Roemeense NGO licht DUO op
Betaald voor niet-bestaand werk
Door Ingrid Ştefan
By Ingrid Ştefan
Ingrid Ştefan
‘Heb jij je weleens verloren en ontmoedigd gevoeld in deze wereld van grenzeloze onderwijsmogelijkheden? Stel je eens voor dat je droom om in het buitenland te studeren waarheid kan worden, zonder de stress en verwarring’, staat er op de website van de Global Confederation of Romanian Students (GCRS) te lezen.
‘Heb je het gevoel dat tijd en geld obstakels zijn voor je? Misschien ben je ontmoedigd geraakt door de toelatingsprocedure en de kosten van studeren in het buitenland. Wij begrijpen die frustraties volkomen’, gaat de tekst verder. En: ‘Wij helpen jonge Roemenen om hun droom om in het buitenland te studeren waar te maken.’
Wie wil dat nou niet? Zeker als je uit Roemenië komt, waar het minimumloon maar 466 euro per maand is. Veel jongeren dromen er misschien van om over de grens te studeren, maar de realiteit is dat de meeste Roemenen zich die luxe niet kunnen veroorloven.
Dus als Roemeense studenten dan ontdekken dat deze ngo mensen zoals zij helpt om rond de 1200 euro studiefinanciering per maand te krijgen, en zij daar alleen maar wat freelance journalistiek voor hoeven te verrichten, zijn ze gauw verkocht.
Tientallen Roemeense studenten aan de RUG en andere universiteiten in Nederland melden zich aan, maar ontdekken dan al snel dat ze meegetrokken worden in een zwendel waarbij zij onder valse voorwendselen studiefinanciering ontvangen van DUO, terwijl zij zelf vaste ‘donaties’ moeten doen aan GCRS.
Beurzen
‘Ik had het gevoel dat er iets niet goed zat’, zegt Radu, een Roemeense student in Groningen die sinds 2021 betrokken is bij GCRS. ‘Maar ik hoorde van veel mensen dat ze via GCRS studiefinanciering hadden gekregen en dat was de enige manier waarop ik in Nederland kon studeren, dus viel ik ervoor. Ik was destijds erg naïef.’
De zwendel, die afgelopen zomer aan het licht werd gebracht door de Roemeense nieuwsorganisatie PressOne, draait om ‘GCRS-beurzen’- een naam die op de website met een reden tussen aanhalingstekens staat. Studenten die zich aanmelden krijgen geen echte beurs, maar ontvangen studiefinanciering in landen als Nederland waar EU-studenten aanspraak kunnen maken op een bijdrage als ze een bepaalde hoeveelheid uren werken. Zo kunnen ze tot 37.000 euro besparen, zegt GCRS.
Dit was de enige manier waarop ik in Nederland kon studeren, dus viel ik ervoor
Waar de ‘beurs’ om draait, is het verzorgen van dat benodigde werk. Studenten doen een minimale hoeveelheid journalistieke klussen en mogen daarvoor in ruil uren factureren aan de ngo.
Bianca, nog een Groningse student, had geen idee waar ze aan begon toen ze zich aanmeldde, zegt ze. Ze moest een sollicitatiegesprek van 5 minuten opnemen als onderdeel van het proces. ‘De instructies die ik kreeg leken heel professioneel. Ze vroegen om een bepaalde camerahoek, een bepaald frame, een bepaalde afstand tot de interviewer en zelfs om een bepaalde achtergrond. Dus ik deed alles wat ze vroegen, om later te ontdekken dat het maar een formaliteit was en dat ze iedereen aannamen.’
Net als zes andere studenten die UKrant sprak, moest ze zich vervolgens bij de Kamer van Koophandel aanmelden als freelance journalist zodra ze in Nederland aankwam. Op dat moment dacht ze nog dat ze een echte student-journalist zou worden, die echte content creëert en daarvoor betaald krijgt.
Donaties
Maar toen werd ze gebeld door Dragos Henriett Doicu, de Roemeense expat in Zweden die de ngo in 2014 oprichtte. ‘Hij kondigde opeens aan dat mijn familie een periodieke donatie moest maken aan GCRS’, vertelt Bianca. ‘Hij verzekerde me dat het geld in de vorm van “salaris” aan mij terugbetaald zou worden, zodat ik het geld van DUO kon krijgen.’
