Lenen, schulden, rente en geen hypotheek
De dubbele pech van de pechgeneratie
Daan Swets studeert al ruim zes jaar. ‘Mijn DUO’ – zijn persoonlijke pagina bij de dienst die hem zijn beurs uitbetaalt – durft hij nauwelijks te openen. Want 73.000 euro is het bedrag van de schuld waarmee de master student strategy & innovation management dan geconfronteerd wordt. Deze maand.
Volgende maand is het 74.000 euro.
‘Het is echt heel veel geld. Ik heb eigenlijk ergens een vakantiehuisje waar ik volgens DUO pas in 2060 naar toe kan.’
Vanuit huis heeft hij geleerd om zuinig te zijn en niet te veel geld uit te geven. Maar minder lenen is geen optie voor Daan. ‘Ik moet zelf opdraaien voor al mijn kosten’, zegt hij. ‘Voor meer werken is geen tijd naast mijn drukke master.’
Helaas is die torenhoge studieschuld van Daan niet uitzonderlijk voor studenten van de ‘pechgeneratie’. Zij zijn opgezadeld met het sociaal leenstelsel. Voor de invoering ervan in 2015 was de studieschuld gemiddeld ruim 12.000 euro, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek.
‘Maar tegenwoordig is vijftig-, zestig- of zeventigduizend euro schuld niet ongewoon meer’, zegt voorzitter Annemarie Herbschleb van de Groninger Studentenbond (GSb). Gemiddeld bedraagt de schuld nu een kleine 16.000 euro. Voor iedere student die geen studieschuld heeft, is er een ander die een bedrag van bijna 85.000 euro terug moet betalen.
0,46 procent rente
Vorige maand werd bekend dat studenten – voor wie lenen al jaren renteloos is geweest – vanaf volgend jaar 0,46 procent rente moeten betalen. Studenten onder het oude stelsel kijken aan tegen 1,78 procent. Dat lijkt niet veel; voor een hypotheek betaal je momenteel al snel 4,5 procent, maar toch. Studenten hadden immers weinig keus. ‘Ik zit voor 35 jaar vast aan een duur abonnement waarvan de telefoon al kapot is’, reageert Daan bitter.
Ik heb eigenlijk ergens een vakantiehuisje waar ik volgens DUO pas in 2060 naar toe kan
Pas afgestudeerd student internationale betrekkingen Adriane Schultz is het daarmee eens. Voor haar staat de teller nu op 65.000 euro. Maar met de master waaraan ze net is begonnen, staat haar waarschijnlijk een schuld van 85.000 euro te wachten. ‘Ik kan ook niet stoppen met lenen want dan kan ik niet studeren’, zegt ze. ‘Je moet wel lenen, het is een soort deadlock.’
De situatie maakt studenten wanhopig en bezorgd, blijkt uit een onderzoek van budget onderzoeksbureau Nibud uit 2021. ‘Studenten zijn boos en bang voor de toekomst’, legt Herbschleb van de GSb uit. ‘Ze staan onder druk door een opeenstapeling van dingen. Eerst was er al de inflatie en de verminderde koopkracht, de enorme studieschuld en alles met de energiekosten. Daarbovenop heb je nu ook nog die rente.’
De schulden van de ‘pechgeneratie’ zijn hoger dan die van de studenten die onder het oude stelsel vielen. En de studenten die na hen komen, hebben ook lagere schulden. Dat betekent dat de echte ‘pechstudent’ bang is om nooit schuldenvrij te zijn.
Of zoals masterstudent international management David Kraandijk met een schuld van 57.000 euro zegt: ‘Je kan studenten niet dwingen om te lenen en ze dan opeens forceren om nog eens extra te betalen, zo werkt het niet.’
Niet goed geïnformeerd
De overheid, zeggen studenten, heeft de lening destijds veel mooier ‘verkocht’, dan dat hij nu blijkt te zijn. ‘We zijn niet goed geïnformeerd over deze lening. Dat waren we ook niet toen we 17, 18, of 19 jaar oud waren. Iedereen heeft ons aangemoedigd, omdat je nooit meer zo’n gunstige lening zou krijgen op nul procent rente’, zegt de GSb-voorzitter. ‘Heel veel mensen hebben zich niet gerealiseerd dat die rente zomaar veranderd kon worden.’
