Lid van een ‘buitenlandse’ vereniging
Komt een Turk een Poolse club binnen
Door Jacques Malherbe
By Jacques Malherbe
Jacques Malherbe
De tafels in de kleine zaal staan vol borden met pierogi. Mensen dansen in een kring door de met Slavische wandkleden versierde ruimte. Er zijn vrouwen met kleurige hoofddoeken – een van hen tilt een groot beeld van een witte ooievaar, een Pools symbool. Een zwartgeklede schoorsteenveger met bolhoed op smeert roet op de gezichten van de mensen die voorbij lopen. Priesters in zwarte gewaden met houten kruisen om hun nek dansen vol overgave met oude vrijsters in kitscherige kleding met bloemetjes en ruitjes.
Als je niet beter wist, zou je denken dat dit Poolse carnavalsfeest – Zapusty – gevierd wordt in Warschau of Krakau. Maar er is opvallend veel Engels te horen tussen de vioolklanken van de energieke Poolse volksmuziek. Je bent dan ook in Groningen, en niet in Oost-Europa. En de aanwezigen komen van over de hele wereld.
Niet homogeen
Groningen telt zeker twaalf studentenverenigingen die om een bepaald land of een bepaalde cultuur draaien. Maar vaak is het ledenbestand helemaal niet zo homogeen als je zou denken. De Polish Student Association of Groningen (PSAG) schat bijvoorbeeld dat 15 procent van haar leden niet-Pools is.
Het was vreemd en grappig om de eerste buitenstaander te zijn
Mustafa Yildiz, een Turkse student international relations, is trouw lid van PSAG sinds hij in het Harmoniegebouw een flyer zag hangen van een van hun evenementen. Hij weet niet eens meer wat hem er nou zo in aantrok. ‘Het leek me gewoon leuk’, zegt hij.
En zodra hij voet binnen de deur zette, was hij verkocht. ‘Het was een vreemde en grappige ervaring om de eerste buitenstaander te zijn’, vertelt hij. ‘Ik was de enige die geen enkele band had met Polen.’
De Poolse studenten verwelkomden hem met open armen, en sindsdien zijn er meer niet-Poolse studenten lid geworden. ‘De evenementen van PSAG zijn gezellig, zoals de Nederlanders dat zeggen’, legt hij uit. ‘Je wordt echt welkom geheten in hun cultuur. Het is alsof je tegelijkertijd in Nederland en in Polen bent.’
Fries
Dat de Britse Emma Smith bij Bernlef terechtkwam, was minder toevallig. Ze is weliswaar opgegroeid in Groot-Brittannië, maar haar moeder komt uit Friesland en ze was op zoek naar een manier om aansluiting te vinden bij dat aspect van haar afkomst. ‘Als kind voelde het gewoon alsof er iets ontbrak’, zegt ze.
Toen ze acht jaar geleden minorities & multilingualism ging studeren aan de RUG en lid werd van de vereniging, wist ze weinig van Friesland. ‘Ik had van de Elfstedentocht gehoord en van fierljeppen – polsstokverspringen – maar ik wist niets van de alledaagse cultuur.’
Haar moeder had wel geprobeerd haar Fries te leren. ‘Maar als tiener wilde ik geen Fries meer spreken. Dat heeft haar wel gekwetst, denk ik.’
Identiteitscrisis
Dat zorgde er ook voor dat Smith in een identiteitscrisis belandde toen ze naar Groningen verhuisde. Als ze mensen aansprak in haar steenkolen-Nederlands, schakelden ze snel over naar Engels. ‘Ze lieten het me niet eens proberen. En daardoor dacht ik: blijkbaar ben ik niet echt Nederlands. Terwijl ik mezelf altijd als Engels én Nederlands had beschouwd.’
Veel mensen denken dat we een heel besloten club zijn
Dus ze twijfelde ook of ze bij Bernlef wel geaccepteerd zou worden, maar daar voelde ze zich meteen thuis. ‘Iedereen was heel enthousiast’, vertelt ze. ‘Mensen waren geduldig met me en lieten me rustig proberen om me in het Fries uit te drukken, in plaats van dat ze in het Engels begonnen. Het was een heel positieve ervaring.’
Bernlef is de reden dat ze zich nu prettig voelt bij haar biculturele identiteit, stelt Smith, die tegenwoordig vloeiend Fries en Nederlands spreekt. ‘Veel mensen denken dat we een heel besloten club zijn, dat we alleen maar leden willen die Fries zijn of Fries spreken. Maar dat is absoluut niet zo’, zegt ze. ‘Er zijn veel mensen die, net zoals ik, de taal weer willen oppakken en die het hier veel makkelijker durven te spreken.’
Emigratie
En dan zijn er nog studenten die een culturele band voelen die ver teruggaat. Student informatica Manuel Portillo is geboren en getogen in het noorden van Mexico, maar zijn overgrootmoeder emigreerde daar naartoe vanuit Litouwen. En dus probeerde hij de band met dat familieverleden te herstellen door zich aan te melden bij de Baltic Association.
‘Ik vond het eerst wel eng om lid te worden, het voelde wat ongemakkelijk’, herinnert hij zich. ‘Maar ik dacht dat het een goede manier zou zijn om als groep bepaalde culturele praktijken in stand te houden.’
Ze zien me als een Litouwer die thuiskomt
De Baltische staten hebben een lange geschiedenis van emigratie en de studenten heetten hem van harte welkom. ‘Ze zien me als een Litouwer die thuiskomt, niet als iemand die probeert om Litouws te zijn’, zegt hij. En voor hem is het een manier om zijn voorouders te eren. ‘In zekere zin heb ik dezelfde reis afgelegd als mijn overgrootmoeder, maar dan andersom.’
Evenwicht
De culturele verenigingen zelf moeten een evenwicht zien te vinden: aan de ene kant willen ze een vertrouwde plek zijn voor hun leden, een stukje van thuis in een vreemd land, en aan de andere kant willen ze open staan voor buitenstaanders. Smith, die een jaar in het bestuur van Bernlef zat, denkt dat het vooral een kwestie is van instelling. ‘Bij Bernlef gaat het over Fries zijn en de Friese taal, maar dat is alleen maar wat ons aanvankelijk heeft samengebracht.’
Zo lang ze het oké vinden om Fries te horen spreken om zich heen, is iedereen welkom, zegt ze – zelfs als ze de taal zelf niet spreken. ‘Er zijn genoeg leden die het niet goed aandurven om Fries te spreken.’
Dat Mustafa meedoet aan Poolse culturele activiteiten, draait er voor een groot deel om dat hij open wil staan voor de wereld in het algemeen. ‘De wereld is groter dan dat kleine dorpje waar we zijn opgegroeid’, zegt hij. En dan kon hij zelf ook nog iets bijdragen aan de kennis van de Poolse studenten over hun cultuur: ‘In Istanboel, waar ik ben opgegroeid, is een Pools dorp. Daar hadden niet veel mensen van gehoord, dus dat was een leuke culturele uitwisseling.’
PSAG-bestuurslid Klaudia Zalewska vindt ook dat ze veel geleerd heeft over haar eigen cultuur doordat de vereniging openstaat voor anderen. ‘Wij zijn opgegroeid in Polen, dus naar sommige dingen kijken we alleen vanuit een vaste optiek. Deze studenten brengen een compleet ander perspectief met zich mee. We leren veel over onze eigen evenementen, onze festiviteiten, doordat we hun frisse blik erbij krijgen.’