Babybullshit ontmaskerd
Geen moederkoek eten, wel pindakaas smeren
Door Christien Boomsma
By Christien Boomsma
Christien Boomsma
Christien is sinds 2016 achtergrondcoördinator bij UKrant. Ze plant de achtergrondverhalen en begeleidt de auteurs. Bij haar eigen verhalen ligt de focus op wetenschap en academisch leven. Daarnaast schrijft ze veel over onderwerpen als sociale veiligheid en maakt ze graag persoonlijke interviews. In haar vrije tijd schrijft ze jeugdboeken en geeft schrijftrainingen.Het begon bij een moederkoek.
Jojanneke Bastiaansen stond op het punt om met zwangerschapsverlof te gaan toen een vriendin haar een nieuwsbericht stuurde. Het stuk ging over de placenta, die bomvol hormonen zou zitten die een postnatale depressie kunnen voorkomen. Het was, suggereerde de vriendin, dus een goed idee om de moederkoek na de bevalling mee naar huis te nemen en op te eten.
Bastiaansen voelde ‘weerstand’ bij dat idee, zegt ze nu. ‘Ik zag mezelf niet met een tupperwarebakje naar het ziekenhuis gaan en dat ding meenemen.’
Maar ze zou niet de kritische neurowetenschapper zijn die ze is, als ze zichzelf liet wegkomen met zoiets simpels als een ‘gevoel’. ‘Ik dacht: je kunt dit wel afschieten, maar je hebt het niet uitgezocht.’
Dus toen de zestien lege weken van haar zwangerschapsverlof waren aangebroken – ‘Ik had nog nooit zo lang achter elkaar vrij gehad’ – stortte ze zich op het waarheidsgehalte van de bewering. Er zat immers wel degelijk een gedachte achter. ‘En er zijn inderdaad dieren die hun placenta opeten, dus het is een natuurlijk verschijnsel.’
Overigens zet ze nadrukkelijk aanhalingstekens om het woordje ‘natuurlijk’. Immers: er worden tegenwoordig wel meer dingen als ‘natuurlijk’ geduid, die mensen dan op zichzelf gaan toepassen. ‘En dat is lang niet altijd een goed idee.’
Placentapillen
Ze deed wat een wetenschapper doet: rondsneupen in de literatuur. En zo stuitte ze op een klein onderzoek uit 2018 dat het effect van placentapillen onderzocht – pillen gemaakt van je eigen moederkoek, razend populair bij types als Kim Kardashian. Wat bleek? Niet alleen maakte het qua postnatale depressie, vermoeidheid of moeder-kindband helemaal niets uit, die pillen konden nog gevaarlijk zijn ook. Het Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention rapporteert een geval van een baby die zelfs bloedvergiftiging opliep door een met streptokokken besmette moederkoekpil die de moeder had geslikt.
Slecht idee dus.
Ik maak me boos om adviezen waarmee moeders een schuldgevoel wordt aangepraat
Na de bevalling bleef de placenta in het ziekenhuis, maar de opgedane kennis verwerkte ze in een column voor het populaire tijdschrift Ouders van Nu. En dat is ze blijven doen. Nu komen al die gecheckte beweringen samen in haar boek Babybullshit en hoe het echt zit, dat deze week verschijnt bij de Boekerij.
Veel van de fabels en beweringen die over jonge moeders worden uitgestort, zijn immers niet vrijblijvend, zegt Bastiaansen. ‘Waar ik me het meest boos over maak, zijn de adviezen waarmee de moeders een schuldgevoel wordt aangepraat. Je baby heeft krampjes? Nou, dan heb jij waarschijnlijk iets verkeerds gegeten. Is je kind vaak ziek? Wat ben je ook voor ontaarde moeder, dat je je kind naar de crèche brengt.’
Alle baby’s hebben krampjes, weet Bastiaansen nu – uiteraard ná in de literatuur te zijn gedoken en de gedane onderzoeken kritisch te hebben beoordeeld. En een crèchekind blijkt weliswaar iets vaker ziek te zijn dan een kind dat niet naar de opvang gaat – het scheelt één buikgriep per vier jaar – maar eenmaal op de basisschool zijn de rollen omgedraaid.
Onzeker
Maar een kersverse moeder is kwetsbaar en vaak onzeker. Ook Bastiaansen bleek niet immuun voor fabels na haar bevalling, ondanks haar wetenschappelijke achtergrond. ‘Ik ben altijd wat secundair in mijn reacties’, zegt ze. ‘Als iemand iets zegt, dan knik ik en dan ga ik mee in het gesprek. Maar dan loop ik weg en dan denk ik: hmmmm. En dan zoek ik het uit.’