‘De meesten van ons waren op dat moment 18. Ik wist überhaupt niet wat ik met m’n leven wilde op m’n achttiende’, merkt Adriane Schultz op. Zo ook masterstudent staats- en bestuursrecht Marieke Schunselaar. ‘Als je wil veranderen van beleid, doe dat dan met een nieuwe lening. Maar achteraf alle 19-jarigen een trap nageven, heeft echt grote gevolgen.’
Iedereen heeft ons aangemoedigd, omdat je nooit meer zo’n gunstige lening zou krijgen op nul procent rente
Marieke is een van de studenten die op zijn minst geprobeerd heeft zich te laten voorlichten. Twee fiscalisten raadden haar aan om maximaal te lenen en het geld op te sparen: ‘Ze zeiden tegen mij “Dat doet de overheid niet voor niets”.’ Er was wel altijd een nuance dat de rente zou kunnen veranderen, maar ze vertelden haar dat het wel heel gek moest lopen als dat zou gebeuren. Zij zit nu met een schuld van 39.000 euro.
Huizen kopen
De negatieve effecten van de studieschuld zijn reëel, weet ook Maaike Wind, auteur van het boek Fuck die studieschuld en de blog fuckdiestudieschuld.nl. Zij moest een studieschuld van bijna 52.000 euro afbetalen, na haar studie journalistiek. Om haar heen begonnen haar vrienden dingen op te bouwen en huizen te kopen. Haar schuld maakte dit onmogelijk. ‘Ik had echt het gevoel dat ik klem zat. Dat was de rotste periode.’
Uiteindelijk besloot ze alles op alles te zetten, en slaagde ze erin om in twee jaar de resterende 30.000 euro af te betalen en er een boek over te schrijven. Maar lang niet alle studenten zullen in een positie komen waarin ze zich zoiets kunnen veroorloven, beseft ook zij.
Studenten maken zich vooral zorgen over de effecten van de schuld op hun toekomst, zoals bij het kopen van een huis. Marieke had haar opgepotte geld willen gebruiken als startkapitaal. Nu de rente er overheen is gekomen, ziet ze haar meerjarenplan in duigen vallen.
David die met een schuld van 57.000 euro zit, vreest dat een huis kopen er voor hem en zijn generatiegenoten helemaal niet in zit. ‘Ik denk niet dat de banken ons bij de hypotheekaanvraag gaan matsen. Waarom zouden ze anders met mij omgaan dan met iemand die wel een basisbeurs heeft gehad?’
Verzwijgen
Het bracht oud-letterenstudent Jeroen ertoe zijn studieschuld van 60.000 euro te verzwijgen toen hij een hypotheek aanvroeg. Dat betekent ook dat hij – mocht zijn bank er ooit achter komen – op de zwarte lijst van hypotheekverstrekkers zou belanden en de Nationale Hypotheek Garantie voor hem zou vervallen.
Met een koophuis bouw je tenminste iets op
Toch gokte hij het erop. ‘Mijn maandlasten zouden bijna twee keer zo laag zijn als ik mijn studieschuld niet laat meewegen’, zegt hij. Bovendien besefte hij dat de huizenprijzen alleen maar stijgen en was hij bang de boot te missen. ‘Met een koophuis bouw je tenminste iets op.’
Studenten zijn er boos over, beaamt Herschleb, dat het stelsel dat bedoeld was om meer gelijkheid te creëren, juist ongelijkheid heeft gebracht. ‘De studenten van wie de ouders niet de middelen hebben om ze te ondersteunen, hebben het hardst moeten lenen en zijn nu ook het meest de dupe. Nu de rente er bovenop komt, wordt dit effect alleen nog maar groter.’
