Het platform van desinformatie
Vaarwel Twitter?
Door Rob van der Wal
By Rob van der Wal
Rob van der Wal
Rob begon als student-redacteur bij UKrant en is sinds mei 2023 terug als vaste medewerker. Hij schrijft nieuwsberichten, achtergrondartikelen – met een voorkeur voor wetenschap – en houdt zich bezig met internationaliseringszaken. Daarnaast werkt Rob als freelance wetenschapsjournalist. In zijn vrije tijd is hij drummer, radiomaker en moestuinier.Waar HALEN jullie die fascistische griezels toch steeds vandaan die gretig voldoen aan Hugo’s stoutste dromen?’, twittert @HappyKaffer op 26 oktober 2021 in reactie op een item over het covidbeleid in het tv-programma Nieuwsuur.
De ‘fascistische griezel’ in kwestie? Dat is Jochen Mierau, hoogleraar gezondheidseconomie en wetenschappelijk directeur van Lifelines. En dit was bepaald niet de enige nare opmerking die hij op Twitter naar zijn hoofd kreeg. Hij kon er wel om lachen, vaak. ‘Er zijn altijd mensen die het verschrikkelijk vinden, wat je ook tweet. Mijn vrouw las mij de grappigste verwijten voor die er langskwamen.’
Ook hoogleraar statistiek Casper Albers kreeg, zeker in coronatijd, regelmatig kritiek op Twitter. ‘Naar aanleiding van mijn columns en werk over coronastatistiek ben ik wekelijks uitgemaakt voor moordenaar, klootzak en dat soort dingen’, vertelt hij.
Twitter was al langer een plek waar mensen zich vrij voelden om anderen uit te schelden en desinformatie te pushen. Maar sinds Elon Musk het platform in oktober vorig jaar overnam met als doel het tot een ‘bastion voor de vrijheid van meningsuiting’ te maken, wordt er nauwelijks nog gemodereerd en mochten mensen die eerder verbannen waren terugkeren. Daardoor krijgen haatzaaiende tweets vrij spel.
Voor veel RUG-wetenschappers was Twitter, tegenwoordig X, altijd een mooi platform om kennis te delen. Maar veel volgers zijn inmiddels verhuisd naar alternatieven zoals Mastodon en Bluesky. Zijn de RUG-twitteraars ook al elders gaan kijken, of is het platform niet zo makkelijk te vervangen?
Saai
Hoogleraar cognitieve neuropsychiatrie Marie-José van Tol is onlangs met zowel Mastodon als Bluesky begonnen. ‘Maar eigenlijk vind ik het een beetje saai’, zegt ze. ‘Mastodon is heel zakelijk, terwijl mijn Twitterbubbel juist een leuke mix van geintjes en een beetje gestook was. Er zaten ook veel mensen uit bestuurslagen van de RUG in, zoals Casper Albers, Dirk-Jan Scheffers en oud- RUG-woordvoerder Jorien Bakker. Dat leverde leuke interacties op.’
Mastodon is zakelijk, terwijl Twitter een mix van geintjes en een beetje gestook was
Marie-José van Tol
Echt last van trollen of gescheld heeft Van Tol niet. ‘Sommige mensen zitten in een heel lelijke bubbel, maar daar heb ik geen last van. Ik werk niet in een heel controversieel vakgebied, zoals klimaatwetenschap.’
Toch wil ze andere sociale media uitproberen. ‘Vooral toen de eerste uittocht vanaf X begon dacht ik wel: we moeten hier weg. Ik ben geen grote Elon Muskfan en wil dat er een alternatief is wanneer bepaalde personen op X niet langer geblokkeerd worden.’
Een definitieve keuze voor een platform heeft Van Tol nog niet gemaakt. ‘Je moet nog leren wat de omgangsvormen en stijl op een ander platform zijn. Op Bluesky heb ik nog maar één post en die is nul keer geliket. Dus daar moet ik nog aan werken.’
Media bereiken
Mierau heeft nog niet overwogen om X in te ruilen. ‘Ik zie er meer in om het goede voorbeeld te geven door betrouwbare informatie te leveren en dat op een vriendelijke manier te doen’, zegt hij.
Voor hem is het platform vooral een manier om de media makkelijk te bereiken. Dat kwam zeker tijdens de coronacrisis van pas. ‘In de eerste zomer met covid was er nog geen draaiboek voor wat er moest gebeuren bij een tweede, regionale besmettingsgolf’, zegt hij. ‘Dus ik tweette dat die draaiboeken er moesten komen.’
Dagblad van het Noorden nam zijn bericht snel over, zegt Mierau. ‘En vervolgens had ik de Telegraaf en de NOS aan de lijn.’