Het moest op deze manier, legde Doicu uit, omdat de ngo geen eigen geld had, en dus de studenten niet kon betalen zonder het geld van hun familie. ‘Hij zei dat het als een grote pan soep was, waarbij elke student een ingrediënt toevoegt zodat de hele gemeenschap ervan kan profiteren. Hij vergeleek het ook met de manier waarop donaties aan kerken werken.’
De oprichter zei dat het als een grote pan soep was waar de hele gemeenschap van profiteert
Hetzelfde overkwam NHL-student Maria. Ook zij snapte niet goed waarom ze moest doneren en vroeg of haar moeder bij het gesprek mocht komen, omdat die meer ervaring had met zulke dingen. ‘Maar hij zei tegen me dat ik een grote meid was en dat ik het allemaal al zou moeten weten’, vertelt ze.
Niemand van GCRS had tot de studenten tot dan toe verteld over de donaties. ‘Ze mochten niet praten over de procedure, omdat het “te ingewikkeld” was’, zegt RUG-student Delia. ‘Maar ik begreep het gewoon niet. Hoe moest ik mijn moeder vragen om me een bedrag te geven ter waarde van een maand van haar salaris, zodat ik dat naar vreemden van internet kon sturen?’
Bij het officiële Nederlandse hoofdkantoor van GCSRS aan de Hereweg in Groningen is niemand beschikbaar om toelichting te geven, en de spinnenwebben wijzen erop dat hier ook al lang niemand is geweest.
In het kort
A: De familie van een student doneert geld aan GCRS, dat vervolgens als uitbetaling aan de student overgemaakt wordt.
B: DUO verstrekt studiefinanciering omdat de student aan de werkeis zegt te voldoen.
C: De student retourneert het door GCRS betaalde geld aan de familie, die het opnieuw als donatie overmaakt aan GCRS. Zo gaat het proces door, tot GCRS stopt met uitbetalen.
Vrijgevige burgers
Maar oprichter Doicu, met wie UKrant contact opnam in Zweden, ontkent dat de donaties verplicht zijn. Hij claimt dat de 3,5 miljoen aan donaties waarmee de 300 ‘CGRS-scholars’ die er volgens hem zijn gesteund worden, willekeurige Roemeense burgers zijn.
Zijn organisatie adverteert echter nergens, en op sociale media heeft de ngo maar een paar duizend volgers en gemiddeld minder dan tien likes per bericht. ‘Je zou moeten onderzoeken dat ik de beste verkoper ter wereld ben’, grapt Doicu wanneer hij om uitleg gevraagd wordt.
RUG-student Ovidiu, die met GCRS samenwerkt, steunt Doicu. ‘Wij zijn afhankelijk van de donaties van vrijgevige Roemeense burgers’, zegt hij. Ovidiu beweert dat de ngo, waar hij een hogere functie heeft dan andere studenten, helemaal legaal is. Toch wil hij zijn echte naam niet genoemd hebben, en hij wil ook niet zeggen wat voor functie hij bekleedt. ‘Ik kan alleen maar zeggen dat ik een van degenen ben die de “schoonmaak” doen binnen de organisatie’, zegt hij. ‘Het is niet echt officieel.’
Ik was afhankelijk van dat geld en ik zat er al te diep in om op te geven
De donaties worden inderdaad pas laat in het aanmeldproces genoemd, geeft hij toe. ‘Omdat het mensen afschrikt als ze iets over geld horen.’
Studenten waar UKrant mee sprak zeggen echter dat de donaties absoluut verplicht waren. ‘Die vent [Doicu] belde me ’s avonds laat en legde me twee of drie uur lang alles uit, aan de hand van metaforen en ingewikkelde wetten waar ik niets vanaf wist’, zegt Lidia, een student in Enschede.
Ze had het gevoel dat ze geen andere keus had dan het door te zetten, omdat ze al naar Nederland verhuisd was en zich had ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. ‘Mijn familie maakte duidelijk dat ze maar een paar honderd euro per maand konden missen. Dus ik had erop gegokt dat ik snel studiefinanciering zou krijgen. Ik was afhankelijk van dat geld en ik zat er al te diep in om op te geven.’
Geld rondsturen
En dus maakte haar familie, net als de familie van de andere studenten, iedere maand vijf- à zeshonderd euro aan donaties naar GCRS over. GCRS stuurde dit geld vervolgens naar de zakelijke Revolut-account van de studenten, als ‘betaling’. Revolut is een digitaal alternatief voor traditioneel bankieren dat erg populair is in Roemenië. De studenten moesten het geld dan weer doorsturen naar hun persoonlijke Revolut-account en vervolgens terug naar hun familie, die het direct weer over moest maken naar de ngo. ‘Zodra we het geld kregen, gingen ze pushen dat we het weer over moesten maken’, zegt Bianca.