‘Wij als studenten zijn de toekomst voor Nederland en als je nu al vergeten voelt is dat geen goed begin van je toekomst’, zegt Annemarie. ‘Veel studenten zitten nu zo bij de pakken neer dat ze denken “Wat heeft het voor zin? Ze luisteren toch niet.” Als je die boodschap aan je studenten wilt doorgeven, weet ik niet of je een goede overheid bent.’
‘Ze noemen ons de pechgeneratie’, beaamt Daan, ‘Maar dat vind ik geen juiste uitdrukking. Pech is iets wat je overkomt. Maar waar wij mee te maken hebben is een bewust genomen politieke beslissing.’
De naam van Jeroen in dit artikel is gefingeerd.
We geven twee exemplaren weg van het boek ‘Fuck die Studieschuld’ , geschreven door Maaike Wind. Wil jij een exemplaar winnen? Stuur dan een e-mail naar redactie@ukrant.nl.
Ik denk dat het vooral ook erg problematisch is dat iedereen zonder enige check/test/waarschuwing maandelijks een bak geld krijgt. Wat al in meerdere reacties werd benoemd is dat het supermakkelijk is om een lening aan te vragen, en veel 17,18,19-jarigen de langetermijns consequenties niet overzien. Het lenen moet zeker niet onmogelijk worden gemaakt, maar een waarschuwing en overzicht van de risico’s zou wel op zijn plaats zijn.
Buiten dat zijn er natuurlijk 100 verschillende scenario’s: de ene student vliegt door de studie heen en heeft zat tijd om ernaast te werken, terwijl de ander moet ploeteren om die zelfde studie überhaupt te halen. De ouders van de ene student hebben weer meer geld om bij te dragen dan de ander, etc, etc. Allemaal externe factoren die bijdragen maar waar je weinig aan kunt doen.
Daarnaast zijn er altijd ook mensen die gewoon veel te breed leven, ook in mijn tijd (afgestudeerd in 2012) waren er al mensen met schulden van 60-80k. Toch best knap als je wel gewoon een basisbeurs kreeg (en de prijzen waren destijds veel lager natuurlijk).
Een van de realiteiten die je denk ik ook moet meewegen, is dat ook niet iedere studie het geld waard is. Ik heb op een gegeven moment ook een keuze gemaakt om te stoppen met een studie omdat het vooruitzicht 60-70k extra schuld zou zijn. Dat vond ik het niet waard, dus toen ben ik gestopt en gaan werken. Dat is ook altijd nog een optie.
Gewoon geen cent terugbetalen en het probleem is opgelost.
Pak de overheid maar terug voor deze misdaad.
Ik wordt heel blij van de vrij redelijk onderbouwde reacties hieronder. De meerdere perspectieven doen mij goed!
Ik heb het geluk gehad dat mijn ouders flink konden helpen. Mijn schuld is daarom 17000 en de rente staat nog een jaar of 4 vast omdat ik het laatste jaar niet heb hoeven lenen.
Het wrange is – als er een basisbeurs was geweest, had ik 0 euro schuld gehad.
Maar het kan ook anders- een vriendin van me studeert geneeskunde (nominaal, overigens) haar ouders konden geen cent bijdragen. Geneeskunde is notoir een drukke studie, zeker tijdens je co schappen werk je eigenlijk 40+ uur in de week. Succes met daarnaast werken. Ze werkt al in iedere vakantie en bespaart waar ze kan, maar eindigt toch met een schuld van rond de 80.000. Dat zij met zo’n achterstand begint voelt heel oneerlijk.
Dus… deze studenten hadden bijna twee keer zoveel tijd nodig om af te studeren dan hun collega’s -omdat ze waarschijnlijk harder aan het feesten waren- en ze ervoor kozen (niemand dwong hen) om het feestje te financieren door geld te lenen in plaats van parttime te werken (zoals velen doen)… en nu klagen ze omdat ze een enorme schuld op hun schouders hebben??? Wauw! Wie had ooit kunnen denken dat als je niet werkt en veel geld van anderen uitgeeft, je uiteindelijk een schuldenprobleem krijgt, toch??? ;-) Welkom in de realiteit, Daan!!!! Ik heb mijn 5 jaar opleiding (BSc en ReMSc) gewerkt om zoiets te vermijden… waarom zou ik nu hogere belastingen betalen zodat de overheid deze “minder geïnformeerde” mensen redt??
