Muziek en het imago van de streektaal
Gronings zonder schaamte
De bas en drums van Groningse indierockband Hister dreunen door platenzaak Concerto in hartje Amsterdam. Nee, ze zijn niet verdwaald, zeggen de leden na hun optreden. De tweemansband, die bestaat uit RUG-communicatiemedewerker Merel Weijer en haar partner Michel Weber, presenteerde op 19 mei haar debuut-EP in de hoofdstad.
De muziek van Hister laat zich het beste omschrijven als indierock, gezongen in het Groningse dialect. Wie het eerste nummer Komt goud luistert, herkent een bas en drums zoals in Not an Addict van K’s Choice. ‘Singer-songwriters, zoals Marlene Bakker en Americana, dat bestaat al wel in het Gronings’, zegt Weijer. ‘Wij willen echt iets anders doen. We willen een soort combinatie zijn van True Widow en The Cure. Trage, maar melodieuze rockmuziek.’
Het heeft succes. Hister, Gronings voor ‘zenuwachtig’ of ‘opgewonden’, speelde al live op Radio Noord en in poppodium Simplon voor hun Groningse EP-presentatie. Daar kwam op 20 mei de eerste prijs op het Grunneger Laidjesfestival bij.
Amsterdam
Als het lukt, treden ze ook graag in de rest van het land op. Zoals in Amsterdam, waar het platenlabel van de band zit. Dankzij Michels contacten in de muziekwereld viel dat te regelen. ‘Ik werk zelf bij platenzaak Plato’, zegt hij. ‘Concerto in Amsterdam is onderdeel van dezelfde winkelketen, dus we hadden een kort lijntje en konden hier rondom de release spelen.’
Ik moest wel een drempel over om in het Gronings te gaan zingen
Een van de Amsterdamse toehoorders is Anneke Zwart. Ze komt oorspronkelijk uit Warffum, maar woont al jaren in de hoofdstad. Toch zit het Gronings nog steeds in haar bloed, zegt ze. ‘Ik heb een clubje waarmee ik regelmatig samen Grunnegs praat. En ik ga naar de jaarlijkse Grunneger dainst, de Groningse kerkdienst in Amsterdam.’
Vandaag kwam ze het nieuwe album van Paul Simon ophalen bij Concerto. Zwart wilde eerst wat eerder in de middag gaan, maar toen ze zag dat er om vijf uur een Groningse band kwam optreden, heeft ze haar bezoekje gecombineerd. ‘Ik heb een brede smaak, dus dit beviel mij ook wel.’
Melodiepartij
Hister ontstond toen Weijer de basgitaar van haar zoon oppakte. Het instrument stond ongebruikt in de hoek van de kamer en dus begon zij er maar op te spelen. Terwijl haar vriend al jaren voor verschillende Groningse bands drumt, waren dit Weijers eerste muzikale meters. Inmiddels vormen ze al anderhalf jaar een duo.
De combinatie van drums en basgitaar ligt niet direct voor de hand, erkent Weijer. ‘Maar dat maakt ons wel een beetje een bijzonder duo.’ Normaal gesproken speelt de bas een ritmepartij naast de drums. ‘Maar ik speel een melodiepartij’, zegt ze. ‘Eigenlijk ben ik meer een gitarist die op een bas speelt.’
Weijer schrijft veel van de muziek zelf. ‘Ik ga gewoon zitten met mijn bas. Dan verzin ik wat melodieën en loopjes. Daarna denk ik over de teksten na. Dat gaat associatief, ik ben op zoek naar een bepaalde sfeer, zoals in het nummer Onder wotter.’ Dat lied gaat over iemand die niet kan ontsnappen.
Thuis praat het duo in het Gronings met elkaar. ‘Maar ik moest wel een drempel over om in het dialect te gaan zingen’, zegt Weijer. ‘Ik schaamde mij toch wel een beetje voor dat boerse.’
Het is lastig om jongeren aan het Gronings te krijgen
Voor de eerste EP is het duo een beetje per toeval in de studio geraakt. ‘Eigenlijk zou mijn vriend een plaat opnemen met een andere band’, zegt Weijer. Dat ging niet meer door, maar de studio was al geboekt. ‘Dus toen zei hij eigenlijk een beetje voor de grap: “Zullen wij dan maar gaan?”’
Op dat moment waren ze een half jaar bezig en lagen er vier nummers klaar. ‘Ik dacht: waarom niet? We gaan het gewoon proberen. En dat ging eigenlijk best wel goed. In de studio kwam er zelfs nog een vijfde nummer bij.’
Nu ligt de EP er en hebben ze het druk. Naast twee repetities per week, mailen met popbladen om reviews te krijgen en overleggen met allerlei podia, zijn beiden ook bezig met logo’s, foto’s en promotie van de band. Serieus werk dus. ‘We hoeven niet beroemd te worden’, zegt Weijer. ‘Maar mijn uitgangspunt is wel: als je ergens aan begint, dan moet je het niet half doen.’
