Klokhuizen en plastic bij de bekertjes
Afval scheiden is zo makkelijk nog niet
Door René Hoogschagen
By René Hoogschagen
1 miljoen kilo afval
Studenten en medewerkers aan de RUG lozen elk jaar zo’n één miljoen kilo afval op de campus. De helft daarvan is restafval. In de afgelopen twee coronajaren halveerde dat bijna, maar de hoeveelheid restafval daalde in het laatste jaar met nog eens 30 ton. De hoeveelheid ingezameld papier daarentegen steeg met 20 ton.
Hoe goed het afval scheiden gaat is moeilijk te berekenen, volgens het Green Office. Het is halverwege het kalenderjaar ingegaan en corona geeft een vertekend beeld.
Naast de vijf verschillende afvalbakken scheidt de RUG nog zo’n vijftien afvalstromen, waaronder computers, hout, ijzer, glas, mest, vertrouwelijk papier en chemisch afval.
‘Dit is oud papier.’ Jesse Benne trekt de zoveelste zak uit de kar waarmee hij net vanuit de Linnaeusborg naar het afvalscheidingsstation naast het gebouw is gelopen. In de kar zitten zakken uit de afvaleilandjes die sinds een jaar overal op de universiteit staan en waar je je zooi in vijf soorten kunt opdelen: papier, bekertjes, gft, plastic en de rest.
Hij keurt de zak af. ‘Er zitten bekertjes in en in bekertjes zit plastic gelijmd’, legt hij uit.
De zak verdwijnt in een vrijwel identieke kar als zijn inzamelkar. Net zo groot, ook glimmend zwart. Voor de duidelijkheid heeft Benne er met zijn collega-toezichthouders REST op gesjabloneerd. Voor de komst van die karren moesten ze het afval direct in de perscontainers gooien. Onhandig, tijdrovend en onveilig.
Toch was dat al beter dan hoe het in de eerste maanden ging. Toen hadden ze die verschillende containers niet eens. Ze hadden zelfs geen doekjes om de vuilnisbakken schoon te maken. Chaos was het, zegt Benne.
De vrolijk gekleurde ‘afvaleilandjes’, zoals ze inmiddels overal te vinden zijn
De bakken zijn dus neergezet voordat het achter de schermen op orde was. En nog steeds gaan er dingen mis.
Pizzadozen en wijnflessen
Maar niet bij Benne. Hij pakt de volgende zak. ‘Hier horen bekers in te zitten, maar dat is gewoon rest, dat kun je gelijk zien. Er zit van alles in: papier, plastic, plastic’, wijst hij. De volgende zak, met papier, wordt goedgekeurd en opengetrokken boven de papierkar.
Ook een dingetje: filteren van de zakken met ‘vuil afval’ staat niet in het takenpakket
‘Mooi dat Jesse dat doet’, zegt zijn teamleider Arthur Hilberdink vol lof. Maar of alle toezichthouders de papierzakken opentrekken? Nee. Arbotechnisch is dat ook een dingetje, want het filteren van de zakken met ‘vuil afval’ staat niet in het takenpakket. Ze legen de prullenbakken, halen een doekje over de deksels en gooien de zakken in de juiste containers. Dat is genoeg, vindt Hilberdink. ‘Het is heel zwaar werk.’
Dus als er pizzadozen en wijnflessen naast de bakken staan, dan laten ze dat aan de interne dienst over. Als de bakken heel smerig zijn, seinen ze schoonmaak in. En stiekem achtergehouden prullenbakken op het kantoor legen ze al helemaal niet. ‘Daar zijn we niet voor’, zegt Hilberdink.
Zijn medewerkers zijn meestal mensen voor wie een gewone baan lastig is, om uiteenlopende redenen. Dat vraagt wat extra begeleiding, maar het bespaart de universiteit ook een hoop geld. Toezichthouders krijgen namelijk minder betaald dan de schoonmakers die eerder de bakken leegden, en de RUG krijgt als werkgever ook nog een vergoeding voor ze.
Opslag van balen oud papier bij Virol
Karton
Als de toezichthouders klaar zijn met hun werk gaat het papier naar een schuur in Scheemda, waar afvalverwerker Virol het in balen van 800 kilo perst. Die gaan weer naar een van de papierfabrieken in het Noorden om tot hard karton te worden omgetoverd voor bijvoorbeeld achterop een kladblok. Een mooie stroom, vindt commercieel directeur Freerk Potze van Virol.
Als het alleen voor de bühne is, voel ik me wel wat bekocht
Hoeveel vervuiling nog acceptabel is? ‘Nul’, zegt Potze streng. Alleen het plastic laagje in elk bekertje, meer niet. Daar zijn de machines van zijn afnemers op ingericht, zegt hij. De papiervezel lost op in water en de plastic laagjes worden vervolgens ‘afgeroomd’.
De bekertjes gaan dezelfde weg, maar dan als aparte stroom. En daar is Potze minder enthousiast over. ‘We constateren regelmatig dat er grote vervuiling in zit.’ Klokhuizen, plasticjes, roerstaafjes: het hoort er allemaal niet in. ‘Ik moet zeggen dat het op sommige locaties heel goed gaat’, vervolgt Potze diplomatiek, ‘maar er zijn ook locaties die aandacht verdienen.’ Want als er teveel rommel tussen zit, gaat zo’n lading alsnog naar het restafval en wordt ie dus verbrand.
Fout
Ook met het organisch afval (gft) gaat het nog fout. Renewi maakt daar in een vergister groen gas van of wekt er groene stroom mee op. Maar dan mag het gft niet in plastic zakken worden aangeleverd, laat het afvalverwerkingsbedrijf weten.