De donaties zwengelen de laatste stap in het toelatingsproces aan, zeggen de studenten. Ze hebben heel even geld op hun rekening staan dat GCRS betaald lijkt te hebben. Op die manier kan de student studiefinanciering aanvragen bij DUO, omdat het lijkt alsof ze 56 uur in de maand gewerkt hebben.
Zodra je het geld krijgt gaan ze pushen dat je het weer over moet maken
In werkelijkheid hebben de studenten niet zo veel te doen. Er wordt ze gevraagd iedere maand vijf video’s, een artikel, een live video en drie foto’s te produceren, naast een paar geschreven tekstjes.
Maar in de praktijk gaat het heel anders, zegt Bianca. ‘Ik moest iedere maand een live video van dertig minuten maken, waarin studenten het samen over het studentenleven in Nederland hadden’, zegt ze. ‘Ik moest daar ook een artikel over schrijven en een reel maken, maar die artikelen zijn nergens gepubliceerd. Ik heb echt geen 56 uur gewerkt.’
‘Ik heb maanden niets gedaan voor GCRS’, zegt Radu. ‘En toch kon ik iedere maand een factuur sturen waarop stond dat ik 56 uur had gewerkt, zodat DUO me geld gaf.’
Voorbeeldfacturen
Op de website van GCRS staan voorbeeldfacturen en urenregistraties waarop de studenten alleen nog hun persoonlijke gegevens hoeven in te vullen. Er staat altijd dat ze minstens 56 uur gewerkt hebben, het minimum dat tot voor kort nodig was om in aanmerking te komen voor studiefinanciering. ‘Ik denk dat Dragos ons journalistiek werk laat doen omdat dat niet te kwantificeren valt’, zegt Ana, die recent is afgestudeerd aan de RUG en van 2020 tot 2023 voor GCRS heeft gewerkt.
De artikelen die de studenten hebben geschreven zijn nergens te vinden. Er is een website waar ze op zouden moeten staan, maar die is al geruime tijd in aanbouw. Alleen in de meta-omschrijving is te zien dat de website iets met GCRS te maken heeft.
De artikelen zijn nergens gepubliceerd en ik heb echt geen 56 uur gewerkt
Volgens Doicu worden de verhalen gepubliceerd op de socialemediakanalen van de ngo, maar worden ze na verloop van tijd weer gewist om de platforms niet te overbelasten. ‘We zijn niet verplicht om de artikelen te bewaren. Het milieu gaat ons aan het hart en we wissen de publicaties omdat ze allemaal CO2 genereren. We moeten tegenwoordig allemaal onze verantwoordelijkheid nemen en milieuvriendelijker zijn.’
Maar de studenten zeggen dat het niemand kon schelen wat ze wel of niet deden, al helemaal niet als ze door de eerste paar rondes van het proces heen waren. GCRS begon zich pas zorgen te maken wanneer de Belastingdienst aankondigde dat ze individuele studenten gingen controleren. ‘Dan gingen ze twee weken artikelen schrijven en content maken uit naam van die student, zodat diens uren en facturen klopten’, zegt Ana.
Omdat ze als freelancers geregistreerd stonden, moesten de studenten ook BTW betalen. ‘Ik betaalde ongeveer 98 euro per maand voor een inkomen dat maar dertig seconden op mijn rekening stond. Soms kreeg ik het geld zelfs helemaal niet’, zegt Bianca.
Geen betaling
Legaal of niet, het leek wel te werken. GCRS betaalde de donaties terug, DUO verstrekte studiefinanciering, en de studenten speelden iedere maand een paar uur journalistje.
Alleen stopte GCRS op een gegeven moment met het betalen van de facturen. ‘Dragos had altijd wel een reden waarom hij de donaties niet op tijd terug kon betalen’, zegt Ana. ‘Hij werd gecontroleerd door de Belastingdienst, of er waren zoveel studenten dat hij het te druk had, of ik had zogenaamd mijn werk niet goed genoeg gedaan. Hij gaf ons altijd de schuld.’
