‘Ik ben zo’n idioot.’ Het verwijt echoot door mijn hoofd.

Ik zat aan een gezellig nieuwjaarsdiner, omringd door vrienden. Maar nu trillen mijn handen terwijl ik op mijn telefoon door het bericht van een vriendin scroll. Het bewijst dat de persoon die ik heb betaald om een pakketje mee te nemen naar Nederland vanuit mijn thuisland China, een leugenaar OPLICHTER? is. 

Gok

Een week eerder was ik nog wanhopig op zoek geweest naar iemand die wat spullen uit China voor me mee kon nemen. Mijn notitieboekje, mijn favoriete parfum en een gloednieuwe telefoon waarmee ik hier mijn Chinese simkaart kan gebruiken. Dat soort dingen kunnen niet per post verstuurd worden en daarom betalen de meeste Chinese studenten in zo’n geval iemand die toch al deze kant op komt om ze in hun bagage mee te nemen.

Ja, dat is een gok. Maar het is ook de enige optie. 

En toen zag ik dat bericht in een groepschat: ‘Ik keer terug naar Nederland vanuit China op 7 januari en kan je spullen tegen betaling meenemen.’

De informatie die verstrekt werd klonk betrouwbaar. De man – die een emoji als alias gebruikte: 😊 – leek de weg te kennen in Nederland. En dat was plausibel, aangezien hij zei dat hij uit Fuzhou kwam, een Chinese regio waar vandaan veel mensen naar ontwikkelde landen migreren – legaal of illegaal.

We sloten een deal. Ik betaalde hem verzendkosten, liet mijn ouders in China het pakketje naar hem opsturen en wachtte tot mijn notitieboekje, parfum en nieuwe telefoon zouden arriveren. 

Geen antwoord

Maar nu sta ik hier te staren naar de schermafbeelding die mijn vriendin Chen, ook een student aan de RUG, me heeft gestuurd. Zij heeft net ontdekt dat dezelfde man haar twee keer in twee weken heeft opgelicht. De eerste keer was eind december. Ze wilde haar kat naar Nederland laten komen en betaalde de persoon die hiervoor zou zorgen veel geld, omdat er de nodige formaliteiten bij kwamen kijken. Maar toen beantwoordde hij haar berichten opeens niet meer. 

Dezelfde man lichtte mijn vriendin twee keer op in twee weken 

De tweede keer gebruikte de man een ander account op de sociale media om een toneelstukje op te voeren waarbij hij zich voordeed als iemand die haar zou helpen om de eerste persoon te vinden. Opnieuw stuurde ze geld en opnieuw bleef het opeens stil. 

‘Kijk’, appt ze, terwijl ze me schermafbeeldingen laat zien van zijn profiel. ‘Hij gebruikt dezelfde twee accounts om verschillende mensen te spelen, daarmee verraadt hij zichzelf.’ 

Ik kijk, en realiseer me dat deze vent ook mijn telefoon, ook mijn notitieboek heeft gejat…  

Het blijft maar door mijn hoofd spoken. ‘Ik ben zo’n idioot.’

Oude dametjes

In 2019 gaf 13 procent van de bevolking van 15 jaar of ouder aan slachtoffer te zijn geweest van een of meer cybercrimedelicten, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Maar slechts een op de twaalf stapte naar de politie. De Fraudehelpdesk, die waarschuwt voor fraude en slachtoffers adviseert, ontving in 2021 zo’n 530.000 meldingen van online oplichting, een getal dat in de afgelopen jaren flink gestegen is. 

Je denkt misschien dat dit alleen alleen oude dametjes overkomt die niet zoveel snappen van het internet, maar dat klopt niet. ‘Wij zien dat allerlei mensen, van hoogopgeleid tot laagopgeleid, voor dit soort oplichtingspraktijken vallen’, zegt woordvoerder Tanya Wijngaarde van de Fraudehelpdesk. ‘Zelfs mensen die in de IT werken. Er is altijd wel een moment dat je moe bent en even niet goed oplet.’ 

Bovendien richten oplichters zich vaak op specifieke groepen – in dit geval Chinese studenten – en stemmen hun berichten heel precies af op de situatie waar zij in zitten.  

Geen hulp

Net als Chen ben ook ik eerder opgelicht. De vorige keer, in december 2020, heb ik al het bewijs bewaard en heb de Nederlandse politie ingelicht, Facebook, mijn bank en mijn verzekering. Maar zij zeiden allemaal: sorry, we kunnen niets voor je doen. De brief van de Nederlandse politie ligt nog in mijn la: ‘Elke dag komen er bij de politie veel nieuwe zaken binnen. Deze kunnen wij niet allemaal aanpakken.’