Een blik op de uitpuilende groene kliko van Benne laat zien dat daar nog wat te winnen is. De bak zit vol plastic zakken met elk een klein beetje afval. Maar, sust Renewi, dit beperkt zich tot ‘slechts enkele locaties’.
‘En hier hebben we een zak plastic’, vervolgt Benne. ‘Die gaat bij de rest.’ Altijd? Altijd. Hoe schoon en netjes het ook is gescheiden door de studenten en medewerkers van de RUG, het gaat in één en dezelfde perscontainer als het restafval.
Afvalverwerking bij Attero
Plastic
‘Oh’, zegt universitair hoofddocent Peter Groote als hij dat hoort. Braaf sorteert hij altijd zijn plasticafval en gooit dat in de blauwe bak voor plastics. Hij is ‘heel erg voor’ afvalscheiden, zegt hij. ‘Maar dan moet er wel wat mee gedaan worden. Als het alleen voor de bühne is, voel ik me wel wat bekocht.’
Afval scheiden is zelfs voor burgers al heel moeilijk
Yonne Klein Kranenburg, contractmanager bij het Facilitair Bedrijf dat over het afvalscheiden gaat, snapt zijn reactie niet. ‘Wij zijn vanaf het begin heel transparant geweest in de opties en keuzes.’ Volgens haar zijn er gewoon nog geen goede oplossingen voor het verwerken van plastic. Maar als het zover is, dan is de RUG daar straks wel klaar voor, zegt ze.
Nu gaat het plastic samen met het restafval naar de afvalscheidingsfabriek van Attero in Wijster, waar ze het er weer uithalen en onderverdelen in zeven soorten, zoals PET, folies (zoals broodzakken), polyethyleen (boterkuipjes), polypropyleen (shampooflessen) en drankenkartons. De rest van het restafval wordt verbrand en daar wekt het bedrijf dan weer stroom mee op.
Moeilijk
Attero beaamt dat het scheiden van plastic op de universiteit nog niet veel zin heeft. Het bedrijf kan met een sensortechniek plastic uit restafval halen, maar andersom is lastiger. Als er te veel ander afval in het plastic zit, betekent dat meer werk voor de sorteerfabriek, die daar niet voor is gemaakt. Landelijk is afgesproken dat er niet meer dan 15 procent ‘vuil’ in het afval mag zitten.
De vraag is zelfs of goed genoeg scheiden wel kan op de RUG, zegt woordvoerder Robert Corijn. ‘Dat is zelfs voor burgers al heel moeilijk. Laat staan bij een universiteit, waar allemaal studenten door elkaar rennen en dan netjes hun afval in bakken moeten doen.’
Toch is het volgens emeritus hoogleraar milieukunde Henk Moll niet onmogelijk. Grote delen van Nederland doen het al. ‘Maar je moet volstrekt helder maken wat in zo’n afvalbak moet.’ Hij is over het nagescheiden plastic juist kritisch. ‘Dat is ten eerste vervuild en ten tweede gemengd. Je kunt er op het niveau van individuele plasticsoorten heel weinig meer mee doen.’ Het kan als koolstoftoevoeging gebruikt worden voor betonproductie, maar dat is niet bepaald hoogwaardig, vindt hij.
Nascheiden
Waarom dan toch nascheiden? Dat was een wens van de Green Office, zegt Klein Kranenburg. En dat vindt ze zelf ook ‘een waardevolle toevoeging op het restafvalcontract’.
Nee hoor, zegt Sander Dijkstra van het Green Office, wij hebben altijd gezegd dat scheiden bij de bron belangrijk is. ‘De kwaliteit is ook beter als het je er bij de bron uithaalt.’
Aan de achterkant zag iedereen dat het weer in één perscontainer ging
Martin van Urk van Lune, het bedrijf dat de afvalscheidingsbakken levert, is verrast als hij hoort dat de plastics weer bij het restafval gaan. Hij heeft wekelijks contact met Klein Kranenburg over de afvalinzameling. Maar als hij dit had geweten, zegt hij, had hij meegedacht over andere manieren van inzamelen. ‘Ik heb het eerder meegemaakt bij Windesheim, dat er aan de voorkant afval gescheiden werd, maar aan de achterkant zag iedereen dat het weer in één perscontainer ging.’
Dat project is tijdelijk stopgezet, zegt Van Urk. ‘Daarna is het weer opgestart. Nu loopt het goed.’
Maar de RUG gaat door. In 2025 wil de universiteit dat 95 procent van al het afval gescheiden wordt en dat er 15 procent minder afval is. Voor de afvalbakken buiten onderzoekt de universiteit daarom ook of het afval gescheiden kan worden. ‘In de hortus bij GMW willen we een proef beginnen, eventueel’, zegt Cathy Hermans van Terreinbeheer. Dit project staat echter los van de inzameling in de RUG-gebouwen. Contact erover met Klein Kranenburg is er niet.
Wat moet waar?
Tissue droog → papier, Tissue nat → rest
Servet droog → papier, Servet nat/gebruikt/vervuild → rest
Knijpyoghurtzakje → rest
Papieren bakje van Beijk → papier
Papieren bakje van Beijk met mayo eraan → rest
Houten roerstaafje → rest
Pizzadoos → schoon (van een diepvriespizza): karton, gebruikt: rest
Envelop met bubbeltjesplastic → rest
Papieren bekertje van elders → Als het een drinkbeker is dan bij de koffiebekers
Soepbakje van Beijk → rest
Theezakje → rest
Melkpak → rest
Broodzak van Beijk van half plastic, half papier → rest
Kauwgom → rest