Het was altijd onze schuld dat GCRS de donaties niet op tijd terug kon betalen
‘Hij noemde me onverantwoordelijk en zei dat zijn reputatie werd aangetast door studenten als ik’, bevestigt Bianca. Ook zij wacht nog op een aantal donaties. ‘Ik heb maar geaccepteerd dat ik dat geld kwijt ben’, zegt ze. ‘Toen ik hem erop aansprak, zei hij dat als je een soep met meerdere ingrediënten maakt, je er niet zomaar weer een ingrediënt uit kunt halen’, voegt Ana toe.
Doicu ontkent de beschuldigingen. ‘Die kinderen hebben geen financiële expertise. Ze snappen gewoon niet hoe dit soort dingen werken’, zegt hij.
Volgens hem zouden alle studenten uiteindelijk hun geld teruggekregen hebben, als ze de organisatie niet verlaten hadden. Soms liepen dingen gewoon wat traag. ‘Maar dat is een intern probleem, iets tussen mij en de studenten’, zegt hij aanvankelijk. Later komt hij met een andere verklaring: ‘De ngo werd vorig jaar meerdere keren gecontroleerd door de Belastingdienst, en we hadden te maken met een wetsverandering in Nederland in 2021; freelancers moesten ineens minstens drie klanten per jaar hebben.’
Hij moest twee nieuwe ngo’s opzetten om de studenten hun geld te kunnen geven. ‘Maar van Zweden mochten we geen bankrekening voor ze openen. Dat zijn we allemaal nog aan het uitzoeken’, zegt hij.
DUO aanklagen
Zonder ‘betaling’ hadden de studenten ook geen recht meer op studiefinanciering. Toen dat Bianca en Ana overkwam, raadde Doicu hen aan DUO aan te klagen. ‘De betalingen zijn niet relevant, zolang de studenten maar bewijs van hun werk hebben en belasting betalen’, zegt Doicu. ‘DUO is in strijd met de Nederlandse wet bezig. Studiefinanciering is een sociaal recht, net zoals zorgtoeslag. Zonder salaris krijg je ook zorgtoeslag, dus waarom niet ook studiefinanciering?’
Maar Ana’s advocaat zei vanaf het begin dat als ze niet in de komende zes weken betaald zou krijgen, ze geen poot had om op te staan. Ook Bianca’s advocaat raadde haar aan de zaak te laten vallen, aangezien ze zonder betalingen van GCRS niet zou kunnen winnen.
Doicu zegt dat de studenten een ‘nieuwe advocaat’ moeten nemen. ‘Je kan het recht op financiering niet verliezen. Zolang je het aanvecht, kan je geen enkel recht verliezen.’ Hij voegt toe: ‘Het is de schuld van de studenten dat ze de zaak zo snel laten vallen, en de schuld van de advocaten omdat ze hen dat adviseerden.’
Medeplichtig
Ana heeft nog mazzel gehad. Omdat DUO te laat was met reageren op haar bezwaar, kreeg ze een compensatiebedrag van 1400 euro. Volgens haar gebruikt Doicu haar nu als voorbeeld tegenover andere studenten, om te bewijzen dat de zaak niet verloren is en ze hun studiefinanciering uiteindelijk wel terug kunnen krijgen.
De meeste studenten die werden geïnterviewd voor dit artikel hebben inmiddels afstand genomen van GCRS. Maar geen van hen wil gerechtelijke stappen ondernemen tegen de ngo. ‘GCRS is precies zo opgezet dat alleen de studenten in de problemen komen’, legt Lidia uit.
Radu: ‘Ik sprak ooit eens met Doicu en hij zei dat als hij ooit iets deed dat volgens de wet gek was, hij de studenten met zich mee zou slepen, omdat ze allemaal medeplichtig waren.’
Bianca wil nooit meer met GCRS in aanraking komen. ‘Ik word nog steeds zenuwachtig als iemand het er met me over wil hebben. Ik zou willen dat ik terug in de tijd kon om mijn oude ik een draai om haar oren te geven en te zeggen dat ze nooit met GCRS in zee moest gaan.’
De namen van de studenten zijn gefingeerd om hun privacy te beschermen. Hun namen zijn bekend bij de redactie.
Reactie van DUO
DUO laat weten bekend te zijn met de ngo en de vraagtekens rondom de legitimiteit van de organisatie; de Nederlandse ambassade in Roemenië heeft ze afgelopen zomer een vertaling van het onderzoek van PressOne gestuurd. ‘We wachten nog af wat er nu gaat gebeuren. We weten dat veel studenten problemen hebben met GCRS, dus we wachten af of ze de ngo gaan aanklagen.’