Studenten en verkiezingen
Stemmen is echt heel belangrijk
Door Mai Tenhunen
By Mai Tenhunen
Mai Tenhunen
Op 15 oktober stonden honderden mensen in de kou in de rij bij het buurtcentrum van Vinkhuizen. Velen van hen waren bereid uren te wachten voordat ze naar binnen konden. Maar, zegt de Pools-Zwitserse student industrial engineering and management Michal Nowacki, het was het waard. ‘Deze verkiezingen konden we niet negeren. Er stond veel op het spel.’
De Poolse verkiezing had een van de hoogste opkomsten ooit – 74 procent – omdat veel Polonia, Polen die in het buitenland wonen, gingen stemmen op plekken zoals het buurtcentrum in Vinkhuizen. ‘Het ergste wat je kan doen voor de politiek van een land is er niet meer om geven als je ergens anders gaat wonen. Maar als je in het buitenland woont, heb je een andere en vaak progressievere kijk op de zaak’, zegt Michal.
Invloed
Hij en zijn leeftijdsgenoten vinden dat hun stem nodig is. ‘Er zijn heel veel politieke zaken die allang niet meer alleen abstracte ideeën zijn; ze hebben direct invloed op ons leven, zoals het debat rond abortus en LHBTQ-rechten.’
Hoogleraar politicologie Kees Aarts constateert ook dat mensen zich ervan bewust waren dat er veel op het spel stond. Het ging hier om de zittende rechtse regering tegen een oppositie die meer voor de EU is, zegt hij. ‘Opkomsten zijn vaak groter als mensen denken dat de toekomst van het land in het geding is.’
Stemgedrag kun je aanleren
Wanneer meer studenten zoals Michal stemmen, heeft dat ook gevolgen voor de uitkomst van de verkiezingen. Verkiezingsopkomst is vaak geassocieerd met hoogopgeleiden, en hoogopgeleide mensen stemmen vaak progressiever dan anderen. ‘Maar dat zijn slechts tendensen, het staat nooit vast’, zegt Aarts stellig. ‘Er zijn altijd mensen die precies het tegenovergestelde doen.’
Aanleren
Jongeren stemmen dan misschien minder dan andere leeftijdsgroepen, veel studenten van de universiteit zien het als hun burgerplicht. ‘Stemgedrag kun je aanleren; het is voor mensen van achttien minder vanzelfsprekend dan voor mensen van vijftig. Stemmen moet je leren’, zegt Aarts.
Dat is zeker zo voor Mirjam Nienimen, een 22-jarige psychologiestudent uit Finland. Stemmen is haar met de paplepel ingegoten. Sinds haar achttiende stemt ze voor elke verkiezing die er is. Toen ze voor het Finse parlement mocht stemmen, is ze zelfs naar Den Haag gereisd. ‘Het was gewoon heel leuk om zo’n soort stemreisje te maken’, zegt ze. ‘Bovendien heb ik ook nog de zee gezien.’
Ze vindt dat ze moet stemmen als ze daar de kans toe krijgt. ‘Ik heb het gewoon altijd heel belangrijk gevonden om te kunnen beïnvloeden wat er in het land gebeurt. Het maakt niet uit op welke schaal, groot of klein; iedere verkiezing is even belangrijk.’
Besluitvorming
Als ze niet stemt, mag ze ook niet klagen over problemen in de maatschappij, zegt ze. ‘Door middel van mijn stem kan ik meedoen in de maatschappelijke besluitvorming.’
Dat is ook waarom Slovaakse designstudent Diana Skácelová vond dat ze moest stemmen in september. ‘Er stonden twee grote partijen tegenover elkaar. Eentje was populistisch en pro-Rusland, en de ander was liberaler met meer Westerse idealen’, legt ze uit.
Ik weet wel zeker op wie ik absoluut niet ga stemmen
Haar progressieve studentenstem heeft niet geholpen. De conservatieve partij won de verkiezingen in Slowakije en Diana blijft ‘bang en teleurgesteld’ achter. ‘Ik zou sowieso voor de liberale partij stemmen ook als ze geen kans hadden om te winnen’, zegt ze.
Minder op het spel
Voor Nederlanders staat er misschien minder op het spel dan voor Michal en Diana. Toch zeggen psychologiestudenten Ids Bruinsma en Fabiëne Crone dat het voor hen zonneklaar is dat ze gaan stemmen. ‘Ik vind het heel bijzonder om mee te kunnen doen aan de democratie’, zegt Fabiënne.
Ze doet er ook moeite voor. Ze probeert bij te houden wat er verandert in de partijprogramma’s en luistert naar podcasts, leest en vult de stemwijzer in om te kijken waarop ze moet stemmen. ‘Ik weet nog niet op wie ik wel ga stemmen’, zegt ze, ‘Maar ik weet wel zeker op wie ik absoluut niet ga stemmen.’
Ids weet het ook nog niet. ‘Ik denk dat ik gewoon op de minst slechte kandidaat moet stemmen. Je weet altijd vooral wat je niet wil, dus dan kan je maar beter stemmen op iets dat op z’n minst oké is.’
Platteland
Het valt hem op dat de meeste Tweede Kamerleden uit Den Haag en de andere grote steden komen. ‘De mensen uit de Randstad zijn meestal minder goed op de hoogte van wat er daarbuiten gebeurt. Ik ga over het algemeen voor iemand uit een kleinere plaats, op het platteland, omdat dat ondervertegenwoordigd is.’
Stemmen voelt niet meer zo bijzonder
Hij denkt dat de meeste studenten om hem heen ook wel zullen stemmen. Hij vindt echter wel dat stemmen een beetje routineus is geworden. ‘Het kan veel mensen niet zoveel meer schelen. Het kabinet is gevallen en heeft z’n ontslag aangeboden – stemmen voelt niet meer zo bijzonder. Dit kabinet heeft het maar een jaar volgehouden, dat daarvoor ook, en ze hebben heel lang over de hele formatie gedaan.’
Aarts denkt dat veel mensen het met hem eens zijn. ‘Stemmers zijn een beetje in de war over hoe dat hele partijsysteem nou werkt. Iedereen kan zien dat er een belangrijke verandering aan zit te komen, maar het is vooralsnog heel onduidelijk hoe dat zal gaan of wat voor soort coalities de partijen bereid zijn te vormen.’
Hoge opkomst
‘Nederlanders vallen onder de noemer “traditionele stemmers”’, zegt Aarts. ‘In Nederland zijn die traditionele stemmers over het algemeen trouw aan hun partij, en in vergelijking met andere landen is er ook vaak een hoge opkomst.’
Op 22 november zullen Ids en Fabiënne ook aan hun burgerplicht voldoen. ‘Als je wil klagen over het systeem moet je ook je stem gebruiken om te proberen het te veranderen’, zegt Fabiënne. ‘De regering heeft invloed op iedereen, dus dan vind ik ook dat iedereen mee moet doen.’
Ids is het met haar eens. ‘Ik weet dat mijn stem er maar eentje is. Maar als iedereen denkt dat zijn stem onbelangrijk is, heeft dat echt heel veel invloed.’