30 procent overweegt vertrek
Internationals voelen zich ongewenst
Door Rob van der Wal
By Rob van der Wal
Rob van der Wal
‘Ik heb in vier landen op drie verschillende continenten gewerkt, en dit is het instituut waar ik me het minst welkom heb gevoeld’, zegt een RUG-medewerker uit de VS.
‘Ik walg van die populistische praatjes die rondgaan in het land’, zegt een Roemeense student.
‘Ik wil niet dat mijn buitenlandse collega’s vertrekken en dat ik alleen nog maar les geef aan Nederlandse studenten’, zegt een Duitse medewerker.
Internationals aan Nederlandse universiteiten voelen zich minder welkom dan toen ze hier kwamen, blijkt uit een onderzoek van UKrant en vijf andere onafhankelijke universiteitsbladen onder 1330 studenten en werknemers van de universiteiten in Groningen, Utrecht, Nijmegen, Delft, Wageningen en Twente.
Meer dan 70 procent van de respondenten zegt dat ze zich welkom of zelfs zeer welkom voelden toen ze voor het eerst in Nederland aankwamen, maar slechts 55 procent voelt zich nu nog net zo gewenst. Het percentage mensen dat zich (zeer) ongewenst voelt is juist gestegen van 16,5 naar 25 procent.
Diezelfde trend is ook zichtbaar in Groningen, waar 368 mensen de vragenlijst invulden. Opvallend is dat de academische staf veel vaker aangeeft dat ze zich ongewenst zijn gaan voelen dan studenten. Van de RUG-staf voelde 68 procent zich (zeer) welkom en nu is dat nog maar 37 procent; een daling van ruim 30 procent dus. Bij bachelorstudenten daalde dit percentage met 15 procent.
Gevraagd waarom ze zich niet welkom voelen, noemt ongeveer de helft de steeds negatievere teneur over internationals in de Nederlandse politiek. Zo’n 30 procent wijst op negatieve stukken in de media.
Engels indammen
Het aantal internationals aan Nederlandse universiteiten is al langer een discussiepunt in de politiek, maar het onderwerp staat pas echt volop in de belangstelling sinds Pieter Omtzigt aan het begin van dit jaar een motie indiende om het gebruik van het Engels in het hoger onderwijs in te dammen – een motie die door partijen van links tot rechts werd gesteund en met ruime meerderheid werd aangenomen.
Dat is niet aan de respondenten van de peiling voorbijgegaan. Meer dan 90 procent zegt ten minste gehoord te hebben dat het parlement maatregelen wil nemen om de toestroom van internationals in te dammen. Ongeveer 30 procent overweegt zelfs om te vertrekken uit Nederland vanwege het internationaliseringsdebat.
De Canadese Janice – ze wil, net als de andere respondenten die UKrant sprak, vanwege de gevoeligheid van de kwestie niet haar echte naam genoemd hebben – is vooral benieuwd hoe de Nederlandse burger erover denkt. ‘Ik wil graag weten of zij het eens zijn met de maatregelen die de regering wil nemen en zo ja, waarom dan’, zegt de universitair docent aan de Faculty of Science and Engineering (FSE). ‘Van wat ik heb gelezen lijkt het erop dat in elk geval sommige mensen de schuld van de woningcrisis op internationals schuiven.’
Dat idee heeft Sam, een FSE-masterstudent uit India, ook. ‘Nederlanders discrimineren niet overduidelijk en zijn ook best open, maar je merkt het aan subtiele dingen, zoals hoeveel moeite het kost om een kamer te krijgen of een werkvergunning.’
Dezelfde mindset
Ongeveer de helft van de respondenten voelt zich meer welkom binnen de universiteit dan daarbuiten. ‘Binnen de universiteit ben ik omringd door andere internationals met dezelfde mindset ‘, zegt een Britse medewerker van de letterenfaculteit. ‘Het is moeilijker om te integreren buiten de universiteit. Zelfs als ik Nederlands probeer te spreken, schakelen mensen onmiddellijk over op Engels of ze houden de gesprekjes heel kort.’
Maar 37 procent merkt geen verschil. Christine, die ook aan de letterenfaculteit werkt, heeft zelfs het gevoel dat er binnen haar afdeling een negatief sentiment leeft ten opzichte van internationals. ‘Een groep daar is er heel erg voor om weer meer in het Nederlands les te geven, zoals tien of vijftien jaar geleden. Ze verwijzen naar het curriculum en de behoeften van de studenten, maar het voelt als een aanval op mij persoonlijk.’
