Net echt
Virtual reality
aan de RUG
In het hart van de Smitsborg bevindt zich het Reality Center van de RUG. Met daarin de Cave en het Reality Theatre.
De Cave – een van de meest geavanceerde Virtual Reality-systemen die er bestaan – is een half open kubus met ribben van 2,5 meter. Op drie wanden en op de vloer wordt een driedimensionaal beeld vertoond. Om diepte te kunnen zien is er dus die speciale bril nodig. Aan een petje zit een head tracking-sensor vast die aan de computers vertelt waar je je bevindt, zodat het beeld altijd precies klopt met waar je staat of welke kant je op kijkt.
Je maakt deel uit van een virtuele wereld en kunt er interactie mee hebben. Je kunt onder tafels kijken, over de rand van een hekje in de diepte. Daardoor lijkt het niet alsof je naar een 3D-wereld zit te kijken, maar is het alsof je er zelf deel van uit maakt.
Het Reality Theater is het 8,5 meter brede cilindervormige touch screen, bedoeld om voor grote groepen mensen een presentatie te houden met 3D-beelden.
Het is niet te vergelijken met een bioscoop: door het ronde scherm voelt het alsof je er middenin zit en door de software is het scherm volledig interactief. Je kunt ter plekke een extra boom plaatsen, de kleur van een molecuul veranderen of een compleet gebouw verplaatsen..’
Ik sta niet langer in de donkere kubus, de Cave, in de Smitsborg op Zernike. Ik sta op grote hoogte te kijken naar de motoren van een gigantisch schip. Voetje voor voetje schuifel ik naar de rand van het dek, naar het stalen hekje dat moet voorkomen dat ik val.
Ik tast voorzichtig met mijn voet, steeds een stukje verder. Na het hekje is er ook gewoon grond onder mijn voeten. Ik val niet. Het is niet echt – dat weet ik. Er is geen schip, geen hoogte, geen hekje. Maar toch voelt het alsof ik op de rand van dat dek sta.
‘Je bedriegt op dit moment je hersenen’, zegt Frans van Hoesel, hoofd afdeling High Performance Computing and Visualisation van de RUG. Ik haal de 3D-bril en het petje met glimmende balletjes van mijn hoofd. Het duizelt me een beetje, deze switch van virtual reality naar de échte werkelijkheid. ‘En onze hersenen zijn uitermate geschikt voor virtual reality, voor 3D’, zegt hij. ‘We trappen er altijd in.’
Abseilen met hoogtevrees
Maar het gaat Van Hoesel niet om de verwondering of verwarring, al blijft het leuk om te zien. Hij herinnert zich vooral het meisje met hoogtevrees dat op hetzelfde dek van het schip stond als ik. ‘Het duurde dertig minuten voordat ze één stapje dichterbij kon zetten. Het was zo levensecht voor haar, de angst was in haar hele houding te zien’, zegt Van Hoesel. ‘Dat greep me wel aan. Dat wij iets kunnen maken waardoor dat meisje vergeet dat ze in een computer zit.’
Het meisje overwon haar angst, dankzij één sessie in de Cave. ‘Twee maanden later ging ze abseilen van de Euromast’, zegt Van Hoesel. Maar de Cave kan meer dan dat. ‘Veel meer zelfs, dan de mensen denken.’
Graftombe
Zo had hij nog niet zo lang geleden een stuk of veertien Italianen in de Cave zitten. ‘Allemaal archeologen, die kwamen voor de visualisatie van een graftombe, opgegraven vlakbij Rome.’
Groningse archeologen doen daar geregeld onderzoek en tijdens een van die laatste bezoeken is de graftombe helemaal uitgegraven en met behulp van een laserscanner opgemeten. ‘Het resultaat was een zeer grote puntenwolk. Te groot voor de software van de archeologen om er iets mee te doen’, vertelt Van Hoesel. ‘Wij hebben er toen een gedetailleerd 3D-model van gemaakt.’
En voor dat model kwamen de Italianen dus naar Groningen. ‘Hier kregen ze het gevoel zelf in die tombe te staan’, zegt Van Hoesel. ‘Ze bukten om naar binnen te komen, beschenen met een virtuele zaklamp de muren van de tombe om details te bekijken en op te meten en hurkten op de grond om het hoofd niet te stoten.’ De Cave is nu nog de enige mogelijkheid om de tombe te bekijken. De opgraving zelf is namelijk weer dicht gemaakt.
Zo’n 3D-model kan wetenschappers enorm helpen, weet Van Hoesel. ‘Je kunt een kloppend hart van binnen en buiten bekijken, piepkleine moleculen en eiwitten zo groot maken dat je ze veel beter kunt bestuderen en door een nieuw ontworpen gebouw lopen zonder dat er nog maar een paal in de grond staat.
De deur plat
Hij herinnert zich de sterrenkundigen van de RUG, met een simulatie van twee botsende sterrenstelsels. ‘Ze dachten alles al gezien te hebben in hun data. Totdat wij die dataset gebruikten om er een 3D-model voor de Cave van te maken. Toen ze er opeens middenin stonden, ontdekten ze nog een heleboel extra details. Ze waren geschokt en enthousiast tegelijk.’
Gek genoeg lopen wetenschappers de deur niet plat bij Van Hoesel. ‘Commerciële opdrachten krijgen we genoeg’, zegt hij. ‘We maakten een virtuele voorstelling van het gebouw van DUO op de Kempkensberg, een kantoorinrichting voor het ziekenhuis in Deventer en een overview van het nieuw te bouwen dierenpark Emmen.’
Maar de wetenschappers komen niet vaak genoeg. Een probleem met de bekendheid, denkt hij. ‘We prikkelen niet genoeg of ze weten niet wat er allemaal mogelijk is. En het kost ze niets: het college van bestuur betaalt meestal.’
En alles is mogelijk, herhaalt Van Hoesel nog maar een keer. ‘We schrijven nu onze eigen software, we hebben geen beperkingen. Vaak hoor ik mensen zeggen: dit is de toekomst. Nee, zeg ik dan, dit is nu. Bij ons kan dit allemaal al lang.’
Het nieuwste van het nieuwste: zSpace!
zSpace ziet er uit als een doodnormaal computerscherm, dat net niet plat op tafel ligt. Maar zodra je de speciale bril op zet, ontdek je vrijwel onmiddellijk de mogelijkheden. Een auto op het scherm? Met de aanwijspen kun je hem verplaatsen, omdraaien, uit elkaar halen. Als je het camera-icoontje aanklikt, kun je er zelfs mee in het motorblok kijken.
En als het geen motor is, maar een hart? Dezelfde mogelijkheden. Terwijl je de hartslag voelt op je duim, gluur je in de hartkamers, reis je door de aorta of voer je een operatie uit.
Met zSpace heb je interactie met de objecten die je zelf uit het beeldscherm naar voren kunt halen, tot vlak voor je ogen. En het is nog eens superintuïtief ook. ‘Je hoeft mensen niet te leren hoe je met 3D om moet gaan’, knikt Van Hoesel.
Geen cursus nodig.