonstreert. ‘Ik twijfel of je daar als wetenschapper moet gaan staan, omdat ik me afvraag wat dat bijdraagt’, zegt Jacqueline Stefels (64). Ook zij is bioloog aan de RUG en ziet haar hele werkzame leven al hoe klimaatverandering steeds grotere invloed heeft op de natuur.
‘Het is niet zo dat ik het oneens ben met de doelen van groepen als Scientist Rebellion of Extinction Rebellion, maar op een gegeven moment kun je je wel afvragen of acties niet te ver gaan’, zegt Stefels. De dagelijkse wegblokkades van de A12 die XR in september begon, bijvoorbeeld en die ze na 27 dagen tijdelijk staakten in afwachting van de stemming in de Tweede Kamer over een plan om fossiele subsidies af te bouwen.
Het is dubbel, zegt ze: als geen ander is ze ervan overtuigd dat er iets moet gebeuren, maar deze vorm van burgerlijke ongehoorzaamheid jaagt mensen tegen je in het harnas. ‘Ik snap dat het beeld van een hele groep hoogleraren in toga op de A12 krachtig zou kunnen zijn, maar ik vraag me af wie je ermee bereikt. Degenen die het toch al niet willen horen, worden er niet door overtuigd.’
Vertroebelde boodschap
En als je als wetenschapper de activistische schoenen aantrekt, loop je het risico dat de boodschap die je als onderzoeker wilt verspreiden wordt vertroebeld. ‘Ik heb bewondering voor de jongeren die de afgelopen weken op de A12 stonden en voor hoe ze dit onderwerp opnieuw ter sprake brengen’, zegt poolonderzoeker Maarten Loonen (62). ‘Maar of ik de weg moet blokkeren om mijn verhaal te doen, dat weet ik nog zo net niet.’
Ik vrees dat mijn eigen verhaal zijn nuance verliest
Krijg ik meer gehoor als ik een extremere positie inneem? Als ik op een radicalere manier mijn zorgen uit? Het zijn vragen waar Loonen vooralsnog ‘nee’ op antwoordt. ‘Ze hebben mij ook benaderd of ik lid wilde worden’, zegt hij. ‘Maar ik vrees dat door onderdeel te worden van de groep, mijn eigen verhaal zijn nuance verliest.’
Terwijl zijn verhaal dat het weer en de omstandigheden rondom Spitsbergen te snel veranderden, iets is dat mensen nu aan den lijve ondervinden. ‘Vroeger vertelde ik tijdens lezingen over hoe de kleinkinderen van de aanwezigen met de gevolgen van klimaatverandering te maken zouden krijgen. Inmiddels heeft de werkelijkheid de modellen ingehaald en hebben de mensen die ik toespreek zelf te maken met die gevolgen.’
Dilemma
Ook de jongere Isa worstelt al met het dilemma in hoeverre wetenschap en activisme samen kunnen gaan. Zo is Isa niet haar echte naam: die wil ze liever niet gebruiken om de associatie met activisme – nog – niet sterker te maken dan die met haar onderzoekswerk.
‘Het is echt een proces’, zegt ze. ‘Ik merk dat ik mezelf afvraag hoe ik bekend wil staan, en aan welke kant wil ik staan. Ben ik eerst activist en dan wetenschapper? Of andersom? En is academisch werk niet bij voorbaat activistisch?’
Tegelijkertijd zouden mensen die meedoen aan haar onderzoek haar kunnen googelen. ‘Dan heb ik vooralsnog liever dat ze iets over mijn werk vinden, dat niet direct klimaatonderzoek is maar er wel aan gelinkt is, dan dat ze eerst iets vinden over mijn activisme.’
Achter de schermen
Toch weerhoudt dat Isa er niet van actie te ondernemen. Want hoewel SR Groningen niet groot is – zo’n twintig mensen momenteel – en niet vaak de hort op gaat om te demonstreren, wordt er achter de schermen wel hard gewerkt: zo doet ook SR Groningen mee aan de landelijke Mapping Fossil Ties Coalition.
‘Dat is een project waarbij we uitzoeken wat de banden zijn tussen de Nederlandse universiteiten en de fossiele industrie’, zegt Isa. ‘Hier heb ik mijn skills in kunnen zetten om een verzoek aan de RUG te schrijven in het kader van de Wet open overheid. Dit zijn projecten van de lange adem; we zijn er nu bijna een jaar mee bezig. En het wordt pas zichtbaar als de resultaten binnen zijn, maar dat maakt het natuurlijk niet minder relevant dan andere vormen van demonstreren.’