Wetenschap

‘Je hebt goede fans en slechte fans’

Messias Michael onder vuur

Door Leaving Neverland is Michael Jackson voor velen definitief van zijn voetstuk gevallen. Voor Fardo Eringa kwam de documentaire extra hard aan. Want wat doet dit met haar onderzoek naar ‘Michaeling’?
Door René Hoogschagen

RUG-PhD’er Fardo Eringa was zelf ook wel even van haar stuk gebracht toen ze de documentaire zag, waarin twee mannen vertellen hoe ze als kind seksueel misbruikt zijn door Michael Jackson. ‘Het was heel indringend’, beaamt ze. Maar los van haar eigen mening was de grote vraag: wat heeft dit voor invloed op de fans in haar onderzoek?

Eringa onderzoekt de fans van Michael Jackson die door het vuur gaan voor hun idool, die zijn levensvisie gebruiken als een soort religie en op pelgrimstocht gaan naar Neverland Ranch, of andere plekken die belangrijk zijn voor hun messias.

Die pelgrimages, door Eringa ‘Michaeling’ genoemd, was het onderwerp van haar masterscriptie bij godgeleerdheid en godsdienstwetenschappen. Daarna startte ze een promotieonderzoek naar het fenomeen en vertrok ze, met dank aan een Cultuurfondsbeurs en een prestigieuze Fulbrightbeurs, als visiting scholar naar Rice University in Houston, Texas.

Pelgrimage

In Texas bereidt ze zich voor op de volgende pelgrimage vanaf Neverland Ranch, waar Jackson woonde, naar Los Angeles en Las Vegas. Het is de herhaling van de tocht die fans maakten toen Jackson overleed, nu tien jaar geleden.

‘Ergens was ik bang dat het fenomeen weer zou afzwakken’, zegt Eringa. Maar toen kwam die documentaire, die – wrang genoeg – eigenlijk goed uitkwam. ‘Hierdoor laait alles weer op.’

Dit raakt de fans ontzettend. Het raakt hun identiteit als fan

Want Jacksonfans reageren woedend op de beschuldigingen. Ze protesteerden bij de première van de documentaire, klaagden bij de zender HBO, wijzen naar onjuistheden en tegenstrijdigheden, en stellen dat de geportretteerden in de documentaire op geld en wraak uit zijn en ze maken hun eigen tegen-documentaires. Sommigen stuurden zelfs doodsbedreigingen naar de regisseur en de twee mannen in de docu.

Gigantisch

‘Het is gigantisch’, zegt Eringa over de nasleep. ‘Dit heeft zo’n invloed. Iedereen heeft het erover. Zijn muziek wordt niet meer gedraaid in winkels, het standbeeld in Best is weggehaald. Dat raakt de fans ontzettend. Het raakt hun identiteit als fan. Het is heel ingrijpend.’

Maar hoe erg ook voor de fans en hoe dubbel voor haarzelf, voor haar onderzoek is het interessant. ‘Om te vragen: hoe beïnvloedt dit jullie, hoe beïnvloedt het jullie interpretatie van Michael Jackson?’

En dan gaat het niet om de beschuldigingen in Leaving Neverland, want die zijn niet nieuw. In 2005 waren er ook al twee zaken van seksueel misbruik en er is nog niets voor de rechter bewezen. Voor de fans zijn die gewoon de zoveelste aanval op hun held.

Wankelen

Het gaat ook niet over mensen die zich van Michael afkeren. Dat zullen de fans in haar onderzoek namelijk niet zomaar doen, vertelt ze. ‘Ze geloven niet in de waarheid van de documentaire.’ Sterker: de meesten kijken er niet eens naar. De documentaire geloven is een no-go voor de echte fan. En dat is eigenlijk niet zo gek. ‘Als iets zo fundamenteel is voor je wereldbeeld, dan heeft het veel impact als je de documentaire gelooft. Dat zegt iets over de basis van je normen en waarden. Dat zet alles aan het wankelen.’

Dit legt bloot wat voor de fans zo heilig is

Het gaat erom hoe de mensen om de fans heen reageren. Mensen die de documentaire wel zien en die boos op hen worden: hoe kun je nu geloven in een man die dit soort dingen doet?