Hi Chuky, lag in jouw tijd de huur voor een kleine kamer ook tussen de 400-500 euro? En was de inflatie toen ook al 14,5%? Heb je ook ervaren dat je gedurende twee jaar geen fysieke colleges had, waardoor je geen direct contact had met docenten en vrienden en daardoor vertraging hebt opgelopen? Studeerde je in een tijd waarin het personeel van het openbaar vervoer niet herhaaldelijk staakte, waardoor je overal nog gewoon met de bus kon komen ipv een dure deelscooter huren om optijd te komen? En had je ook ouders die je schoolboeken, collegegeld en zorgverzekering betaalden? Of werkte je zelf 25+ uur per week om alles te betalen?
Als je alleen uitgaat van de kosten van huur, boodschappen, zorgverzekering en collegeld, tik je met de prijzen van tegenwoordig al snel de €1000 per maand aan. Dan spreken we dus nog niet eens over sport/hobby, studieboeken, vereniging, een laptop/tablet, kleding en natuurlijk feesten/drank. Laten we in jouw voordeel rekenen, en er vanuitgaan dat je €10 per uur verdient (ver boven het gemiddelde voor iemand van 17/18/19 jaar). Dan moet je dus minstens 25 uur per week werken naast je studie om geen schuld op te bouwen.
Maar het is natuurlijk lekker makkelijk om gewoon de schuld te geven aan de studenten omdat ze ‘harder feesten’. Ik ben benieuwd waar je die conclusie vandaan haalt, heb je ergens cijfers van het bijvoorbeeld het CBS die ik kan zien? En doe de statistieken die aantonen dat studenten minder parttime werken er ook gelijk bij.
Scooters huren???? Vroeger ging ik overal met de fiets naartoe… zelfs naar mijn werkplek in Haren!! En ik fiets nog steeds overal… maar nu voor de “fun” en niet omdat ik blut ben. En ik heb al mijn boeken gefotokopieerd tijdens mijn BSc, prinses … uren staand voor een kopieermachine om elk blok geld te besparen. Scooter huren? Nieuwe boeken kopen? HAHAHAHAHAHAHHAHAHA Kun je meer delusional zijn??? Probeer je hoofd uit je kasteel te steken, prinses.
Het grootste deel van de studenten heeft een bijbaan en leent daarnaast om genoeg geld te hebben voor studie, huur, boodschappen en vrije tijd. Studenten zijn geen robots en horen ook te kunnen genieten van vrije tijd, vakanties, sport abonnementen etc. Je kan namelijk niet verwachten dat mensen zich gaan opsluiten en alleen bezig zullen gaan met studeren en werken, dat is gewoon niet menselijk.
Ik ben een persoon die vrij zuinig is met haar geld en naast mijn studie werk maar ik moet ook maximaal lenen om alles te betalen en te kunnen sparen voor vakanties, mogelijke noodgevallen etc. Het is in deze tijd niet mogelijk om een bijbaan te hebben naast je studie en niet te hoeven lenen, je zou dan rond de 20-30 uur moeten werken naast een fulltime studie. Je bent dan bezig met jezelf naar een burnout te werken.
Ik spreek nu uit eigen ervaring.
Ouders die niet kunnen bijdragen zorgdden ervoor dat ik moet werken en lenen. Op mijn studie werd me afgeraden om te werken, aangezien het een fulltime traject is. Mij werd aangeraden om maximaal te lenen, omdat het een gunstige lening is.
Om mijn levensonderhoud te bekostigen (ik ben geen feestbeest en ga niet uit eten) had ik op een bepaald moment zelfs 4 banen naast mijn fulltime studie. Met als gevolg een burn out. En zslfs daarnaast moest ik lenen voor de studiekosten, aangezien mijn werk inkomen naar mijn levensonderhoud ging, omdat ik een poep en een scheet verdiende met 18jarig minimumloon.
