Musicoloog/dj onderzoekt grime
Raven voor de wetenschap
Door Lotta Groenendaal
By Lotta Groenendaal
Lotta Groenendaal
Het is half vijf ’s ochtends op een zondag, maar de tientallen mensen die onder de stroboscoop van Simplon losgaan op de snelle, dreunende muziek die uit de speakers knalt, vertonen geen tekenen van vermoeidheid.
De dj op het podium ook niet. Alex de Lacey zweept het publiek op met zwaaiende handen, snelle dansjes en een hoofd dat meebeweegt op de maat.
Er zijn typische ravers aanwezig die, gekleed in neongroene gaasshirts en bijpassende haarbanden, woest dansen op de krachtige beats van grime-muziek. Maar er zijn ook mensen die hier niet helemaal op hun plek lijken: studenten en academici in overhemd.
Dat is niet toevallig, want de man op het podium is niet zomaar een dj. De Lacey is ook wetenschapper en hij heeft deze mensen uitgenodigd voor een praktijkvoorbeeld van zijn onderzoek naar grime, om zo de lancering van zijn boek Level Up! Live Performance and Creative Practice in Grime Music te vieren.
Vroege jaren 2000
Grime is een relatief nieuw genre binnen de dancemuziek. Het kwam op in de vroege jaren 2000 en werd gevormd door Jamaicaanse dancehall, reggae, Amerikaans hiphop en Britse garage- en junglemuziek.
Universitair hoofddocent De Lacey was al vroeg fan van grime. ‘Ik was elf toen het populair werd’, zegt hij. ‘Als we in de schoolbus zaten, hielden we onze telefoons bij elkaar om nummers uit te wisselen via Infrared en waren we achterin aan het rappen.’
Mijn eigen ervaring met grime helpt bij mijn onderwijs en onderzoek
Als jongen die vanaf zijn vierde klassieke pianolessen had gevolgd, kon hij het genre niet meteen waarderen. Dat veranderde toen een vriend hem wees op een nummer waarvan hij dacht dat De Lacey het leuk zou vinden, omdat er violen in gebruikt werden. ‘Ik vond het te gek.’
Hij was helemaal om. ‘Ik woonde in een klein rotstadje, een uur ten zuiden van Londen. We voelden ons zo enorm verbonden met grime. Als het even kon, gingen we naar optredens en die muziek werd gewoon onderdeel van ons leven.’
Energie
Wat hem zo aantrok in grime – en nog steeds – was de energie die de muziek uitstraalt. Hij is gefascineerd door het snelle wisselen van nummers en de rappers die op het podium vechten om de microfoon. In 2009 ging hij zelf dj’en en later werd hij lid van het grimecollectief Over The Edge. Hij heeft zijn eigen radioshows gehad op meerdere piratenzenders, was te horen op Kiss FM en wordt regelmatig geboekt voor raves in het Verenigd Koninkrijk samen met zijn vrienden van Over The Edge.
Diezelfde vrienden waren er ook bij om zijn boeklancering te vieren: de Londense MC Flowdan was de headliner in Simplon en ook de Brabantse DJ Tempest en MC Razor uit Oost-Londen traden op. De Lacey hoopt dat die mix van Britse en Nederlandse artiesten in de toekomst tot spannende samenwerkingen zal leiden.
Het duurde wel even voor hij zijn collega’s in academia ervan overtuigd had dat grime ook waarde had als onderzoeksonderwerp. ‘Ik probeerde mijn PhD daarover te doen en ik had me aangemeld bij een prestigieuze universiteit. Daar zeiden ze dat er misschien nog niet zoveel over geschreven was omdat het wetenschappelijk gezien niet interessant genoeg was.’
Spanning
Veel onderzoekers in zijn veld zouden liever zien dat hij les gaf over Brahms, zegt hij. ‘Ik weet dat er mensen zijn die mijn onderzoek verschrikkelijk vinden. En ik weet dat er mensen zijn die vinden dat ik mijn tijd verspil.’ Die spanning, stelt hij, is er altijd op het snijvlak van grime en wetenschap.
