Gastonderzoeker in Amerika
Oppassen met wat je zegt
Door Ingrid Ştefan
By Ingrid Ştefan
Ingrid Ştefan
Student moleculaire geneeskunde Bahar* wilde al heel lang onderzoek doen in de VS. ‘Ik wilde met eigen ogen zien hoe ze dingen aanpakken op een van de beste universiteiten van de wereld.’
Dus toen ze zich aanmeldde voor een uitwisselingsprogramma om haar masteronderzoek daar af te ronden en toegelaten werd tot Duke University in North Carolina, was ze door het dolle heen. ‘Ik wist gewoon zeker dat het een enorm cool lab zou zijn.’
En dat was het. Maar ze bleek daar ook op de eerste rij te zitten bij Trumps aanval op de wetenschap.
Financiering geschrapt
Op het moment dat Bahar Groningen verruilde voor Amerika, wist ze al dat het niet de beste plek was om te zijn. Ze ging ervan uit dat het politieke klimaat gespannen zou zijn onder de nieuwe regering. Maar wat er nu gaande is, dat had ze nooit verwacht: ‘Het land van de vrijheid is het land van censuur geworden.’
Sommige mensen durven niet eens hun mening te uiten
Ze kwam in januari aan, voor Trumps inauguratie, en toen werd er al druk gespeculeerd over wat hij zou gaan doen, vertelt ze. ‘Maar ik geloofde dat niet echt.’
Dat veranderde toen er tijdens een van de eerste bijeenkomsten in het lab werd aangekondigd dat Trump de financiering geschrapt had voor de National Institutes for Health, ’s werelds grootste publiek gefinancierde instelling voor biomedisch onderzoek. ‘Toen hadden we allemaal zoiets van: oh, dat kan hij dus echt doen.’
Hoewel het haar niet direct raakte, zag ze wel onmiddellijk de impact die het had op de universiteit. ‘Ze gingen de kleine dingen schrappen, zoals de geldprijs voor een posterwedstrijd en het eten bij lezingen. Het was heel verdrietig om te zien.’
Nerveus
Bahar is niet de enige die werd overvallen. Promovendus Beer Prakken, die onderzoek doet naar politieke humor, is net terug van een paar maanden aan Yale. Toen hij zag hoe gemakkelijk de Trump-regering de visa van internationale studenten kon intrekken, voelde hij zich naïef over zijn vertrek naar de VS. ‘Ik had Trump veel bestudeerd, dus ik wist dat hij tot alles in staat was’, zegt hij. ‘Maar ik heb mijn kop in het zand gestoken en ben alsnog gegaan. Daar ben ik aan de ene kant blij om, maar ik voel me ook een beetje dom.’
Ook Prakken kwam in januari aan, en in februari verkeerde de universiteit al in crisis. ‘Iedereen werd ontzettend nerveus.’ Veel mensen binnen de universiteit liepen hun sociale media na en spoorden anderen aan dat ook te doen. ‘Maar ik had al onderzoek gepubliceerd over Trump, dus dat kon ik niet zomaar verwijderen.’
Toch ging ook hij zijn social media langs en ontvolgde zelfs een paar pagina’s, voor de zekerheid. ‘Het is erg ironisch dat je in het zogenaamde land van de vrije meningsuiting moet oppassen met wat je doet’, zegt hij.
Digitale surveillance
Bahar denkt er net zo over. ‘Amerika belooft vrijheid, maar dat voelt hypocriet als sommige mensen niet eens hun mening durven te uiten.’ Zoals haar collega in het lab, een internationale promovendus die te bang is om Trump überhaupt bij naam te noemen in een kritische context. ‘Hij zegt in plaats daarvan “de regering” en begint dan te fluisteren.’
Het is moeilijk in te schatten hoeveel controle de overheid heeft
Zelf heeft ze er geen moeite mee om over deze onderwerpen te praten, al maakt ze zich wel zorgen over digitale surveillance. ‘Is het een complottheorie, of gebeurt dat echt? Het is moeilijk in te schatten hoeveel controle de overheid heeft’, zegt ze. Hoe dan ook, het heeft haar voorzichtiger gemaakt.