‘Ze voelen zich verplicht om Michael Jackson te verdedigen’, zegt Eringa. En dat is handig als je wilt weten waarom ze zo verslingerd zijn aan die man en zijn boodschap. ‘Het legt bloot wat voor de fans zo heilig is.’

Ironie

‘Ze willen Michael Jackson naleven’, legt ze uit. ‘Niet nadóen’, zegt ze er snel bij. ‘Ze willen de waarden die ze aan hem koppelen zelf in hun eigen leven naleven: liefde, rekening houden met elkaar, goed zijn voor de natuur, goed zijn voor kinderen.’

Ze lacht om de ironie van die laatste waarde. Maar niet hard; de onderzoekster wil geen kant kiezen. ‘Ik ben de beschouwer, ik observeer.’ En dat is al moeilijk genoeg, want ze is zelf fan van de muziek van Michael Jackson.

Ze zag er dan ook tegenop om de film te gaan kijken, maar ze moest wel. ‘Je moet het erkennen. Ik kan niet degene zijn die een bepaald beeld verkondigt.’ Bijna was ze overtuigd dat de twee mannen de waarheid spraken. ‘Ik vond het heel indringend. Je wordt er helemaal in meegetrokken. Maar dan spreek je weer fans, zie je andere dingen en lees je literatuur en denk je: nee, het is niet zo.’ Uiteindelijk kwam ze in het midden uit: ‘Ik weet het oprecht niet.’

Boek

‘De fans hopen dat mijn onderzoek een belangrijk aandeel gaat leveren in het herstel van het imago van Michael Jackson.’ Maar dát gaat niet gebeuren, zegt ze. Want daarvoor is ze te veel een observator voor. ‘Ik wil laten zien wat zijn impact is op deze mensen. Ik geloof wel dat dit goede mensen zijn en dat ze goede dingen doen op basis van hun interpretatie van Michael Jackson.’

De fans hebben hem gekozen als katalysator, als medium

Het zijn vooral vrouwen die ze spreekt. Ze zijn een jaar of vijftig, zestig en ze willen het laatste stuk van hun leven betekenis geven. Dat het Michael Jackson is die hun inspireert, maakt eigenlijk niet eens uit, valt Eringa op. ‘Het gaat hen om een eigen zoektocht naar een beter leven, naar een soort spiritualiteit, naar zelfgroei. Ze hebben hem gekozen als katalysator, als medium, maar uiteindelijk overstijgt het zelfs hem.’

Van afvalligen heeft ze nog niet gehoord, maar dat zal in juni misschien boven tafel komen, als ze meegaat met de volgende pelgrimage. Want daar wordt natuurlijk ook geroddeld. En er zijn “goede fans en slechte” fans’, legt Eringa uit. ‘De slechte fans kunnen als voorbeeld worden aangedragen: zo moet het dus niet.’

Neverland

De pelgrimage begint een week voor 25 juni, de tienjarige sterfdag van Jackson, voor de poorten van Neverland Ranch, vervolgens gaan de pelgrims naar Los Angeles, om onder andere zijn graf en zijn ster op de Walk of Fame te bezoeken, en de tocht eindigt voor de meeste fans bij een Michael Jacksonshow in Las Vegas. Niet te voet overigens, iedereen gaat met de auto.

Zijn muziek zal veel klinken tijdens de reis. Kan Eringa er nog naar luisteren? ‘Het heeft de glans er wel af gehaald’, erkent ze. ‘Maar ik blijf erbij: ik weet niet goed wat ik ervan moet denken. En hij is zo ontzettend belangrijk geweest, voor de muziek in de 20e eeuw, voor Afro-Amerikaanse muzikanten. Het is echt een icoon. Je kan dat niet uitwissen. En bij Michael Jackson kun je de muziek goed van zijn persoon scheiden.’

‘Maar’, vult ze aan, ‘ik vraag me af – want blijkbaar ben ik niet overtuigd – áls ik de documentaire wel zou geloven… Dan weet ik niet of ik er nog wel met zoveel plezier naar kon luisteren.’

Engels

Abonneer
Laat het weten als er

De spelregels voor reageren: blijf on topic, geen herhalingen, geen URLs, geen haatspraak en beledigingen. / The rules for commenting: stay on topic, don't repeat yourself, no URLs, no hate speech or insults.

guest

0 Reacties
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties