Zij blokkeerden Schiphol
Vechten
voor hun toekomst
Door Eoin Gallagher
By Eoin Gallagher
Eoin Gallagher
‘Dus, hoe was het om onder dat vliegtuig te zitten?’
‘Koud!’ Artemis, Brisa, Thomas en Daisy zeggen het in koor, lachend.
De vier activisten – drie van hen rondden dit jaar de studie global responsibility and leadership af aan de RUG en Thomas volgt volgend jaar – doen het woord vanuit Berlijn, waar ze bij een congres over klimaatonderwijs zijn.
Ze zitten opeengeperst op een klein bankje in een poging om iedereen in beeld te krijgen voor ons videogesprek en vertellen hoe ze, samen met zo’n tweehonderd andere activisten, op 5 november tijdens een protestactie van Extinction Rebellion (XR) en Greenpeace op Schiphol hielpen om privévliegtuigen te blokkeren.
De vier wilden zo de luchthaven dwingen om aan hun klimaateisen tegemoet te komen: houd op met vervuilen en ontwikkel een klimaatplan, schrap onnodige korte vluchten en privévluchten, stop met CO2-compensatie en advertenties die je groener laten lijken dan je bent, en stel klimaatregels op voor de luchtvaart.
Over het hek
De jonge activisten – hier uit veiligheidsoverwegingen bij hun schuilnamen genoemd – reisden de dag voor het protest af naar Amsterdam. De volgende ochtend vroeg begonnen ze aan een lange tocht richting het streng afgeschermde achterste deel van het vliegveld waar de privévliegtuigen staan. Ze waren een paar uur onderweg door parken en velden, vertellen ze. Toen de demonstranten eindelijk aankwamen, bestormden ze het asfalt: sommigen klommen met behulp van ladders over het hek, maar de meesten doken – vol adrenaline – door gaten in het hek, langs de marechaussee en vliegveldmedewerkers.
De sfeer was soms bijna relaxed
Zo’n vijfhonderd activisten wisten binnen te komen. Mensen snelden te voet en op de fiets richting de privévliegtuigen, met zelfgemaakte spandoeken en zwart-groene XR-vlaggen die ze aan stokken gebonden hadden.
‘Het was heel cool toen we bij de privéjets kwamen’, zegt Daisy. ‘We realiseerden ons toen dat we dit deel van Schiphol nog nooit gezien hadden, of hoe het daar werkt, en opeens zaten we daar onder een van die vliegtuigen’, legt ze uit.
Wachten
Als je zulke gebeurtenissen op tv ziet of op foto’s in de krant of online, lijkt het allemaal erg meeslepend. Je ziet momentopnames van demonstranten die juichend onder vliegtuigen staan om vervolgens weggesleept te worden, of politiemensen die fietsers op de landingsbaan achterna zitten. Maar in werkelijkheid, zeggen de activisten, ben je vooral aan het wachten.
‘De sfeer was soms bijna relaxed, er gebeurde een paar uur lang niets’, zegt Thomas. Ze doodden de tijd met wandelingen en kaartspelletjes, maakten muziek met meegebrachte gitaren en deden yoga om hun stijve spieren los te maken.
Toen de politie kwam, ging iedereen weer zitten. Ze haakten hun armen in elkaar en zetten zich schrap voor het geval mensen zouden proberen hen weg te krijgen.
De fietsers zorgden voor de communicatie tijdens het protest, vertelt Artemis. Zij zetten spreekkoren in en leverden thee en soep af die de demonstranten aan de andere kant van het hek hadden langsgebracht.
Ze gaven ook boodschappen door. ‘We staan in The Guardian, we staan in The Washington Post, de politie gaat binnen een kwartier mensen arresteren’, weet Artemis nog.
Politiegeweld
‘De sfeer veranderde nadat zij waren weggesleept’, zegt Brisa. ‘Het was heel emotioneel als iemand werd afgevoerd. Iedereen die daar in de buurt was zong dan: “Je bent niet alleen, je bent niet alleen!” Zo zei je eigenlijk dankjewel dat iemand erbij was en dat we voor hen bleven.’
Tijdens dit soort geweldloze verstoringen moet de politie demonstranten drie keer waarschuwen om te stoppen voordat ze geweld mogen gebruiken om mensen af te voeren en te arresteren. Maar – zoals de Schiphol-activisten al te horen hadden gekregen tijdens voorbereidende bijeenkomsten – zo gaat het in de praktijk niet altijd.
