Toen eerstejaarsstudent Michael aan het vak Systems View on Life van Tjeerd Andringa begon, was hij nog bang voor klimaatverandering. De UCG-student maakte zich zorgen over de opwarming van de aarde en de toenemende uitstoot van koolstofdioxide.

Maar aan het eind van het vak voelde hij zich een stuk beter. ‘Ik kan klimaatverandering van de lijst schrappen van dingen die de mensheid bedreigen zonder dat we er iets aan kunnen doen’, schreef hij in een kort essay. Hij realiseerde zich nu hoe belangrijk koolstofdioxide eigenlijk was voor het leven op aarde. Hij nam zich ook voor om vaker alternatieve media op te zoeken, aangezien hij had geleerd dat die minder bevooroordeeld waren.

Zijn docent, Andringa, zei dat ‘alternatieve media veel meer onderwerpen aansnijden’. ‘Als je ze weet te vinden, zal je zien dat ze kwalitatief ook veel beter zijn.’ Hij complimenteerde het werk van zijn student: ‘Je hebt goed geluisterd. Je hebt je opengesteld voor nieuwe dingen en je bent anders gaan denken.’

Leren denken

Andringa geeft het vak Systems View on Life al een paar jaar. Volgens Ocasys wil het vak studenten ‘leren denken als een wetenschapper’ en is het een stoomcursus in het ‘krijgen van inzicht’. 

Studenten zouden ook ‘interessante of diepzinnige en verdedigbare ideeën’ leren ontwikkelen. Andringa kwam aan met controversiële theorieën en standpunten om zo de studenten scherp te houden.

Maar hij vormde ook de gedachten van zijn studenten. En wie daarover twijfels had, voelde zich niet altijd vrij die te uiten. Het was zo erg dat het bestuur van het UCG eerst een officiële waarschuwing gaf, en vervolgens het vak dat 7 februari van start had moeten gaan, helemaal afzegde.

Geen verbetertraject

‘De laatste keer dat hij het vak gaf, was dat onder begeleiding’, beaamt Sander van den Bos, algemeen directeur bij het UCG. ‘Op basis van wat we zagen, hebben we besloten dat er geen verbetertraject mogelijk was en daarom bieden we het vak niet meer aan.’

Ik begon me af te vragen of er meer organisaties zijn die hun liefdadigheid als dekmantel gebruiken

een student van Andringa in een essay voor Andringa’s vak

De andere vakken die Andringa geeft, worden ook streng bekeken. ‘Het UCG kijkt naar patronen in het lesgeven door middel van kwaliteitsborging. Dat is een lang proces, maar als we dit soort signalen binnenkrijgen, moet het UCG nader onderzoek doen’, aldus Van den Bos.

Dat eerstejaarsstudenten werden beïnvloed door Andringa’s denkbeelden, blijkt wel uit de opdrachten die ze vorig jaar februari maakten, en uit het commentaar dat de docent daarop gaf. UKrant is in bezit van die documenten.

Rockefeller

Een student schreef een kort stuk nadat hij videos had gezien over hoe ‘de grote oliemaatschappijen de wereld veranderden’ – oftewel het idee dat de rijke elite als de Rockefellerfamilie investeren in de farma-industrie en het onderwijs om gewone mensen stom en volgzaam te houden. 

‘Door het zien van de beelden, begon ik me af te vragen of er meer organisaties zijn die dit soort dingen doen, die hun liefdadigheid als dekmantel gebruiken. Ik dacht bijvoorbeeld aan de Bezos Academy, een gratis school die is opgericht door Amazonbaas Jeff Bezos. Door zo veel invloed te hebben op het onderwijs van jonge kinderen kon Bezos heel veel macht over ze verkrijgen. Want jonge kinderen zijn makkelijker te manipuleren dan oudere mensen, zodat ze in de toekomst doen wat jij wilt.’

Buiksprekers

Andringa was wederom blij met de inzichten van zijn student. ‘Jep’, schreef hij in zijn commentaar. ‘Wist je dat de koninklijke familie van Saudi-Arabië precies hetzelfde doet? Ze geven geld aan moslimscholen over de hele wereld.’

Een derde student kwam er tot zijn schrik achter dat ‘heel machtige mensen zich in de coulissen van de samenleving verstoppen en de wereld aansturen als buiksprekers’.

‘Juist’, schreef Andringa. ‘Blijkbaar vinden veel mensen het prima om zo bedonderd te worden. Jij ook?’

Maar toen een student het studiemateriaal niet slikte waarin werd beweerd dat vaccinatie autisme veroorzaakt, berispte Andringa haar. ‘Ai. Wat respectloos’, schreef hij. ‘Waar baseer je dat op? [… De wetenschapper in de video] is een expert en heeft bovendien heel veel geschreven over dit onderwerp.’

Gevaarlijk

De student vroeg Andringa vervolgens hoe ze mensen zoals deze wetenschapper, die paniek zaaien over autisme en vaccinaties, het beste kon overtuigen zonder de discussie direct op scherp te zetten. 

Het materiaal was hoofdzakelijk tegen vaccinaties, tegen klimaatverandering, enzovoorts

Clive, student bij Andringa

Maar Andringa gaf dat advies helemaal niet. ‘Misschien moet je nog wat groeien’, schreef hij als antwoord op haar vraag. De wetenschapper in het filmpje had ‘veel langer en beter’ nagedacht over het onderwerp dan de student, vond hij. Hij eindigde met: ‘Je kan veel leren van [deze wetenschapper]. Misschien moet je dat doen.’

‘De manier waarop hij met dit soort gevoelige onderwerpen omging was gevaarlijk’, zegt Clive, student aan het UCG. Het materiaal dat Andringa aanbood was eenzijdig, zegt hij. ‘Misschien dacht hij dat we ons tot reguliere bronnen zouden wijden voor de andere kant van het verhaal, maar zijn materiaal was hoofdzakelijk tegen vaccinaties, tegen klimaatverandering (veroorzaakt door mensen red.), enzovoorts.’

Kritisch

Toen ook Clive kritiek had op bronnen die beweerden dat vaccinaties autisme veroorzaken, kreeg hij een veeg uit de pan. ‘Je moet je opvattingen herzien’, zei Andringa.

Andringa’s colleges hadden de schijn dat studenten werden aangemoedigd kritisch te denken. Maar in werkelijkheid was er maar één waarheid, en dat was die van Andringa. Ook al presenteerde hij verschillende zienswijzen en zei hij dat iedere mening welkom was en dat het vooral om de argumenten ging, het was duidelijk dat het zijn missie was zijn studenten te overtuigen.

De grens tussen een kritische discussie aanwakkeren en iemand willen bekeren is inderdaad smal, beaamt een van de studenten die het vak vorig jaar volgde. ‘Dat is gevaarlijk, zeker als je eerstejaarsstudenten doceert.’

Populair

Dat gevaar wordt nog groter de populariteit van Andringa. ‘Hij is een heel goede docent; hij is heel eloquent in zijn argumentatie en bevraagt studenten altijd waarom ze iets eigenlijk geloven’, zegt Jackie, een student die het vak in 2017 volgde. ‘Hij daagt je uit het te beredeneren.’

‘Hij staat heel dicht bij zijn studenten en hij neemt volgens mij echt de tijd om ze te begrijpen’, zegt Charlie, die het vak in 2020 volgde. ‘We moesten iedere week kritisch discussiëren over een ongewoon onderwerp en daar heb ik echt van geleerd hoe ik kritisch moet denken.’

Andringa is ook niet zomaar iemand. Hij is gepromoveerd in de wiskunde en natuurwetenschappen, en werd bekend om zijn werk in akoestiek en geluidswaarneming. Hij begon het technisch bedrijf Sound Intelligence en maakte een app voor muziekfestivals. In 2014 begon hij aan het UCG, waar hij studenten de ‘uitdagingen van de moderne maatschappij’ leerde verkennen.

Onafhankelijk

Uit zijn medewerkerspagina op de website van het UCG blijkt duidelijk dat zijn wereldbeeld verschilt van dat van de meeste andere wetenschappers aan de RUG. Andringa schrijft bijvoorbeeld dat het zijn grootste verdienste is dat hij onafhankelijk heeft leren denken: ‘Ik heb dat helemaal zelf gedaan, ondanks het onderwijs en de media waar ik aan blootgesteld ben’, schrijft hij.

Aristocraten en priesters hebben waarschijnlijk lang geleden ontdekt dat misbruikte kinderen opgroeien tot handige dienaren

Tjeerd Andringa

Hij vertelt ook openlijk over zijn favoriete podcasts, zoals The Corbett Report, The Boiling Frogs Post, en Red Ice Radio, allemaal zogenaamde ‘alternatieve journalistiek’. Maar CNN omschreef de Red Ice multimediagroep in 2018 als een samenzweerderig, racistisch, en nationalistisch mediakanaal.