Toen de eerste weken na de geboorte van haar zoon IJsbrand toch moeizaam verliepen, voelde zij de onzekerheid toeslaan. ‘Je denkt bij alles: is dit normaal? En als je kind huilt, of zich niet fijn voelt, dan wil je het oplossen.’
Wat ben je voor ontaarde moeder, dat je je kind naar de crèche brengt
Dus ze googelde zich suf en kwam op allerlei gekke forums terecht, die haar nog onzekerder maakten. ‘Uiteindelijk heb ik mezelf daar weggetrokken. Het leverde me geen zinnige informatie op en het maakte me ook niet zekerder.’
Sindsdien is het haar missie om jonge moeders een reddingsboei toe te werpen met toegankelijk opgeschreven, helder uitgelegde en grondig onderbouwde informatie. In haar boek voegde ze bovendien de bullshitradar toe: ieder kort hoofdstukje begint met een bewering, waarna de lezer de kans krijgt om het juiste antwoord te kiezen. Vervolgens legt Bastiaansen uit waarom iets onzin is en komt het antwoord: nee, je kookt de foetus niet in de baarmoeder als je naar de sauna gaat.
Allergie
Toch zijn niet alle beweringen en volkswijsheden die ze onderzoekt onzin, soms tot haar eigen verbazing. Toen haar schoonmoeder suggereerde dat ze pindakaas op haar tepels zou moeten smeren bij de borstvoeding, omdat dat de kans een pinda-allergie zou verkleinen, geloofde ze daar niets van.
Bastiaansen zelf geloofde nog dat je pinda’s juist moest vermijden tot het kind een jaar of twee was. ‘Maar toen ben ik rond gaan bellen en belandde ik uiteindelijk bij een kinderallergoloog, die me wees op het bestaan van een mooie trial uit 2016. Daaruit bleek dat vroege introductie juist heel veel allergieën voorkomt. Daar had ik superveel mazzel mee, want er komen in onze familie veel allergieën en eczeem voor, dus ik kon er nog net op tijd mee beginnen’, zegt ze tevreden.
Hoe zou die stoom bij de baarmoeder moeten komen dan?
Een andere bewering bleek ook wel degelijk een basis te hebben. Haar moeder had het weer van haar eigen moeder gehoord: ieder kind kost een tand. ‘Dan denk je: hoe dan?’ zegt Bastiaansen. ‘Waar slaat dat op?’
Weliswaar is het niet zo dat er na de bevalling een tand uit je mond valt, maar er is wel onderzoek dat suggereert dat hoe meer kinderen je hebt, hoe minder tanden. Om precies te zijn: het gaat om een halve tand per kind.
Schadelijk
Toch: het allerbelangrijkste vindt ze het ontkrachten van de schadelijke beweringen. Zoals het idee dat een V-Steam – het stomen van je vagina – de baarmoeder helpt herstellen na de bevalling en de vruchtbaarheid bevordert.
Afgezien van het feit dat het volkomen onduidelijk is hoe zoiets zou moeten werken – ‘Hoe zou die stoom bij de baarmoeder moeten komen dan?’ – droogt zo’n behandeling de vagina uit en zijn er vrouwen die er brandwondjes aan over hebben gehouden. ‘Maar die dingen spelen in op onzekerheid omtrent de vruchtbaarheid, en dat vind ik kwalijk, omdat het vrouwen met een onvervulde kinderwens hoop geeft en nog geld kost ook.’
Of de bewering dat een enig kind ‘zielig’ zou zijn. Dit komt dichtbij, zegt ze, want haar zoon is enig kind en ze heeft geen plannen voor een tweede. ‘Ik weet dat dat enige kinderen net zo gelukkig zijn en net zo vrijgevig en creatief als andere kinderen. Maar ja, ergens knaagt het en denk je: heb ik hem iets ontnomen. Maar dat is onzin, dat weet ik uit de literatuur én uit eigen ervaring. Hij is een ontzettend leuk ventje, dat zich prachtig ontwikkelt en zich geliefd weet.’
DOE DE TEST
Wat zegt jouw bullshitradar?