Mensen werden op een behoorlijk brute manier afgevoerd
Thomas herinnert zich hoe links van hem mensen met stokken werden geslagen door de politie of op de grond werden gegooid. ‘Ik vond dat de politie behoorlijk agressief was. Het was best eng. De manier waarop mensen werden afgevoerd was in sommige gevallen behoorlijk bruut, vooral de fietsers.’
‘De politie gebruikt veel geweld en ze vinden het ook echt niet leuk als je demonstreert’, zegt Hannah Prins van de juridische afdeling van Extinction Rebellion. ‘Ze doen alsof jouw demonstratierecht een soort gunst is.’
Niet alle protestacties worden hetzelfde aangepakt, vindt Hannah. ‘De politie gaat veel strenger om met klimaatactivisten dan met boeren.’
Vastgehouden
Nadat de demonstranten weggehaald waren bij de vliegtuigen, werden ze naar politiebureaus in de omgeving van Schiphol gebracht, of in bussen gezet gedurende de zes uur dat ze maximaal vastgehouden mochten worden.
In die bussen was het ‘op sommige momenten heel akelig’, zegt Thomas. Er waren niet veel mogelijkheden om naar de wc te gaan – ze moesten een lapje gras bij de bus gebruiken – en de eerste vier uur hadden ze geen eten of water tot hun beschikking. Een demonstrant die in de bus zat zakte zelfs ineen’, zegt hij.
Niemand van de groep werd formeel aangehouden, omdat ze – zoals de meeste demonstranten – anoniem bleven: dan bedek je je vingerafdrukken met een plakkerige pasta of je schraapt ze weg met een naald, je hebt geen ID bij je en je weigert vragen van de politie te beantwoorden.
Nederland is een relatief veilige plek om te demonstreren, zeggen de vier, maar het is nog steeds niet zonder risico: je kunt een boete krijgen, gearresteerd en vervolgd worden, en ook emotioneel is het niet niks.
Aanvallen
Maar dat zijn niet de enige risico’s die de activisten lopen.
Rivka, die ook bij het protest aanwezig was, is 15 en ziet er jonger uit. Zij werd na de actie online aangevallen. Trollen ontdekten via Twitter wie ze was en belden haar moeders werk in een poging haar te laten ontslaan.
De politie gaat veel strenger om met klimaatactivisten dan met boeren
Ze vonden ook een foto van het gezin op vakantie op Bali toen Rivka nog een kind was. Met dat ‘bewijs’ vielen ze haar en haar familie aan: ze maakten hen uit voor hypocrietelingen omdat ze vlogen. ‘Ik was nog jong, ik had nog nooit over klimaatverandering gehoord’, zegt ze. ‘Het is bizar dat iemand hier zijn tijd aan besteedt.’
Aanvallen op je persoon horen erbij als je anno nu politiek actief bent, weet de groep, maar dat weerhoudt ze er niet van om toch door te gaan met hun demonstraties.
Eco-angst
De acties zelf lijken misschien extreem of zelfs absurd – mensen die zichzelf vastlijmen aan objecten of aan de straat, schilderijen in musea die met eten bekogeld worden – maar volgens Artemis, Brisa, Thomas en Daisy is dat nodig om regeringen en bedrijven zover te krijgen dat ze hun beleid veranderen.
‘De term eco-angst hoort echt bij onze generatie’, zegt Thomas. ‘Ik zou mijn tijd veel liever aan andere dingen besteden, maar ik geloof dat dit noodzakelijk is zodat we een toekomst hebben, en zodat onze kinderen nog een toekomst hebben.’
Tessel, die in haar laatste jaar van geneeskunde zit, nam deel aan de legale demonstratie in de hal van de luchthaven. Zij werd dit jaar pas actief, nadat ze zich meer zorgen begon te maken over klimaatverandering. ‘Als je het onderwerp volgt, ben je er bijna elke dag mee bezig. Op een gegeven moment denk je: ik moet hier iets aan doen.’
Dus koos ze ervoor om actief te worden in de klimaatbeweging, om de regering te laten weten dat mensen zoals zij bestaan en dat dat de regering ‘onderdeel van de oplossing’ moet zijn.
Het is lastig voor de activisten om optimistisch te blijven. ‘Wat levert dit op? Eén zaterdag, één actie?’ vraagt Tessel zich af. ‘Maar het is in elk geval beter dan niets doen.’
Na de protestactie dienden de fracties van SP en GroenLinks in de gemeenteraad van Amsterdam een motie in om te onderzoeken of privévluchten vanaf Schiphol verboden kunnen worden en of er een hogere belasting ingevoerd kan worden op kerosine voor privéjets. De motie werd aangenomen.