Onderzoek
Dus toen RUG-taalkundige Aurélie Joubert en onderzoeksassistent Merel Lobo van het Centrum voor Groninger Taal en Cultuur vroegen om tijdens hun optredens publieksonderzoek te mogen doen, zei Weijer dan ook volmondig ‘ja’. ‘Ik interview regelmatig wetenschappers voor mijn werk bij de communicatieafdeling van de universiteit’, zegt ze. ‘Dus ik denk dat ze daardoor bij ons uitkwamen.’
Joubert en Lobo willen weten: kan Groningse muziek ervoor zorgen dat mensen het fijner vinden om Gronings te spreken? Streektalen als het Gronings hebben namelijk steeds minder sprekers. ‘Vroeger gingen lokale dialecten over van ouder op kind’, zegt Lobo. ‘Maar er hangt toch een bepaald stigma aan een dialect: als je Gronings spreekt, word je wel eens voor dom aangezien. De ouder-kind overdracht is daarom grotendeels gestopt. Dan is het lastig om jongeren aan het Gronings te krijgen.’
Verrassend genoeg neemt de hoeveelheid muziek in het Grunnegs wel toe, ziet Lobo. Artiesten als TikTok Tammo, Marlene Bakker, de rappers van Wat Aans en coverband Vandestraat winnen aan populariteit. In eerste instantie was een subsidie voor streekmuziek een grote factor, weet ze. ‘Maar toen die subsidies jaren geleden stopten, zag je dat de populariteit bleef. Er is een soort sneeuwbaleffect ontstaan.’
Maar of die toename van Groningse muziek er ook voor zorgt dat mensen makkelijker Gronings gaan spreken en daarmee de hoeveelheid Groningssprekenden toeneemt, dat is de vraag.
Vandestraat
Eerder deed Joubert al onderzoek naar de minderheidstaal Occitan in Zuid-Frankrijk en Noord-Spanje. Vorig jaar was ze bij een concert van de Groningse groep Vandestraat, de band van oud-streektaalconsulent Olaf Vos, die veel aan promotie van het Gronings doet. ‘Dat concert vond ik echt leuk, je zag dat mensen ook Groningse woorden gingen herhalen. Het voelde echt gezellig.’ Een uitbreiding van haar onderzoek naar het gebruik van Gronings lag dus voor de hand.
Zelfs één leuk optreden kan al een push zijn om meer met de streektaal te doen
En dus benaderde Joubert verschillende Groningse muziekgroepen om vragenlijsten te verspreiden. Naast Hister zegden onder meer ook Vandestraat, cultband Stad en deelnemers van een Gronings liedconcours in Haren toe. ‘Ik stelde vragen als: hoe vaak spreek je Gronings, vind je het dialect mooi, wat is je associatie bij het dialect? We merkten dat door de vragenlijsten ook het publiek onderling met elkaar over het Gronings ging praten’, zegt Lobo, die de lijsten analyseerde.
De beste indicatie of mensen meer met het Gronings willen doen, is hun mening over het concert, zegt ze. ‘Zelfs één leuk optreden in het Gronings kan al een push zijn om meer met de streektaal te doen.’
Bevrijdend
Tijdens een Gronings optreden kan het publiek ook echt zichzelf zijn, merkte Joubert. ‘Ze voelen zich niet beschaamd dat ze een dialectspreker zijn, terwijl dat in groepen met Nederlandssprekenden wel eens gebeurt. Zo’n optreden werkt echt bevrijdend.’
De band Vandestraat merkte zelfs dat hun publiek veranderde doordat ze in het Gronings gingen zingen, hoorde Lobo van ze. ‘Eerder luisterden alleen jongere mensen, maar tegenwoordig hebben ze een breder publiek.’
Joubert wil het onderzoek graag uitbreiden. ‘Ik wil graag nog meer publiek interviewen, ook over muziek in andere streektalen. Dat ga ik doen op de Zwarte Cross. En ik weet nog niet wat de bands zelf belangrijk vinden om van hun publiek te weten, dus ik kom ook nog bij hen terug.’
Het ultieme doel: Europees overkoepelend onderzoek naar muziek en andere culturele evenementen in minderheidstalen. ‘Dat bestaat gewoon nog niet’, zegt Joubert. ‘Terwijl je merkt dat dit soort evenementen wel ontzettend waardevol zijn voor het gemeenschapsgevoel.’
Weijer is heel benieuwd wat er uit het onderzoek komt. Tijdens hun EP-presentatie in Simplon probeerde ze in elk geval voor dat gemeenschapsgevoel te zorgen. ‘We wilden er een echt Gronings feestje van maken’, zegt Weijer. ‘Columnist Herman Sandman en dichter Fieke Gosselaar, beide Groningers, waren te gast en droegen ook wat voor. Iedereen was enthousiast.’