Susanne Täuber wordt ontslagen
‘Als je nu zwijgt, heeft het systeem gewonnen’
Door Christien Boomsma
By Christien Boomsma
Christien Boomsma
Wat zíj verkeerd heeft gedaan? Susanne Täuber hoeft daar niet lang over na te denken. ‘Mijn fout is dat ik niet ben gaan liggen’, zegt ze. ‘En dat was natuurlijk wel het hele doel van deze oefening. Ik moest gaan liggen en zeggen: “Het spijt me enorm dat ik dit heb geschreven. Zelfs al klopt het. Zelfs al zitten we op bergen onderzoek dat dit aantoont.” Maar ik dacht: als dit jouw mening is, dan ben je onderdeel van het probleem en niet van de oplossing.’
Wat ze had geschreven was een artikel in een prestigieus wetenschappelijk vakblad: het Journal of Management Studies. Het artikel, dat verscheen op 30 mei 2019, had het proces van peerreview netjes doorstaan, maar het was wel een beetje anders dan gebruikelijk. Täuber gebruikte namelijk haar eigen ervaring als Rosalind Franklin Fellow bij de Faculteit Economie en Bedrijfskunde (FEB) voor een systeemkritiek, waarin ze liet zien hoe programma’s die bedoeld zijn om vrouwen vooruit te helpen, hen juist kunnen hinderen.
Laag ingeschaald
Ze beschreef hoe de excellente, internationale vrouwen waar het programma naar speurt, ondanks hun trackrecord ‘gewoon’ op het laagste niveau van universitair docent worden ingeschaald. Lager dan voor de hand ligt – vanwege hun sekse dus. Ze beschreef hoe die vrouwen vervolgens vaak snel bevorderd worden – vanwege dat trackrecord – en hoe dat scheve gezichten oplevert uit de omgeving die het ziet als voortrekken.
Je kunt je bijna afvragen of er niet een soort van draaiboek aan ten grondslag ligt
Hoe de leidinggevenden dat beeld vaak niet corrigeren, maar vervolgens wel de – in hun ogen oneerlijke – situatie corrigeren. Door RF Fellows minder PhD’s te geven dan hun mannelijke collega’s, bijvoorbeeld. Daarnaast vallen deze vrouwen buiten het old boys’ network, waarin de Nederlandse, vaak mannelijke collega’s elkaar de bal toespelen. Het gevolg is dat ze vertrekken en soms de wetenschap helemaal de rug toekeren.
Daar moeten we iets mee, betoogde Täuber. Faculteiten moeten erkennen hoe goedbedoelde politiek soms averechts werkt. Ze moeten nadenken over hoe dit soort mechanismen voorkomen kunnen worden.
Op het matje
Maar dat gebeurde niet. Tenminste, niet binnen haar eigen FEB. Daar werden haar leidinggevenden woedend en moest Täuber op het matje komen. ‘Omdat een deel van de inhoud van dit artikel beschouwd kan worden als ongepast en schadelijk voor de Universiteit, onze afdeling en specifieke leden van de afdeling, nemen we deze kwestie zeer serieus’, mailde haar leidinggevende aan de vakgroep. Een mail die was ondertekend door alle hoogleraren.
Een andere mail – van de decaan – ging naar de redactie van JMS. Het artikel had geen objectief bewijs, gaf hij aan. Het was beschuldigend, persoonlijk en had de werkrelatie geschaad.
En nu is Täuber, een drijvende kracht achter het rapport van de Young Academy Groningen (YAG) dat blootlegde hoe vrouwen te lijden hebben onder intimidatie aan de RUG, zelf slachtoffer geworden van het systeem. Op Internationale Vrouwendag kreeg ze te horen dat de rechter meegaat in de eis van de RUG om haar te ontslaan vanwege een ‘duurzaam verstoorde arbeidsrelatie’.
En hoewel de rechter ook stelt dat haar leidinggevenden een grote, ‘zo niet doorslaggevende’ rol speelden in de escalatie, door de manier waarop ze reageerden op het JMS-artikel, maakt dat uiteindelijk geen verschil. Täuber moet per 1 mei vertrekken.
Vage criteria
‘Toen we het YAG-rapport schreven had ik nooit kunnen bedenken dat ik zelf in zo’n situatie zou belanden’, zegt ze nu. ‘Maar als je erop terugkijkt, dan is alles wat in erin staat ook mij overkomen. Je kunt je bijna afvragen of er niet een soort van draaiboek aan ten grondslag ligt. Het is… interessant.’
Ook bij haar begon de ellende immers met vage criteria rond promoties. Ze ging na haar aanstelling als universitair docent (UD) 2 in 2013 naar UD1 in 2015. In datzelfde jaar werd ze universitair hoofddocent (UHD) 2. Drie jaar later – in 2018 – meende ze dat ze voldeed aan de criteria voor de volgende stap naar UHD1.
Elke keer kwamen ze met nieuwe eisen aanzetten
Maar haar leidinggevenden dachten daar anders over. ‘En elke keer dat ik liet zien dat ik wel voldeed aan de criteria, kwamen ze met nieuwe eisen aanzetten.’ Ze moest meer publiceren, ze moest publiceren in ‘hogere tijdschriften’.
