Voor mij betekent vrijheid dat ik mijn leven kan leiden zoals ik het wil. Onder de knoet zitten van iemand anders past daar niet bij. Je moet in je leven opties hebben waar je tussen kunt kiezen.

Maar ik ben gaan beseffen dat het er niet alleen om gaat dat je keuzes hebt, maar ook dat je rechten beschermd worden. En als je naar de huidige politieke situatie kijkt, zijn we ons er steeds meer van bewust aan het worden dat de vrijheden die we hebben niet zo veilig zijn als we dachten.

In vergelijking met andere mensen in de rest van de wereld, hoef ik niet op een directe, fysieke manier te vechten voor mijn vrijheid. Maar we worden in ons dagelijks leven allemaal geconfronteerd met machtsstructuren die onze vrijheid op het spel zetten. We moeten samenwerken om haar te behouden.

Vrijheid is nooit een volledig individueel iets, het wordt beïnvloed door waar je bent. Ik denk daarbij aan mijn familie in Oekraïne. Zij zijn niet vrij om zelf allerlei beslissingen te maken. Ze kunnen bijvoorbeeld niet makkelijk op pad gaan vanwege de avondklok. En dat is maar één voorbeeld. Ik denk dat Oekraïners zich afvragen wat het betekent om vrij te zijn in een democratische samenleving.

Ik besef terdege dat vrij zijn in een democratie niet iets stabiels is. Je moet het niet voor lief nemen, maar er elke dag voor vechten. De demonstraties in maart tegen de bezuinigingen in het onderwijs waren niet alleen een protest tegen de bezuinigingen. Ze vonden plaats tegen de achtergrond van grote, wereldwijde gebeurtenissen, zoals de Russische oorlog tegen Oekraïne en Palestina dat vecht voor zijn bestaan. Dat protest heeft meer implicaties: we vechten niet alleen voor academische vrijheid, maar ook voor een vrije en democratische wereld.

Ik kan mezelf niet als vrij beschouwen als de mensen om mij heen niet vrij zijn. Vrijheid is een wereld zonder onderdrukking.

In mijn jeugd associeerde ik vrijheid met de antikoloniale bewegingen. De afgelopen twee of drie jaar ben ik me gaan realiseren dat het feit dat India, mijn vaderland, onafhankelijk is geworden, niet betekent dat het vrij is. Nu denk ik niet meer in termen van vrijheid, maar van rechtvaardigheid, omdat dit de nadruk legt op waar je van bevrijd wordt.  

Vechten voor de vrijheid is voor mij onderdeel van hoe ik leef. Ik zit constant vast tussen machtsstructuren en ik probeer daar roestige plekken in te vinden, gaatjes waar ik doorheen kan. Het is een continu proces. Elke keer dat ik een aanvraag doe om mijn visum te vernieuwen, voelt het alsof ik dichter bij de wrijving van de macht zit.

Vrijheid is voor mij dat ik kan kiezen wat ik studeer, met wie ik omga, dat ik zelf beslis welk leven ik leid. Dat je belangrijke besluiten neemt op basis van wat je wilt en omdat het kan, niet omdat het moet.  

Ik dacht altijd dat vrijheid een gegeven was, maar ik heb haar de afgelopen jaren van anderen afgenomen zien worden. Daardoor ben ik gaan beseffen dat vrijheid betekent dat je kunt vechten voor de vrijheid van anderen. Het is iets om te delen.

Het is lastig om voor de vrijheid van Hongarije te vechten vanuit het buitenland, maar ik doe wat ik kan. Ik stem in verkiezingen en referenda en ik teken petities, zoals degene die Orbán oproept om zich op de grootste publieke zender aan de tand te laten voelen over de staat van de Hongaarse politiek.

Voor mij zijn vrijheid en respect met elkaar verbonden. Het gaat erom dat je anderen respecteert, hun manier van leven en hun mening. Dat kan lastig zijn als je het er niet mee eens bent. 

Als je in een deel van de wereld leeft dat zoveel privileges heeft, realiseer je je misschien niet hoe fragiel vrijheid is. Ik denk dat we dat nu ook in Nederland zijn gaan ervaren. We moeten ervoor zorgen dat we onze vrijheid niet kwijtraken, maar we lijken niet echt te weten hoe. 

Toen ik onlangs bij een klimaatconferentie was in de VS, realiseerde ik me hoe belangrijk vrijheid is. Er was een reëel risico dat wetenschappers die zich met dit onderwerp bezighouden de toegang tot het land zou worden ontzegd. We moeten vechten om onze academische vrijheid niet te verliezen, om ervoor te zorgen dat niemand ons vertelt wat we wel en niet mogen denken.

Als mens zijn we eigenlijk fundamenteel vrij, maar vaak staan we daar niet echt bij stil. Vrijheid kan onder druk staan door sociale of fysieke omstandigheden, zoals gevangenschap, maar verdwijnt nooit helemaal. Feministisch filosofen hebben het over een feministisch bewustzijn en over verzet tegen de onderdrukking van vrouwen, maar dat bewustzijn krijg je pas als je inziet dat dingen ook anders kunnen zijn. Vrijheid betekent dat je beseft dat verandering mogelijk is.

Het blijft bizar dat in de Verenigde Staten vrijheid van meningsuiting juist wordt gebruikt om andere meningen te onderdrukken, maar dat verandert niks aan hoe ik vrijheid zie of wat het volgens mij zou moeten zijn.