Ik deed mijn best, maar ik moest wel lenen.
Deze zuurpruim en misgunner Chuky geeft het begrip “boomer” een nieuwe betekenis.
De manier van reageren van Chuky versus Fem zegt al genoeg… ik dacht dat de boomers al volwassen waren.
Er zijn ook veel studenten voor wie de studieschuld wellicht niet zó hoog is, maar voor wie de situatie desalniettemin flink steekt. Met zo’n 27k schuld verzameld over zeven jaar studie blijft het voor mij nog vrij bescheiden. Maar:
Onder het oude stelsel had ik een slordige 24k beurs gehad (~€285/maand), onder het nieuwe stelsel kom je met zeven jaar (~€255/maand) uit op ruim 21k beurs. Dat zou betekenen dat ik met maximaal €10.000 euro schuld zou zitten. In plaats daarvan is het nu drie keer zo hoog, simpelweg omdat ik in de verkeerde generatie ben gaan studeren.
(Ja, 7 jaar basisbeurs. Laten we uitgaan van een zelfde provisie als voor het reisproduct tijdens corona. Plus een twee-jarige master)
Het is goed dat het niet-functionerende leenstelsel vervangen wordt door iets wat studeren wél toegankelijk maakt. En dat gun ik de nieuwe studenten zó van harte. Maar man, wat is het zuur voor ons.
Ik had toen uit Duitsland 10k studieschuld meegenomen. Dat was het plafondbedrag (voor 2000-2005).*
Een deel werd me voor buitengewone prestaties kwijtgescholden. De rest heb ik rentevrij afgelost.
Een leningsstelsel kan ook sociaal worden ingericht, bijvoorbeeld met zo’n plafondbedrag.
* (Voor mij maakte dat geen verschil, omdat ik het resterende bedrag sowieso uit eigen spaargeld moest en kon betalen.)
De studieschuld neemt relatief gezien af door de inflatie en de rente is nog steeds erg laag (ver beneden de marktprijs). Van te voren was al bekend bij het lenen dat de rente aangepast kon worden. Gezien de huidige inflatie vind ik het daarom ook meer dan terecht dat er nu rente over de studieschuld moet worden betaald.
Wat wel terecht in het artikel wordt aangehaald is het probleem met de hypotheken. Bij het ingaan van het leenstelsel is belooft door voormalig minister Bussemaker dat het stelsel geen invloed zou hebben op een toekomstige hypotheek. Belofte maakt schuld…
Dat argument met de inflatie klopt economisch weliswaar. Maar door de rente stijgt het bedrag dat je moet aflossen. En daar heb je bij een variabele rente zelf geen invloed op.
Psychologisch werkt dat averechts. Klik een paar pagina’s verder dan lees je weer hoe slecht het met de (vooral jongere) mensen vandaag de dag gaat. Dus wat je met jouw argument eigenlijk zegt is dat dat geen rol speelt.
Ik weet niet hoor, maar ook in het oude stelsel zou je een flinke studieschuld hebben opgebouwd als je in dit systeem 70k+ hebt. Reken maar uit: 70k – (4 a 5 jaar * basisbeurs per jaar). Dit is alsnog een flink bedrag. Er wordt nu ten onrechte de suggestie gewekt dat het leenstelsel verantwoordelijk is voor zulke bedragen. Dat is niet zo. Het leengedrag van sommige studenten is echt heel zorgelijk; je doet of te lang over je studie, of je leent veel te veel gedurende die 4 a 5 jaar. (En dat zou me dan niets verbazen, gezien de hoeveelheden swapfietsen, gebruik van e-scooters, dure lunches etc.).
Wellicht vergeet je dat er meer mensen studeren dan ooit, ook door hen die niet kunnen studeren zonder (maximaal) te lenen. Deze studenten worden het hardst geraakt, ervanuitgaande dat zij die geen aanvullende basisbeurs hebben met minder doorkunnen dan het bedrag dat feitelijk wordt/werd geleend.
