Marc Stuart maakt figuurtjes van labafval
‘Wetenschap is ook kunst’
Door Yelena Kilina
By Yelena Kilina
Marc Stuart is duidelijk in zijn element in het halfdonker van het laboratorium in de Linnaeusborg van de Faculty of Science and Engineering (FSE). Hij loopt tussen de elektronenmicroscopen en tafels met meetapparatuur door naar een dienblad waarop petrischaaltjes en bekers liggen te drogen.
‘Je kan glas in principe gewoon opnieuw gebruiken, tenzij het kapot is. En volgens mij zie ik hier een gebroken exemplaar’, zegt hij, terwijl hij een maatcilinder van 100 milliliter uitgebreid bestudeert. ‘Ja, iemand heeft ‘m laten vallen.’ Hij glimlacht. ‘Nu is het afval en kan ik er een paar vleugels van maken.’
De vleugels waar Stuart op doelt zijn een belangrijk onderdeel van de figuurtjes die hij maakt van glasafval. Om die vleugels te maken verhit hij het glas met een gasbrander tot minstens duizend graden. ‘Natuurlijk heb ik me wel eens gebrand, maar gelukkig niet al te vaak.’
Blauwe lijntjes
Zijn figuurtjes zijn over het algemeen doorzichtig, maar Stuart zorgt er altijd voor dat de blauwe lijntjes van de cilinders die hij gebruikt voor het maken van glazen kraanvogels en moleculen zichtbaar blijven. ‘Op die manier kan je zien waar het glas vandaan komt. Mensen die in een laboratorium werken herkennen het direct.’
Mensen die in een lab werken herkennen het direct
Onlangs bleek dat mensen niet alleen het labglas herkennen, maar ook zijn figuurtjes heel leuk vinden. Een collega van Stuart deelde een foto van een van zijn kraanvogels op Twitter – ‘Niets wordt verspild dankzij een tovenaar als onze EM facilitymanager Marc Stuart’ – en de tweet werd 4400 keer geliket en eindeloos geretweet.
Dat had hij niet aan zien komen, zegt hij. Iemand liet zelfs weten er ook een te willen hebben. ‘Stuur me je kapotte glazen cilinder maar’, antwoordde Stuart.
Labglas is perfect om kunst van te maken, zegt hij, omdat het niet snel breekt als je het verhit of afkoelt. ‘Maar tot nu toe zijn er nog geen dozen met gebroken glas afgeleverd’, grinnikt hij.
Herinnering
Stuart begon in zijn jeugd met het maken van glaskunst als hobby. Vijf jaar geleden pakte hij het weer op om kraanvogels te maken ter herinnering aan de slachtoffers van de ramp met Malaysia Airlines-vlucht MH17. ‘Ik wilde op mijn eigen manier meedoen met de mensen die voor ieder slachtoffer duizend origamikraanvogels vouwden als een symbool van vrede en hoop’, zegt hij.
In het begin deed hij nog twee uur over het maken van een enkele vogel, maar tegenwoordig is hij met een half uurtje klaar. Toen een collega hem stukken van een gebroken beker aanbood verwerkte hij ze uit pure nieuwsgierigheid in zijn figuurtjes. ‘Glaskunst is ook een leerproces voor mij.’
Toen vroeg een andere collega of hij een glazen sucrosemolecuul voor haar wilde maken omdat ze met suikers werkte. Hij vond het ontzettend leuk om zijn werk en zijn hobby te combineren.
‘Ik maak een atoom in een minuutje, maar ik gebruik wel verschillende kleuren voor verschillende moleculen: zuurstof is rood, stikstof is blauw, waterstof is wit’, legt hij uit. ‘Sommige moleculen zijn heel kleurrijk, zoals cafeïne, waar al die atomen inzitten.’
Nanomotor
Een van zijn meeste recente projecten is een artistieke interpretatie van de nanomotor waar Ben Feringa een Nobelprijs voor won. ‘Maar Ben heeft deze nog niet gezien’, zegt hij. ‘Ik wil hem nog wat mooier maken.’
Het is goed om zelfs hele kleine stukjes materiaal te recyclen
Zijn favoriete werk is waarschijnlijk de minuscule versie van een elektronenmicroscoop die hij maakte als cadeautje voor een promotie. ‘Deze gele dingetjes zijn de diafragma’s’, wijst hij. ‘En dit is het binoculair waarmee je op het kleine scherm kijkt, wat ik er ook in verwerkt heb.’
Stuart werkt al 26 jaar bij de RUG en is een van de pioniers op het gebied van cryo-elektronenmicroscopie voor zachte materie. ‘Ik ondersteun onderzoekers bij het zichtbaar maken van hun zachte nanomaterie in water of organische oplosmiddelen’, legt hij uit. Hij is een van de weinige mensen in de wereld die dit doet. ‘Het is echt een hele bijzondere speeltuin om in te spelen.’
Labafval
Als facilitymanager elektronenmicroscopie werkt hij ook mee aan onderzoek van de hele faculteit en is hij medeauteur van meer dan 160 artikelen. In een van zijn laatste bijdragen bracht hij het proces van nieuwe materialen van afval maken in beeld.
FSE heeft ook een grote bak met labafval, weet hij. ‘Dus het is goed om zelfs hele kleine stukjes te recyclen van herbruikbaar materiaal zoals glas. Dat breekt vaak in de vaatwasser.’
Kleine koperen of gouden gridjes kunnen ook gerecycled worden. Stuart pakt er eentje van de vloer. ‘Als ik dit in mijn glas verwerk worden het kleine druppeltjes die net sterren lijken.’
Creatief
Hij ziet zichzelf niet per se als kunstenaar, maar, zegt Stuart: ‘Wetenschap is ook kunst. Onderzoekers moeten altijd creatief zijn.’
‘Dat zeg ik ook altijd tegen mijn PhD-studenten: je moet creatief zijn in de wetenschap want als je altijd alleen maar doet wat anderen hebben gedaan en nooit risico’s neemt kom je niet verder.’
Doe eens iets geks als er geen leidinggevenden in het lab zijn
Een van de dingen die hij zelf heel interessant vindt is hoe twee ogenschijnlijk tegenovergestelde materialen zoals gesmolten glas en bevroren water eigenlijk heel veel op elkaar lijken. ‘Als je water heel snel bevriest tot -180 graden wordt het glasachtig en heeft het dus dezelfde eigenschappen als verhit glas. Het wordt heel flexibel en je kan dingen op een hele kleine schaal doen’, zegt hij enthousiast.
Hij zou graag willen zien dat studenten meer ‘gekke experimenten’ doen om even de competitie en de druk om te publiceren achter zich te laten.
‘Op vrijdagmiddag zijn er geen leidinggevenden aanwezig en dan kan je dus doen wat je wilt in het lab. Doe eens iets geks’, zegt hij. ‘Als het niet werkt zeg je gewoon niets. Maar als het wel werkt heb je misschien zomaar een doorbraak te pakken.’