Ik heb geluk. Ik heb veel vrijheid om mezelf te uiten op allerlei manieren en hoef daar niet voor te vechten. Maar ik spreek me wel uit tegen onrecht, wereldwijd, uit solidariteit met mensen voor wie vrijheid helemaal niet zo vanzelfsprekend is.

Vrijheid betekent dat ik kan zeggen wat ik wil en kan zijn wie ik wil, dat ik kan doen wat het beste is voor mij. Het biedt ruimte voor oordeel, voor liefde en nieuwsgierigheid. Vrijheid is het recht om fout te zitten, om te leren van je fouten en jezelf te verbeteren.

In Zuid-Afrika, waar ik vandaan kom, is veel gendergerelateerd geweld, en daardoor dacht ik altijd dat vrijheid betekende dat je de deur uit kunt gaan zonder te vrezen dat iemand je iets aandoet omdat je een vrouw bent. Maar mijn begrip van vrijheid is veel breder geworden sinds ik een paar jaar geleden naar Europa verhuisd ben.

De laatste keer dat ik in Zuid-Afrika was, heb ik me samen met een groep vrouwen ingezet voor een wetswijziging die meer bescherming biedt aan vrouwen en andere mensen die het slachtoffer zijn geworden van geweld. Het was een lange strijd, maar het is gelukt.

Vrijheid is vrij zijn van druk en dwang, dat je je eigen leven kunt bepalen en je eigen levensvervulling kiest. Maar het heeft geen zin om vrij te zijn als anderen niet vrij zijn. Je bent geen eenzame atoom in het universum, maar onderdeel van een groter geheel.

Ik ben me er nu meer bewust van dan vroeger wat ik kan betekenen voor de maatschappij. Wat ik kan betekenen voor mensen die meer problemen hebben dan ik omdat ze uit een ander land komen, zoals sommige collega’s. Zij kregen geen contractverlenging vanwege de bezuinigingen en omdat er Engelstalige studietracks geschrapt worden.

Ik vecht voor de vrijheid door kritisch te blijven op de wetgevers en door mensen te helpen hun eigen leven te bepalen. Ik houd me nu al dertig jaar bezig met mensenrechten en voor mij zit er veel overlap in de intrinsieke motivatie die ik voel voor voor mijn werk en de betekenis die vrijheid voor me heeft.

Vrijheid draait voor mij niet alleen om het hebben van keuzes, maar ook om het bestaan van systemen die ervoor zorgen dat iedereen die keuzes heeft. Daarom is intersectionaliteit zo belangrijk. 

Ik ben opgegroeid in Zuid-Afrika, waar criminaliteit en gendergerelateerd geweld je fysieke vrijheid enorm beperken als vrouw. Dat je op papier vrij bent, betekent helemaal niets als je bang bent om je huis te verlaten door mannen en de incompetentie van de regering.

Als lesbische vrouw heb ik geleerd dat vrijheid iets is waar je voor moet vechten. Ik heb in veel verschillende landen gewoond en rondgereisd en ik zag daar mijn rechten teruggedraaid worden. Vrijheid wordt ons niet op een presenteerblaadje aangereikt.

Ik probeer elke dag een beetje bij te dragen aan die vrijheid. Soms door in het openbaar de hand van mijn vriendin vast te houden, soms door mensen te vertellen over de Afrikaanse politiek. Ik zet me ook in voor voor reproductieve rechten en voor de rechten van immigranten in Malta en de EU.

Vrijheid is het recht hebben om jezelf te zijn en jezelf uit te drukken. Dat is niet iets wat anderen jou kunnen geven, of dat jij aan anderen kunt geven.

Vroeger dacht ik daarbij alleen aan de persoonlijke vrijheid van mensen, maar mijn studie heeft me doen beseffen dat alle levende dingen het recht hebben om te bestaan. Al het leven verdient het om vrij te zijn. Ik ben veganist en ik ben van mening dat de dieren in de bioindustrie de minste vrijheid hebben van allemaal. Ze hebben heel weinig ruimte. Ze kunnen hun natuurlijke gedrag niet uiten. 

Ik heb meegedaan aan demonstraties voor academische vrijheid, voor klimaatgerechtigheid en tegen de vervuiling van onze planeet. Persoonlijk voel ik me heel vrij.

Vrijheid betekent dat ik mijn leven kan leiden op mijn manier, zonder dat iemand zich ermee bemoeit. Dat ik van iemand mag houden, ongeacht of ze de organen hebben die ze ‘biologisch verenigbaar’ maken met mij.

Ik ben uit mijn vaderland vertrokken en nu hoef ik me geen zorgen te maken dat iemand ziet dat ik handen vasthoud met iemand van hetzelfde geslacht en dat ze dat aan mijn familie vertellen. Eindelijk steekt er niemand zijn neus in mijn zaken.

Toen ik met mijn huidige partner begon te daten, hoorde mijn moeder dat van een oud-collega. Ze was stomverbaasd, hoewel ze wist dat ik queer ben. En in plaats van te genieten van die relatie, moest ik dingen doen waar ik me voor schaam, zodat ze ons met rust liet. Ze is er nog steeds niet blij mee, maar ze heeft het geaccepteerd. Soms vraagt ze hoe het met ons gaat, dus ik hoop dat het gevecht achter de rug is.