Zou je ‘te lang’ en ‘veel te veel’ kunnen definiëren? Wat is een gemiddelde student nu kwijt aan een kamer/woning tov het oude stelsel, om maar iets te noemen?
Beste collega. Er zijn een boel redenen waarom dit argument uit de context is getrokken:
1- prijzen alleen al huren zijn met zon 35-45% gestegen sinds het jaar 2000.
2- Studeren is veel minder voor de elite, en meer en meer mensen die alles zelf moeten betalen studeren momenteel.
3- er is geen basisbeurs meer, dus iedereen moet meer lenen om rond te komen, voor mij scheelt dit over mijn hele studietijd 30.000 euro, wat 75% van mijn schuld is.
4- de initiele voorwaarden waren misleidend, zeker voor 17 jarigen zonder financiele ervaring, het was mij nooit duidelijk dat de rente zomaar omhoog geschroeft kon worden.
5- We zijn letterlijk voorgelogen over de exclusie van schuld voor de hyptoheek, dat heeft niks met langstuderen te maken.
Ik ben het met je eens dat sommige mensen geen gezond leen gedrag vertonen, maar je kan niet doen alsof een gemmiddelde schuld van 25% meer per persoon alleen maar komt door persoonlijke keuzes. een ietwat analytischer kijk op de zaak zou wenselijk zijn.
Ik heb zelf beide systemen meegemaakt. Ook mijn huur zat tegen de 400 euro p/m aan.
2) Klopt, ik heb alles moeten betalen vanuit bijbaantjes/lenen
3) Ja dat had ik tijdens mijn master ook (bachelor was nog het oude systeem); een gat van zo’n 250 euro per maand omdat ik geen basisbeurs meer kreeg. Gelukkig werkte ik er veel naast en hoefde ik maar heel weinig te lenen om dit gat af te dichten.
4) In principe niet relevant als we het vorige systeem vergelijken met de huidige, en wat een acceptabele hoogte van een lening is
5) Ja dat is zwaar matig, maar wederom geen verklarende factor voor de exorbitant hoge leningen die we in dit artikel tegen komen.
Je gaat mij niet wijs maken dat 70k in dit systeem komt door het leenstelsel. In het vorige systeem had je ook een megaschuld te pakken gehad. Dat geldt ook voor mensen die nu schulden hebben > 40k. Die zouden in het vorige systeem ook schulden hebben gehad die boven het gemiddelde liggen van 16k. Dus ja, ik heb moeite om te geloven dat hoge schulden komen door het systeem. In het oude systeem zouden ze ook problematisch zijn geweest.
Meer moeite heb ik met het feit dat relatief zuinige studenten nu helaas ook met vervelende bedragen komen te zitten (zo tussen 20 en 30k), die in het oude stelsel een lage schuld zouden hebben gehad.
@Ruben: te lang studeren is langer dan nominaal. Dan heb je of andere prioriteiten gesteld, of je bent geen hoogvlieger (geeft overigens niks, maar dan moet je niet het systeem de schuld geven).
Langer dan nominaal studeren heeft niet alleen met prioriteiten of hoogvliegerschap te maken. Niet iedereen zat op de eerste rij toen het leven geluk en succes uitdeelde. Er zijn helaas genoeg studenten die lijden onder situaties van overmacht, die worstelen met al dan niet ernstige psychische en/of fysieke problemen. Studievertraging door dergelijke buitengewone omstandigheden kan je de student zelf niet verwijten. Blijven lenen tijdens de uitloop is soms de enige optie om het hoofd boven water te houden, maar dat blijkt nu opeens alsnog een vergiftigd geschenk te zijn.
De studenten die vielen onder het oude leenstelsel betaalden geen 400 of 500 of meer voor kamerhuur. Dat lijkt iedereen te vergeten maar is erg belangrijk. Tel daar de hogere kosten voor eten en drinken en energie bij op en je zit al aan minimaal 800 euro per maand. 3 jaar bachelor en 2 jaar master maakt zo 50.000 euro schuld.