Waarom vrouwen een tradwife worden
Niet gek,
wel bang
Door Christien Boomsma
By Christien Boomsma
Christien Boomsma
Haar blonde haar is keurig gekapt, haar witte blouse is laag uitgesneden en haar make-up perfect aangebracht. Ze bakt muffins, maakt de gootsteen schoon, bakt nog wat koekjes en bereidt dan een lekkere pastamaaltijd. Oh, en ze doft zichzelf op, want haar man kan elk moment thuiskomen. ‘Terwijl de wereld traditionele echtgenotes blijft veroordelen, blijf ik mijn waarheid leven’, zegt Estee Williams op TikTok.
Estee is een tradwife, iemand die niets liever wil dan het leven leiden van een traditionele huisvrouw uit de jaren 50. Het soort dat thuisblijft om de kinderen op te voeden en te koken en te poetsen, terwijl de man des huizes de kost verdient.
Het fenomeen tradwife is de afgelopen paar jaar steeds populairder geworden op sociale media. Dat begon in Amerika, maar nu heeft het ook Nederland bereikt, met de tv-serie Meiden van Traditie.
Maar waarom eigenlijk? Hoe kan het dat slimme, getalenteerde vrouwen een situatie verheerlijken waarin ze vaak niet eens mochten werken? Waarin seks een plicht was die je moest vervullen, zelfs als je er geen zin in had? Gingen vrouwen niet de kant op van gelijke rechten en gelijke kansen?
Mannen verdedigen
Dat vroeg RUG-filosoof Charlotte Knowles zich ook af. De mannen begreep ze wel. ‘Als je in een positie van macht en privilege zat, kan gelijkheid op jou overkomen alsof je iets kwijtraakt. Het kan op onderdrukking lijken, terwijl vrouwen alleen maar een gelijk speelveld proberen te krijgen.’
De verklaring dat vrouwen gebrainwasht zijn, neemt hun zeggenschap weg
Maar ook vrouwen verdedigen de mannen die in hun kont knijpen en ongepaste opmerkingen maken. Ze stemmen voor Donald Trump of worden TikTok-influencers zoals Estee Williams. ‘Ik keek naar de literatuur en die gaf niet echt een bevredigend antwoord op deze vragen’, zegt Knowles. En dus besloot ze het zelf te onderzoeken. Vorige week ontving ze voor haar werk de Early Career Award van de KNAW.
Eén mogelijke verklaring is dat het patriarchaat vrouwen doet geloven dat de traditionele levenswijze voor hen de beste manier van leven is. ‘Maar dat betekent dat vrouwen gewoon compleet gebrainwasht zijn. Het ontneemt hen zeggenschap.’
Een andere mogelijkheid is dat ze zo ingeperkt zijn, dat er geen andere reactie mogelijk is. ‘Dat zou zo kunnen zijn als je je in een gevaarlijke situatie bevindt, maar er zijn meer dan genoeg gevallen waarin je best iets anders zou kunnen doen.’
Fenomenologie
Ze kan zich nog goed herinneren dat ze in 2017, toen de #MeToo-beweging razendsnel groter werd, luisterde naar wat de Britse journalist Petronella Wyatt in een nieuwsprogramma vertelde. Ze had het over haar werk in het Britse parlement in de jaren 90, en dat het destijds volkomen normaal was dat politici in haar billen knepen. ‘Ze zei dat ze niet snapte waar al die vrouwen over klaagden. Dat het juist vleiend was. Ik weet nog dat ik in verbijstering mijn pap uitspuugde en me afvroeg waar ze het in godsnaam over had.’
Wyatt was niet gebrainwasht en als er ooit een moment was om naar voren te stappen en te zeggen: ja, ik ben lastiggevallen op mijn werk en nee, dat was niet oké, dan was het dit wel. ‘Maar ze bleef volhouden dat het helemaal prima was!’
Knowles is als filosoof gespecialiseerd in de fenomenologie, waarbij het begrijpen van fenomenen zoals ze zich aan ons voordoen centraal staat, zonder de ruis van veronderstellingen. En dat, in combinatie met het werk van denkers als Simone de Beauvoir, Martin Heidegger en Hannah Arendt, bracht haar tot een andere theorie.
Heidegger heeft het bijvoorbeeld over mensen die ‘vluchten voor hun eigen vrijheid’. ‘In de alledaagse zin van het woord nemen we misschien aan dat vrijheid iets positiefs is, en dus willen we er zo veel mogelijk van’, legt Knowles uit. ‘Maar er zijn veel gevallen waarin mensen hun vrijheid juist lijken te willen minimaliseren of beperken.’