‘Ik communiceer met iedereen via WhatsApp, maar zelfs dan vind ik het soms te eng om over Trump en zijn beleid te praten.’ De betrokkenheid van Elon Musk bij de regering en het gebrek aan databescherming versterken dat gevoel. ‘Daardoor waardeer je pas echt hoe veilig je data in Europa zijn.’
Visaproblemen
Maar in Prakkens ervaring is dat soort angst van korte duur. ‘Gek genoeg wordt het gewoon de nieuwe werkelijkheid.’ Bij hem verschoof al het gedoe binnen een week naar de achtergrond. ‘Ik wist bijvoorbeeld dat ik in de problemen kon komen als ik naar Nederland wilde gaan om daarna weer terug te komen. Maar dat is gewoon iets waar iedereen nu rekening mee moet houden.’
Veel studenten en onderzoekers besluiten daarom maar helemaal niet weg te gaan, zoals een van Prakkens vrienden, een scheikundige die niets met politiek van doen heeft. Of de labcollega van Bahar, die PhD-vrienden heeft die het land niet meer in kwamen ondanks een geldig visum.
Over haar eigen visum maakt Bahar zich geen zorgen. ‘Het is anders voor mij dan voor een gewone student, omdat ik een gastonderzoeker ben.’ En wat ook meehelpt is dat de hoofdonderzoeker in het lab haar steunt. ‘Ik zag hoe hij zich inzette voor een collega die wat gedoe had, en dat gaf vertrouwen.’
Bovendien heeft hij tegen haar gezegd: ‘Zo lang wij een overeenkomst hebben, zal ik alles in mijn macht doen om ervoor te zorgen dat alles goed geregeld is.’
Plan B
Dit soort steun is de reden dat Mark Trivanovic, die gedrags- en cognitieve neurowetenschap studeert, zich geen enkele zorgen maakt over zijn masteronderzoek aan de Universiteit van Californië. ‘De hoofdonderzoeker en ik hebben een plan B opgesteld voor ik hierheen kwam. Als ik weg wilde of weg moest, zou hij me online verder begeleiden.’
Het voelt alsof ik moet verantwoorden waarom ik in Amerika zit
En hoewel hij even zijn adem inhield toen hij na een onvoorziene trip naar Kroatië terugkeerde naar de VS, maakt hij zich toch meer zorgen dat hem iets overkomt in het uitgaansleven van San Francisco dan dat hij gedeporteerd wordt.
Daarin is hij wel een uitzondering. ‘Er werken hier in het lab aardig wat Europeanen en die zijn stikbenauwd.’ Vooral sinds een Turkse student in Boston haar visum kwijtraakte omdat ze een opiniestuk schreef. ‘Misschien ben ik wel iets te relaxed geworden. Maar wat kunnen ze me nou helemaal maken?’ En bovendien, zegt hij: hij is toch bijna klaar.
Disneyland
Het huidige politieke klimaat voelt dan misschien als een ‘soapserie’, zegt Trivanovic, hij is toch blij dat hij naar Amerika is gekomen. ‘Vooropgesteld: ik vind Amerika geen geweldig land en ik heb nooit die “Amerikaanse droom” gehad. Maar de situatie op de universiteiten is hier gewoon beter, vooral de link tussen de wetenschap en de industrie.’
Dat is Bahar met hem eens. ‘De universitaire wereld in de VS is als een soort Disneyland voor wetenschappers.’ Toch schaamt ze zich een beetje om te vertellen dat haar tijd hier zo’n succes is geweest, en dat ze het aanbod van de universiteit heeft geaccepteerd om onderzoeksassistent te worden.
‘Ik voel me er schuldig over, alsof ik moet verantwoorden waarom ik in Amerika zit. Want als ik niet klaag over wat hier gebeurt, is het alsof ik erachter sta.’
Tegelijkertijd is ze zich er maar al te bewust van dat het lastig voor haar zou zijn om elders een baan te vinden, aangezien ze geen Europees burger is. ‘Het is klote om in de VS te wonen, maar het lab vind ik geweldig. Dat is het compromis dat je sluit als je ergens een passie voor hebt.’
*Bahar is een pseudoniem. Haar echte naam is bekend bij de redactie.
Lees ook: De worsteling van RUG’ers uit de VS