Dus had ik weinig zin om weer naar de politie te stappen. Mijn vrienden zeiden tegen me dat ik de kwestie maar moest vergeten. ‘Je krijgt je geld nooit terug.’ Mijn ouders zeiden: ‘We kopen wel een nieuwe telefoon voor je, zoon’. Zelfs Chen zei: ‘Ik geef het op. Niemand kan ons helpen.’

Moest ik deze kerel ermee weg laten komen? 

Maar ik was enorm kwaad. Moest ik deze kerel er dan echt mee weg laten komen?

Chen en ik gingen graven. We bundelden wat we wisten en vonden op een website voor Chinezen in Nederland meldingen over zwendels van deze man die teruggingen tot begin 2020. Alleen in de laatste twee weken al, ontdekten we, waren minstens tien studenten in Groningen van hun geld afgeholpen.

De meesten van hen raakten minder dan 3000 yuan kwijt (ongeveer 411 euro) – een slimme tactiek, want de Chinese wet schrijft voor dat de politie alleen zaken onderzoekt die hogere bedragen betreffen. Als het om minder dan 3000 yuan gaat, kun je de misdaad niet eens melden bij de politie. 

Maar ik, Chen en Tang, een andere RUG-student, gingen voor meer het schip in, en dus liet ik mijn ouders naar de politie stappen. ‘Dit is een Nederlandse zaak, dus wij hebben geen jurisdictie’, kregen we te horen.

Tang ging naar de Nederlandse politie. ‘Dit is een Chinese zaak. Wij hebben geen jurisdictie’, kreeg hij te horen.

Onderzoek

We deden onderzoek naar het Chinese strafrecht en ontdekten dat de politie onze zaak wel in behandeling moest nemen, of ze wilden of niet. Mijn ouders waren al drie keer weggestuurd, maar gingen nog een keer terug, nu met alle documentatie die we hadden verzameld. En na een week van eindeloze telefoontjes, discussie, zoektochten en dagelijkse huilbuien, hadden ze succes. Er kwam nog een lang bureaucratisch proces bij kijken, waarbij diverse politiedepartementen probeerden vast te stellen wie het echte werk zou moeten doen, maar uiteindelijk kregen we een papiertje waarop stond dat ze de zaak daadwerkelijk in behandeling hadden genomen.

Hoera!   

Nu kon Chen mijn verklaring gebruiken om naar de politie in haar thuisstad te gaan zodat die haar zaak in behandeling zou nemen. En Tang kon hetzelfde doen. 

We hadden daarmee al bijna gewonnen. De Chinese regering stelt namelijk extreem hoge eisen aan de politie wat betreft het oplossen van misdaden. Dus als ze eenmaal een zaak in onderzoek nemen, zullen ze die bijna zeker ook afronden. 

Dreigende boodschap

China heeft strikte regels voor e-commerce en het bleek dat de oplichter niet discreet genoeg was geweest. Binnen de kortste keren wist de politie zijn telefoonnummer en bankrekeningnummer. Ze hadden hem te pakken. Er was alleen één minuscuul klein probleempje: door de reisbeperkingen die vanwege corona ingesteld waren konden ze hem niet arresteren. ‘Maar we kunnen hem bellen en vragen om je geld terug te geven.’

Door de reisbeperkingen kon de politie hem niet arresteren

Dat konden we zelf ook wel doen, besloten we. Dus stuurde ik hem een bericht, waarin ik dreigde: ‘Betaal ons terug of je zit het komende jaar in de cel.’

Toen leunden we achterover, wachtten af en hoopten op het beste. 

Na twee dagen kreeg ik bericht van mijn bank. Ik checkte snel mijn rekening en daar stond het: meer dan duizend euro van de oplichter. Chen belde. Zij had ook al haar geld teruggekregen, net als Tang. We kregen ook berichten van de man: hij vroeg ons om onze aangifte in te trekken, aangezien we ons geld nu terug hadden. 

Dat deden we niet. 

Gerechtigheid

Maar de vraag blijft rondspoken in mijn hoofd: wij hebben het geluk gehad dat we ons geld terugkregen, maar de oplichter wordt niet gearresteerd en zal niet voor de wet verantwoordelijk worden gehouden. Is dat nou echt gerechtigheid? Wie voorkomt dat hij dit nog een keer doet? 

Afgelopen zondag kreeg ik een bericht van een vriend. Hij stuurde me een deel van een gesprek dat hij op WeChat voerde en vroeg me: ‘Is dit diezelfde vent?’

Yep, dat was hem.

Engels