Ook De Beauvoir schrijft over vrouwen die hun dienstbare rol als de Ander omhelsd lijken te hebben. ‘Dan ben je dus geen subject en een vrij, onafhankelijk wezen, maar het tegenovergestelde: een object.’
Aanwijzingen
Daarin ligt misschien de verklaring voor het gedrag van vrouwen als Estee Williams of Petronella Wyatt. En het kan ook het gedrag verklaren van mannen als Andrew Tate, Donald Trump of, vanuit Nederlands perspectief, Johan Derksen en Marc Overmars.
Er zijn veel gevallen waarin mensen hun vrijheid juist willen beperken
Knowles relateert hun gedrag aan de sociale rollen die aan mensen voorgeschreven worden in de huidige maatschappij. Die zijn misschien niet zo gunstig voor je, maar ze bieden wel aanwijzingen voor hoe je moet leven of hoe je je in bepaalde omstandigheden moet gedragen, zegt ze. Dus als jij je identificeert als huisvrouw, en een huisvrouw bakt cakes, dan bak jij cakes. ‘En kijk eens aan, jouw dag is gepland. Je weet hoe je je moet gedragen.’
Hetzelfde geldt voor mannen die hun sociale rol omarmen, ook al is die, aangezien ze zich in een machtspositie bevinden, minder schadelijk voor hen. Het punt is, zegt Knowles: ‘Mensen gedragen zich vaak alsof ze hun rol volledig en zonder vragen móeten accepteren. Als een automaat.’ Maar dat is niet zo; ze kunnen een andere keuze maken.
Voor de een is dat moeilijker dan voor de ander. Je bent misschien arm geboren, of mishandeld. Of je komt uit een rijke familie en hoeft je nooit zorgen te maken hoe je aan geld komt. ‘Maar het gaat erom dat je gebruik maakt van je situatie. Er zijn mensen die onder dezelfde omstandigheden andere keuzes hebben gemaakt.’
Veilige keuze
Dit betekent niet dat arme mensen verantwoordelijk zijn voor hun eigen armoede, of dat vrouwen verantwoordelijk zijn voor hun onderdrukking. ‘Het gaat meer over de manier waarop je reageert op wat er om je heen gebeurt. Je houding’, zegt Knowles. ‘En dat kan een soort domino-effect hebben.’
Sommigen deinzen terug voor verantwoordelijkheid en grijpen zich vast aan iets bekends
Maar mensen staan daar vaak niet voor open. ‘Op die manier hoef je niet te erkennen dat je een bepaalde verantwoordelijkheid hebt voor wat je van je leven maakt.’ Ze gaan voor de veilige keuze en vluchten voor hun eigen vrijheid en verantwoordelijkheid.
Dat is precies wat je hier ziet gebeuren, denkt Knowles. Mensen – vrouwen – reageren op een situatie die zich om hen heen ontvouwt, waarbij er meer en meer mogelijkheden zijn voor ze. Maar dat brengt ook meer van die beangstigende verantwoordelijkheid met zich mee, en sommige mensen deinzen daarvoor terug. ‘Ze grijpen zich vast aan iets dat hen bekend voorkomt’, zegt Knowles.
Dat zullen ze natuurlijk nooit toegeven. ‘Als je tegen iemand zegt dat ze een bepaalde norm naspelen of dat ze eigenlijk onderdrukt worden door hun situatie, dan zullen ze dat doorgaans ontkennen. Ze noemen het liever een radicale toe-eigening van die ideeën.’ Estee Williams blijft ‘haar waarheid leven’.
Verleidelijk
Toch wijst Knowles het idee van de hand dat het een prima keuze is om een tradwife te worden en dat die geen negatieve gevolgen heeft, zolang die persoon het uit vrije wil doet. ‘Want ik denk dat we vaak ogenschijnlijk vrijwillig dingen doen die niet in ons eigen belang zijn.’
Je kunt naar hun verklaringen luisteren, zegt ze, maar alsnog dieper graven en er met een kritische blik naar kijken. ‘In de jaren 70 zei Andrea Dworkin dat vrouwen zich onzeker voelen over hoe ze in de wereld moeten leven. En dan vertelt rechts ze heel attent wat de regels van het spel zijn.’
In een wereld die in beweging is, is zo’n narratief heel verleidelijk, zegt Knowles. ‘Maar we moeten ons meer op ons gemak gaan voelen bij de ambiguïteit, ermee leven, in plaats van altijd maar een snelle, makkelijke oplossing te willen vinden. Want op de lange termijn is zo’n generiek verhaal niet voldoende.’