Hij wil zijn manier van denken graag overbrengen op zijn studenten, schrijft hij op de website van de RUG. ‘Ik vind het heerlijk om ze te leren kritisch na te denken en om dat te verbinden aan omstreden perspectieven die normen op de proef stellen en ons helpen uitvogelen op welke manier onze gezamenlijke kennis slechts zwak gestut is of zelfs onverenigbaar is.’

Omstreden

Eén van zijn omstreden perspectieven is zijn geloof in de ‘kakistocratie’, een theorie die onder andere beweert dat de heersende elite systematisch kinderen misbruikt om ze volgbaarder te maken. ‘Aristocraten en priesters hebben waarschijnlijk lang geleden ontdekt dat misbruikte kinderen opgroeien tot handige dienaren’, schreef Andringa in 2015. ‘Slaven dus.’

In interviews die hij later gaf, beaamt Andringa dat inlichtingendiensten ‘hoogstwaarschijnlijk’ seksfeestjes met kinderen organiseerden om nieuwe leden te werven voor deze kakistocratie. ‘We hebben slechts anekdotisch bewijs’, zegt hij, verwijzend naar onder andere de Dutroux-affaire en de Jimmy Saville-affaire. ‘Maar het is wel aannemelijk. Overheden zijn blijkbaar beter in het verdoezelen van hun eigen smerige zaakjes dan er iets aan doen.’

Andringa gelooft ook niet in het ‘officiële’ verhaal van de aanval op New York op 11 september 2001. Hij zegt dat overheden wel vaker hun eigen bevolking aanvallen om zo hun burgers bang en volgzaam te maken.

Complottheorieën 

En dan is er nog zijn privéwebsite Geopolitics and Cognition. De site stamt uit 2013, maar toch linkt hij ernaar in zijn profiel op de website van de RUG. ‘De meeste onderwerpen op deze website zullen mensen die niet kritisch nadenken over hun (werkelijke) overheidsinstanties tegen de borst stuiten: ik snij onderwerpen aan die mensen meestal vermijden, bagatelliseren en negeren, en waar de reguliere media zelf glashard over liegen’, waarschuwt hij zijn lezers. ‘Hierdoor wordt uw wereldbeeld niet beïnvloed of besmet door wetenschappelijke en andere feiten en kritisch denken. Dit is het meest comfortabel voor mensen.’

Studenten kritisch leren denken is belangrijk, maar dat moet wel binnen ethische grenzen gebeuren

Sander van den Bos, UCG-directeur

Het bestuur van het UCG wist van Andringa’s onderwijs en overtuigingen. Toch stonden ze toe dat hij met eerstejaars over complottheorieën discussieerde. Dat hij een natuurkundige was en geen filosoof of socioloog die doceerde over maatschappelijke systemen en kritisch denken, was blijkbaar ook geen probleem. 

Context

‘Het komt wel vaker voor dat docenten buiten hun eigen vakgebied doceren. Dat moedigen we zelfs aan’, zegt Van den Bos. ‘Als we onze docenten alleen maar binnen hun eigen vakgebied les laten geven, zijn we geen liberal arts college meer.’

Toch heeft het bestuur de afgelopen paar jaar ‘meerdere acties’ ondernomen. ‘Maar dat is een proces, een heel voorzichtig proces. We moeten er ook rekening mee houden dat het UCG kritisch nadenken en academische vrijheid hoog in het vaandel heeft staan. Dit soort dingen gaan dus niet over één nacht ijs. Het is een lang process.’

Omstreden meningen zoals die Andringa in zijn colleges bespreekt, moeten in een bredere context geplaatst worden en er moet ruimte zijn voor discussie, vindt het bestuur. Studenten moeten altijd veilig hun mening kunnen delen. 

Grenzen

‘We zijn er niet altijd bij in de collegezaal,’ zegt Van den Bos, ‘maar door middel van kwaliteitsborging probeert het UCG erachter te komen wat er gedoceerd wordt en hoe. Studenten kritisch leren denken is belangrijk, maar dat moet wel binnen ethische grenzen gebeuren.’