Maar dat weerhield hem er niet van om zijn passieproject uit te voeren en er zelf actief aan deel te nemen. Hij vindt het niet logisch om van buitenaf theorieën te vormen over grime. ‘Ik weet uit eigen ervaring hoe die optredens werken, hoe de liedteksten en de ritmes in elkaar zitten, waar ze naar verwijzen. Dat helpt bij mijn onderwijs en onderzoek.’
Grime is gemarginaliseerd en onterecht in de criminele hoek geduwd
Zijn onderzoek bestond dan ook niet uit achter een bureau zitten. ‘Ik heb gewoon veel opgetreden.’ Daarna zat hij, vaak in de vroege uurtjes, in een Londense nachtbus na te denken over zijn ervaringen, die hij de volgende dag noteerde. ‘Als ik dat nu weer zou proberen, zou ik er waarschijnlijk te oud en uitgeput voor zijn.’
Hij bezocht ook zo’n vier- tot vijfhonderd evenementen waar andere artiesten optraden, maar dat voelde voor hem niet als werk. ‘Live optredens zien is met niets te vergelijken. Ik ben nog nooit iets tegengekomen dat daar op lijkt.’
Enorm complex
Zijn onderzoek culmineerde in de publicatie van zijn boek, dat de creatieve processen onderzoekt die ten grondslag liggen aan grime-optredens. Het probeert uiteen te zetten wat artiesten doen en hoe ze dat doen, en hoe we het concept van improvisatie kunnen doorgronden door naar grime te kijken. ‘Neem de manier waarop grime-artiesten voor hun geïmproviseerde optredens leunen op subtiele taalkundige en muzikale hints’, legt De Lacey uit. ‘Grime valt op omdat het enorm complex is.’
Hij wilde de wetenschap graag kennis laten maken met het unieke van de muziek. ‘Grime heeft een ingewikkelde geschiedenis doordat het een voorbeeld is van zwarte Britse muziek’, zegt De Lacey. ‘Het is gemarginaliseerd en onterecht in de criminele hoek geduwd.’
Mijn studenten leren niet alleen maar over oude witte mannen
Neem het zogeheten Formulier 696 dat de Londense politie introduceerde: een risicoanalysedocument dat gebruikt werd om bepaalde muziekevenementen te verbieden. De Lacey maakte vaak mee dat dit tijdens grime-optredens gebruikt werd. ‘Dan vroeg de politie welke muziek er gespeeld werd en welke doelgroep er verwacht werd. En dan beëindigden ze het hele evenement vanwege wat zij “zorgen om de veiligheid” noemden. Daarmee worden artiesten impliciet in de criminele hoek gezet en dat is echt fucked up. Daar kon ik me enorm kwaad om maken.’
Toegevoegde waarde
Die criminalisatie van zwarte stemmen heeft zijn onderzoek en onderwijs aan de RUG sterk beïnvloed. Hij zet zich actief in om studenten kennis te laten maken met muziekstijlen die traditioneel zwart zijn, zoals grime, Jamaicaanse dancehallmuziek en drillrap. ‘Die genres, die niet altijd een plek kregen in de collegezaal, hebben toegevoegde waarde voor studenten. Ze leren niet alleen maar over oude witte mannen, zoals zo vaak in academia.’
In zowel zijn colleges als de lesstof streeft De Lacey naar een gelijke verdeling tussen mannelijke en vrouwelijke stemmen, en daarbinnen zet hij zwarte theoretici en theoretici van kleur op de voorgrond. ‘De wetenschap kan een elitaire plek zijn en mijn achtergrond is niet erg elitair. Dat is altijd een uitdaging geweest, maar dan kun je nog steeds een rijker en diverser wereldbeeld aanbieden aan de studenten.’
Als witte man is De Lacey zich bewust van zijn positie in de wetenschap en binnen de grime. ‘Binnen witte instituties word je dan gezien als iemand die daar meer thuishoort, dus het is niet zo gek dat de grootste dj’s binnen het genre in het Verenigd Koninkrijk wit zijn. Dat heeft met systemisch racisme te maken, en ik weet dat ik daar ook van profiteer.’
En hoewel hij het uitdagend vindt om ergens tussen dj en wetenschapper in te zitten, is hij niet van plan een van zijn beide passies op te geven. ‘Het is lastig, het is altijd lastig geweest. Je maakt hele lange dagen, maar je raakt eraan gewend. Ik heb het er voor over.’