De media zaten destijds strak bovenop Twitter, denkt hij. ‘De informatie over het virus volgde elkaar in hoog tempo op, en tv-programma’s moesten daarmee gevuld worden.’ Die snelheid is er wel uit. ‘Nu is er nog maar een tot twee keer per maand iets over de zorg in het nieuws. Of dat komt doordat het platform veranderd is, of doordat we in een andere tijd zitten, weet ik niet.’
Vermoeiend
Ook Albers heeft veel aan Twitter te danken. Mede door zijn tweets vroeg de Volkskrant hem een maandelijkse column te schrijven. Toch is hij in augustus van het platform vertrokken. ‘Voordat Elon Musk de boel overnam, was Twitter soms al een rare omgeving’, zegt hij. ‘Er waren veel mensen die extreemrechtse scheldpartijen houden. Daar werd eerder nog tegen opgetreden, maar doordat Musk je betaalt bij veel activiteit is extreemrechts trollen nu een verdienmodel geworden.’
Extreemrechts trollen is nu een verdienmodel geworden
Casper Albers
Het gesprek met ze aangaan, is heel vermoeiend, vindt Albers. ‘Er zijn ook mensen die zeggen: ik stuur alleen berichten en kijk niet naar de reacties. Alleen zenden en niet ontvangen, dat kan nog wel. Maar daar houd ik niet zo van.’
Met Mastodon en Bluesky zijn er nu eindelijk goede alternatieven voor Twitter, zegt hij. ‘Het grote voordeel van Mastodon is dat het open source is, en niet van een of andere rare miljonair’, zegt hij. ‘Er is een stuk minder desinformatie en scheldpartijen. Kort gezegd: alle vervelende mensen zitten nog op Twitter.’
Waar Mastodon volgens Albers vooral door wetenschappers bevolkt wordt, is Bluesky een wat bredere afspiegeling van de maatschappij. Dat het aantal actieve gebruikers van de nieuwe platforms nog een stuk lager ligt, ziet Albers niet echt als een probleem. Een deel van zijn volgers op Twitter was inactief. ‘En bovendien is Bluesky nu snel aan het groeien’, zegt hij. ‘Ik ben na de zomervakantie begonnen, en heb nu al ruim 750 volgers.’
Meningen monitoren
De communicatiekanalen van de RUG zelf zijn voorlopig bijna allemaal nog op X te vinden. ‘Voor ons is het platform nog steeds belangrijk om niet alleen veel mensen te bereiken, maar ook om te monitoren wat men zegt en denkt over onze universiteit’, zegt socialmediamanager Sophie Dannenburg-Douwes, die het RUG-brede account beheert.
Wel gaat de RUG samen met socialmediateams van andere universiteiten werken aan beleid voor het gebruik van X en ook TikTok, vertelt ze, maar over de inhoud daarvan kan ze nog niets zeggen.
Twitter brengt de zichtbaarheid van onbetaalde content steeds meer terug
Babette Knauer
De Faculty of Science and Engineering heeft net een nieuw team voor wetenschapscommunicatie dat nog moet kijken welke kanalen het wil gebruiken, zegt coördinator René Fransen. ‘Bovendien is ons nog niet duidelijk wat het alternatief voor X moet zijn.’
Economie en bedrijfskunde is nu aan het inventariseren of er onderzoekers zijn die zich terug willen trekken van X en andere platforms willen gebruiken, zegt communicatiemanager Mirjam Spaans. ‘Daar hadden we nog geen duidelijk beeld van.’
Openbaar toegankelijk
De Universiteitsbibliotheek (UB) heeft al wel een keuze gemaakt: die is per 20 oktober met X gestopt. ‘Wij vinden het belangrijk dat wetenschappelijke publicaties openbaar toegankelijk zijn en onze content ook’, zegt teamleider communicatie Babette Knauer. ‘Het is te verwachten dat het algoritme van Twitter de zichtbaarheid van onbetaalde content zoals die van ons steeds meer terugbrengt. Nu is het dus practise what you preach. Bovendien zien we dat er op Twitter geen groei meer zit in het aantal volgers.’
Op Mastodon gelden geen beperkingen voor onbetaalde content. De UB begon daarom een jaar geleden al op het platform. ‘En we zagen dat posts op ons Mastondonaccount al regelmatig meer interactie creërden dan posts op Twitter.’
De RUG-communicatieafdeling is ook al wel op Mastodon te vinden, op de gezamenlijke server van de Nederlandse universiteiten. Maar hoewel het eerste bericht van 29 maart enthousiast belooft dat ze er ‘vanaf nu regelmatig zullen posten over ons onderzoek, onderwijs en ander nieuws’, bleef het daarna stil: na een tweede bericht op 29 maart werd er alleen op 3 april nog iets geplaatst. De reden, volgens Dannenburg-Douwes: ‘Het is een extra platform waar we content voor moeten produceren. Daarvoor hebben we op dit moment de capaciteit niet.’
UKrant – nog wel op Twitter aanwezig – is ook op Mastodon en Bluesky te vinden.