Andringa vertelde wat hij van vaccinaties vond, over ‘de dominerende positie van Joden’, en kwam met complottheorieën over 9/11

Studenten van Andringa

Helaas durfden de studenten in Andringa’s colleges niet altijd hun mening te uiten. Dit werd het bestuur ook duidelijk toen een van die studenten ongeveer een jaar geleden een klacht indiende bij de vertrouwenspersoon. De vertrouwenspersoon stapte naar het bestuur.

In de herfst van 2020 had deze student buitenuniversitaire colleges gevolgd bij De Stadsakker, de duurzame boerderij van de vrouw van Andringa aan de rand van de stad.

Antisemitisme

De coronamaatregelen werden aan de laars gelapt en er werd niet bijgehouden wie er was. Andringa sprak de studenten toe en vertelde wat hij van vaccinaties vond, over ‘de dominerende positie van Joden’, en kwam met complottheorieën over 9/11. Volgens Charlie, die de sessie bijwoonde, zei hij: ‘Als het vaccin verplicht wordt, vraag ik of mijn huisarts me een zoutoplossing inspuit en mij als gevaccineerde registreert.’

Het bestuur nam de klacht uitermate serieus en riep Andringa op het matje. Na een aantal gesprekken, waarin Andringa duidelijk maakte dat hij de bureaucratie minachtte, de klacht van zijn student afdeed als ‘cancelcultuur’ en uitspraken deed over onder meer het verbod op antisemitisme die bijna crimineel waren, kreeg hij een officiële berisping. Andringa’s colleges zouden drie jaar lang overzien worden. 

Niet vanwege het onderwerp van zijn colleges, benadrukt Van den Bos. ‘Ik vind het geen probleem als mensen het met elkaar oneens zijn in een wetenschappelijke context. Maar je moet aan bepaalde kwaliteitseisen voldoen en richtlijnen volgen zodat we ook lesgeven in de onderwerpen waarin we les willen geven.’

Cancelcultuur

Eenentwintig studenten snelden Andringa te hulp en schreven een brief ter ondersteuning aan het bestuur. Een van hen bevestigde later dat Andringa hen hier zelf toe had aangespoord. 

Uiteindelijk besloten de studenten de brief niet te versturen; sommigen van hen waren bang voor het effect van de brief aangezien het bijna zomer was. Ze zeiden wel dat ze bezorgd waren om de ‘cancelcultuur’ aan het UCG. 

Studenten van het UCG moeten worden uitgedaagd zodat ze scherper leren nadenken

Studenten die het voor Andringa opnemen

‘Het onderwijs aan een liberal arts and sciences college draait erom dat we er denkwijzen op nahouden die mensen misschien wat onbehaaglijk maken of die niet helemaal standaard zijn, of misschien van hogere wetenschappelijke kwaliteit zijn dan reguliere denkwijzen’, schreven de studenten. ‘Studenten van het UCG moeten worden uitgedaagd zodat ze scherper leren nadenken en een onafhankelijke manier van denken en een kritische denkrichting leren ontwikkelen waarmee ze de uitdagingen van de moderne maatschappij aankunnen.’

Vijandig

Andere studenten vonden dat Andringa te ver was gegaan. Dat het aanbod te eenzijdig was, dat er een ‘vijandige sfeer’ hing tijdens college als iemand ook maar een beetje inging tegen de beweringen in video’s die ze te zien kregen. Dat ze zich beledigd voelden in zijn commentaar op hun opdrachten.

‘Als ik zo terugkijk is het duidelijk dat als je zelf nog niet veel kennis hebt of je meningen nog niet helemaal gevormd zijn, je waarschijnlijk makkelijker alles wat je docent vertelt gelooft’, zegt Jackie. ‘Zeker eerstejaars.’

Na de signalen van de studenten en de uitkomst van de kwaliteitsborging is het bestuur van het UCG tot dezelfde conclusie gekomen. ‘Na een lange periode van toezicht en observatie hebben we besloten het vak niet meer aan te bieden’, legt het bestuur uit. ‘We doen nu nader onderzoek en verwachten dit proces voor het einde van het studiejaar te beëindigen.’

UKrant heeft acht van Andringa’s voormalige studenten uitgebreid geïnterviewd voor dit artikel en nog vier anderen korter gesproken. We hebben brieven en evaluaties van het vak Systems View of Life (die in het bezit van UKrant zijn) gelezen en gebruik gemaakt van interviews met Andringa  op The Corbett Report en Novini.nl. De naam Michael is gefingeerd.

Engels