RUG-bestuurder Hans Biemans
‘De groei is er uit’
Door Giulia Fabrizi
By Giulia Fabrizi
Het lijkt alsof de universiteit opeens in financieel zwaar weer verkeert. Wat is er aan de hand?
‘Het zijn eigenlijk drie dingen die samenkomen. Ten eerste de stijging van de energieprijzen. We wisten dat het in 2023 pijn zou gaan doen en dat doet het ook. We zijn nu aan het inkopen voor 2024-2025 en dan zie je dat de kosten ten opzichte van het vorige niveau wel verdubbelen, maar 2023 is echt een enorme uitschieter. In 2019-2020 waren de energiekosten ongeveer 10 miljoen en dat verdubbelt in 2024-2025.’
‘Verder zijn we als universiteit in de afgelopen jaren steeds gegroeid. Vanuit het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) maken ze vooruitzichten, en op basis daarvan komt geld beschikbaar. Het ministerie verwachtte verdere groei, waar wij in onze plannen rekening mee hebben gehouden. Maar de groei is eruit. Vorig jaar werd dat voor het eerst neerwaarts bijgesteld en dit jaar tot ieders verbazing opnieuw. Dat betekent ook dat we minder geld voor studenten krijgen. Die korting is nu 10 miljoen en loopt in drie jaar op tot 18 miljoen euro.’
‘En dan hebben we nog de cao. We hebben te maken met prijsontwikkelingen voor onze medewerkers en het is logisch dat de vakbonden dat vertalen in een bepaalde loonstijging. Wij willen een goede werkgever zijn en gaan mee in de loonstijging van 9 procent, zoals we nu meer zien in het onderwijs om ons heen. Maar we krijgen dat niet volledig van het Rijk vergoed. Het kost ons in totaal zo’n 44 miljoen, terwijl we maar 22 miljoen looncompensatie krijgen.’
Wij willen een goede werkgever zijn en gaan mee in de loonstijging
Dat is ieder jaar toch zo? Dat de loonstijging niet volledig gedekt wordt door de looncompensatie?
‘Ja, eigenlijk is dat altijd zo. Maar het is nu een probleem, omdat het percentage zo hoog is. Het deel dat niet gedekt is, moeten we bijvoorbeeld halen uit indexering van de subsidies van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) of van Europa. En over het algemeen wordt dat uiteindelijk wel bijgepast, maar het gaat niet onmiddellijk. Dus daar zit ook een gat.’
En nu hebben faculteiten en diensten de opdracht gekregen om scherper naar hun begrotingen te kijken?
‘Ja, we hebben als college van bestuur aangegeven waar onze zorgen liggen. En dat betekent dat zowel de faculteiten als de diensten een opdracht hebben gekregen om hun begroting in 2026 weer op orde te hebben. Dat hadden we vorig jaar al met ze afgesproken om de stijging van de energielasten te ondervangen. Dus in feite komt er voor iedereen iets bij.’
De eerste gevolgen van de bijgestelde begrotingen worden al zichtbaar. Zo zijn er al faculteiten die hebben gezegd dat er niet zomaar meer mensen kunnen worden aangenomen. Hadden we niet al te maken met een krapte op veel faculteiten?
‘De logica van OCW is: je krijgt het geld, omdat de grotere aantallen studenten eraan komen en dan kun je daar nu al op voorsorteren. Dus in feite zijn nu ook mensen aangenomen voor een groei die niet gaat komen.’
Faculteiten hebben op de groei voorgesorteerd en moeten dat nu voor een deel terugdraaien
‘Wat ik ook een goed voorbeeld vind, is de huisvesting. De huisvesting in onze investeringsplannen is gebaseerd op 40.000 studenten, maar we gaan die 40.000 niet bereiken. Dus met de kennis van nu, moeten we ook onze plannen aanpassen.’