Docent minderheidsstudies Seonok Lee herkent die worsteling van haar collega’s. Zij deed onderzoek naar het effect dat het taalbeleid van Nederlandse universiteiten heeft op de internationale academische staf en ontdekte dat medewerkers zich meer welkom voelen bij collega’s dan bij de bestuurders. ‘Op het hogere niveau is men formeler en de medewerkers hebben het gevoel dat hun mening wat minder serieus wordt genomen dan die van Nederlandse collega’s. Soms hebben ze zelfs het idee dat er geen carrièremogelijkheden zijn en dat ze in dezelfde positie vastzitten.’
Internationals hebben het gevoel dat ze aan meer vereisten moeten voldoen, zegt Lee. ‘Nederlanders moeten Engels kunnen spreken, maar internationals moeten zowel Engels als Nederlands leren. Dat voelt oneerlijk.’
Nederlands leren
Van de internationals die aan de peiling meededen, geeft zo’n 17 procent aan redelijk vloeiend Nederlands te spreken. Nog eens 40 procent spreekt de taal een beetje. Van degenen die weinig tot geen Nederlands spreken, is meer dan de helft bereid de taal te leren.
Masterstudent Sam spreekt al een beetje Nederlands en vindt het logisch dat je de lokale taal leert. ‘Dat zorgt er misschien voor dat je meer mogelijkheden hebt qua werk’, zegt hij. ‘Ik zou ook graag een taalcursus doen aan de universiteit, maar die zijn momenteel helaas niet beschikbaar.’ De vraag naar de gratis cursussen Nederlands die het Talencentrum aanbiedt, is groter dan het aantal vrije plekken.
Medewerker Christine loopt ook tegen de grenzen van het aanbod aan. Zij spreekt al goed Nederlands, maar wil het nog net wat beter leren. ‘Ik hoopte de taal vloeiend te leren spreken, maar de universiteit betaalt alleen maar voor cursussen tot niveau B2. Dan kun je simpele gesprekken voeren, maar niet meer. Als ik in het Nederlands les zou moeten geven, zou dat wel voor stress zorgen. En het kost mij veel meer tijd om Nederlandse papers na te kijken, dus dat zou ook nadelig zijn voor de studenten.’
De universiteit is in de loop der jaren meer nadruk gaan leggen op het belang van het leren van de Nederlandse taal, zegt Lee. ‘In vacatureteksten staat het heel algemeen, dat je bijvoorbeeld binnen een x aantal jaren niveau B1 moet hebben. Maar als je promotie wilt maken, vragen ze een hoger niveau.’
Vertrekken
Hoewel een deel van de internationals dus overweegt om te vertrekken, verschilt dat per groep. Postdocs en promovendi willen het vaakst blijven, terwijl de overige wetenschappelijke staf er vaker over denkt om weg te gaan.
‘Nederland heeft een lange geschiedenis van internationalisatie en ik denk niet dat die snel zal verdwijnen door de maatregelen die er mogelijk komen’, stelt een Mexicaanse medewerker van het University College. ‘Het nationale debat over deze kwestie heeft tot dusver geen invloed gehad op mijn ervaringen met vrienden en bekenden hier’, zegt een Zuid-Koreaanse masterstudent van de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen.
‘Als ik uit Nederland zou vertrekken, zou dat alleen zijn om naar een ander westers land te gaan’, zegt een Roemeense bachelorstudent bij FSE. ‘Ik ben al bezig geweest om de taal te leren en de lokale cultuur te doorgronden, en al met al vind ik dit een fijn land, dus verhuizen zou een gedoe zijn.’
Christine was altijd van plan om de rest van haar werkende leven hier door te brengen samen met haar man. ‘Maar nu weet ik dat niet meer zo zeker. Deze nieuwe academische omgeving maakt me nerveus.’
Ze weet niet waar ze dan wel naartoe zou moeten gaan. ‘Er is geen ideale plek. Ik heb in het Verenigd Koninkrijk gewoond, maar het visumsysteem is vijandig en de werkomstandigheden zijn daar minder.’
Universitair docent Janice en haar familie denken er nu in elk geval niet over om Nederland te verlaten. ‘Ik ben optimistisch dat deze discussie over internationals iets tijdelijks is, dat men gewend raakt aan de toename van Engelssprekende mensen en dat de huizencrisis wordt opgelost. En daarnaast is de universitaire gemeenschap heel open’, legt ze uit. ‘Dus er is voor ons genoeg reden om te blijven.’
Met dank aan statisticus Casper Albers voor het toetsen van de enquête-uitkomsten.