1) Helpt gember tegen zwangerschapsmisselijkheid?
a) Gadverdamme, nee, van die smaak alleen al ga je toch over je nek?!
b) Yep, vooral gemberthee bevat veel gingerol en dat stofje blokkeert het deel in de hersenen dat het signaal tot braken geeft
c) Als je gelooft in antwoord b, dan helpt het vast
Het juiste antwoord is c. Uit onderzoek blijkt dat gember kan helpen bij misselijkheid, maar dat wil niet zeggen dat de gemberwortel zelf een geneeskrachtige werking heeft. Het drinken of eten van gember werkt dan misschien als een placebo, als zwangere vrouwen zich er minder misselijk door voelen, is dat toch mooi meegenomen.
volgende >
2) Moet je de sauna mijden tijdens je zwangerschap?
a) Jazeker, zo’n sauna is al snel veel te heet. Die hitte verstoort de bloedstroom en dus de aanvoer van voedingsstoffen naar de foetus
b) Ja, vooral in het eerste trimester is het gevaarlijk, omdat de hitte dan de aanleg van de hersenen van de foetus kan ontwrichten
c) Nee, een sauna warmt je lijf doorgaans niet zo hevig op en er is ook geen hard bewijs dat een saunabezoek impact heeft op de foetus
Vooralsnog lijkt het erop dat de sauna tijdens de zwangerschap niet per se vermeden hoeft te worden (antwoord c). Er is geen hard bewijs dat het de lichaamstemperatuur van een zwangere vrouw gevaarlijk laat stijgen of dat het de kans op aangeboren aandoeningen vergroot. Maar een echt goed onderbouwd advies valt niet te geven, want daar is nog te weinig onderzoek voor gedaan. Je kunt dus twee kanten op: op safe spelen en de sauna even laten voor wat hij is. Of, als jij het niet zo snel heet onder de voeten krijgt, gewoon gaan en het een beetje rustig aan doen. Voelt het toch niet goed, dan zijn er in zo’n wellnessresort altijd wel een ligbed en een koel drankje in de buurt.
volgende >
3) Geeft het stimuleren van je tepels het startsignaal voor de bevalling?
a) Nee, dat borst- of tepelstimulatie zou helpen is een fabel uit vervlogen tijden
b) Ja, bij een deel van de vrouwen geeft het de start van de bevalling een zetje, mogelijk doordat er veel oxytocine door vrijkomt
c) Ja, de tepel staat in directe verbinding met de baarmoeder en stimulatie zorgt ervoor dat de baarmoeder samentrekt
Het goede antwoord is b: er is inderdaad bewijs dat tepelstimulatie de bevalling kan opwekken. Dit oude gebruik verdient dus niet het label ‘lang vervlogen’ te zijn. Het is nog niet duidelijk hoe het precies werkt, maar het is niet zo dat er een directe verbinding tussen de tepels en de baarmoeder is.
volgende >
4) Kan een man een aantrekkelijke partner zijn en tegelijkertijd een goede vader voor je kinderen?
a) Ja, de natuur regelt dat de man van een jager vanzelf in een zorgzame vader verandert zodra de baby is geboren
b) Nee, als je kinderen wilt kun je het beste kiezen voor een bedaarde, saaie man
c) Jazeker, een man met een overvloed aan testosteron is zelfs een betere vader voor jongens
De wereld is niet verdeeld in rokkenjagers aan de ene kant en potentiële papa’s aan de andere kant; een leuke man kan prima een goede vader worden. De natuur lijkt daar zelfs een trucje voor te hebben. Daarin lijken we een beetje op vogels. Zodra mannen samen met een leuke chick een kind verwachten, daalt hun testosteronniveau en dat kan helpen bij het aannemen van de nieuwe vaderrol (antwoord a). Als je een kinderwens hebt, hoef je dus echt geen genoegen te nemen met een – voor jou – saaie partner.
volgende >
Verloting
UKrant verloot 3 exemplaren van het boekje Babybullshit onder de goede inzenders van de onderstaande bonusvraag. Dus bepaal het juiste antwoord en stuur dit uiterlijk dinsdag 31 januari aan [email protected] onder vermelding van naam en adres. De winnaars krijgen hun exemplaar toegestuurd.
Herkennen moeders baby’s beter aan hun gehuil dan vaders?
a) Nee, vaders die evenveel tijd doorbrengen met hun baby kunnen dat net zo goed. Het heeft te maken met ervaring
b) Ja, vrouwen hebben dat instinct van oudsher zodat baby’s op tijd (borst)voeding krijgen
c) Nee, zowel vaders als moeders zijn slecht in het herkennen van het huilen van hun eigen baby. Gelukkig reageren mensen sowieso op babygehuil, dus zullen de meeste ouders toch wel in actie komen