‘Zo hebben de faculteiten ook op de groei voorgesorteerd en dat betekent nu dat ze een deel moeten terugdraaien. Dat kan bijvoorbeeld door nieuwe vacatures niet in te vullen en bij vacatures die ontstaan kijken of het echt nodig is om iemand te vervangen.’
Is er de afgelopen jaren ook niet geïnvesteerd in het reduceren van werkdruk?
‘We hebben de afgelopen jaren enorm veel geïnvesteerd om de werkdruk te reduceren en we zijn blij dat dit is gelukt. Met de kennis van nu, hadden we daar misschien beter iets minder voortvarend in kunnen zijn. Dan hadden we nu minder aan hoeven passen. Maar dan hadden we in de afgelopen periode minder reductie van de werkdruk kunnen realiseren.’
Daar klinkt de suggestie in door dat er op den duur banen verdwijnen, of dat banen niet doorgezet worden.
‘We hebben de werkdruk voor een deel opgelost door meer formatieruimte te geven aan faculteiten, dat klopt. Wat er nu moet gebeuren, is kijken hoe we dat in de nieuwe financiële situatie weer in balans krijgen. En dat wil niet zeggen dat we allemaal mensen gaan ontslaan, want we hebben ook te maken met natuurlijk verloop en tijdelijke contracten die aflopen. Maar we zullen keuzes moeten maken, want wat we niet willen is hetzelfde blijven doen met minder mensen. Dat gaat niet goed.’
Lukt het dan wel om de cao-afspraken van de afgelopen jaren na te leven? Om ondersteunend personeel en docenten eerder een vast contract te geven?
‘Dat zijn lastige keuzes, ja. Een deel van die tijdelijke contracten zal blijven, omdat er ook tijdelijk werk blijft. En ook bij ons is er natuurlijk verloop door vergrijzing en dat zal toenemen. Er zullen in de komende jaren meer mensen met pensioen gaan dan in de jaren ervoor. Die ruimte zul je deels kunnen gebruiken, dus het is nog maar de vraag in hoeverre we in de knel komen met de gemaakte afspraken.’
Tijdelijke contracten zullen blijven, omdat er ook tijdelijk werk blijft
‘En het is ook nog te vroeg om daar echt zicht op te hebben. De faculteiten zijn nu bezig met keuzes maken en ik heb van een aantal faculteiten al gehoord hoe ze ermee omgaan. Dan zie je dat ze het echt zoeken in natuurlijk verloop en in het slimmer organiseren van processen, zodat de werkdruk niet hoger wordt.’
De vakbonden vinden het onredelijk dat de loonsverhoging mede als reden wordt genoemd voor de problemen. Zij zeggen: de universiteit had een onderhandelingspositie en had kunnen voorzien of het een probleem zou worden. Had de universiteit niet moeten zeggen: 9 procent is te hoog, dat kunnen we niet betalen?
‘Je kunt over die loonstijging napraten of het te veel is of misschien te weinig, maar wij wilden als universiteit een goed werkgever zijn en we zien om ons heen wat er gebeurt in de ontwikkeling van de lonen. En het probleem is een ander: wij hebben maar één portemonnee en verschillende tegenvallers die zich opstapelen.’
‘De korting op de rijksbijdrage hadden we niet verwacht. Er was er één in 2022 die we niet zagen aankomen, maar we dachten dat die eenmalig was. Dat het kwam door de herinvoering van de basisbeurs, waardoor studenten liever een jaar later aan hun studie begonnen. Maar dit jaar kwam die opnieuw.’
‘En de energieprijzen zijn ook heftig. De afzonderlijke onderdelen zijn allemaal heel begrijpelijk, maar feit blijft dat de tegenvallers zich opstapelen en wij ons daarmee moeten voorbereiden op de toekomst. We begrijpen dat keuzes maken niet makkelijk zal zijn, bezuinigen doet pijn. Maar we doen het met elkaar en gaan erover in gesprek om zo de beste keuzes voor onze universiteit te kunnen maken.’