Ook zij kreeg nul op het rekest toen ze een klacht indiende wegens ongelijke behandeling, omdat collega’s met eenzelfde staat van dienst wél gepromoveerd zouden zijn. En hoewel de faculteit stelt dat de afdeling HR onderzoek heeft gedaan en dat niets opleverde, gelooft Täuber daar niets van. ‘Onzin’, zegt ze. ‘Dat is gewoon een leugen. Ze hebben mij nooit medegedeeld dat er een onderzoek plaats zou vinden en mij ook nooit in kennis gesteld van de uitkomsten ervan.’
Maar ze legde zich erbij neer. ‘Ze vertellen je dat de juiste procedures zijn gevolgd en dat is het dan.’
Intimiderende gesprekken
Toen ze het JMS-artikel publiceerde, was dat de aanleiding voor allerlei intimiderende gesprekken en mails. Plotseling moest ze haar soft skills verbeteren om voor promotie in aanmerking te komen. Ze moest sorry zeggen voor de publicatie. En ze moest een coachingstraject volgen om haar communicatievaardigheden te verbeteren. Ook dat is een maatregel waar de slachtoffers uit het YAG-rapport gewag van maakten.
‘Ik dacht eerst nog: het is een misverstand. Ze hebben het niet begrepen. Ik kreeg immers ook steun van sommige collega’s, die zeiden: “Wat Susanne zegt, klopt gewoon”, en van andere faculteiten.’
Ze liet het stuk vertalen – misschien zorgde het Engels voor onduidelijkheid. Ze liet het artikel ook lezen door de vertrouwenspersoon wetenschappelijke integriteit, die oordeelde dat het stuk geen persoonlijke aanval was, maar een systeemkritiek. Maar het hielp allemaal niets.
En dat is niet oké, stelt ze. Ze snapt heus wel dat mensen zich aangevallen voelden. Zij maakten immers deel uit van het systeem. ‘Maar academische vrijheid houdt in dat je kritiek mag hebben op het systeem waarin je werkt. Als dat niet kan, dan moeten we misschien ophouden met pretenderen dat wij innovatief en grensverleggend bezig zijn. Diversiteit zorgt voor beter onderzoek en onderwijs, dat is keer op keer aangetoond.’
Academische vrijheid
Täuber stelt dat ze is beknot in haar academische vrijheid. Maar daar deed de rechter nadrukkelijk geen uitspraak over. Dat hoefde niet, stelde die, omdat het ontslag wordt verleend vanwege de verstoorde werkrelatie. En dat is iets waar beide partijen het over eens zijn.
Als jij melding maakt van een onveilige werkomgeving, ben je de pineut
Erg verontrustend, vindt Täuber. ‘Dan heb je dus precies dat scenario waar ik bang voor was: namelijk dat als jij melding maakt van ongewenst gedrag of een onveilige werkomgeving, je leidinggevende kan roepen dat je de arbeidsverhoudingen hebt verstoord. En dan ben je dus de pineut.’
Juist de beknotting van academische vrijheid vormde de kern van haar verdediging. Want hoe kunnen – met name sociale – wetenschappers nog veilig publiceren over controversiële onderwerpen? ‘Dan moet je iets bestuderen dat politiek onverdacht is en je vooral niet branden aan sociale rechtvaardigheid, ongelijkheid of inclusiviteit, omdat je anders riskeert dat je je baan verliest en je wetenschappelijke carrière ten einde is.’
Extra frustrerend: zelfs al geeft de rechtbank haar leidinggevenden bij FEB de schuld van de escalatie van het conflict, ze hoeven de gevolgen niet te dragen van hun handelingen. Het is Täuber die haar baan verliest.
Toch hoopt ze dat haar collega’s zich niet bang laten maken door wat haar nu is overkomen. ‘Ik hoop dat ze stug doorgaan’, zegt Täuber, ‘want als ze nu zwijgen en knikken, dan heeft het systeem bereikt wat het wilde. You burn one, you scare a thousand.’
Wat ze wel moeten doen? ‘Elkaar steunen, naar elkaar luisteren. En blijven vechten voor een rechtvaardiger en inclusief hoger onderwijs.’
Inmiddels heeft Täuber besloten in hoger beroep te gaan, mits ze een manier vindt om de juridische kosten te dragen. ‘Deze zaak is te belangrijk om dat niet te doen.’
Steunbetuigingen
Vanaf het moment dat bekend werd dat Susanne Täuber ontslagen dreigde te worden, wordt er geprotesteerd tegen de gang van zaken.
Tientallen collega’s en studenten bezochten de rechtszitting om haar te steunen. In de weken die volgden, startte op Twitter een campagne waarbij mensen een selfie plaatsten met de tekst #amInext.
Ook de demonstratie voor meer sociale veiligheid aan de RUG op 8 maart – Internationale Vrouwendag – stond in het teken van Täubers zaak. Vlak na haar speech kreeg Täuber te horen dat ze inderdaad ontslagen was.
Inmiddels doet een online petitie de ronde, waarin collegevoorzitter Jouke de Vries wordt opgeroepen Täuber haar baan terug te geven. ‘Een wetenschapper ontslaan die werk publiceert dat kritiek levert op machtige instituten, inclusief de universiteit zelf, zet een verontrustend precedent voor ons allemaal. Wij, de medewerkers en de studenten, zíjn de RUG, en we willen het niet laten gebeuren dat deze daad uit onze naam uitgevoerd wordt’, zeggen de schrijvers. ‘Het is onacceptabel dat als er een ‘verstoorde werkrelatie’ ontstaat binnen een afdeling, dat de kwetsbaarste persoon ontslagen wordt.’
De petitie is inmiddels al 2500 keer ondertekend door studenten en wetenschappers uit binnen- en buitenland.