‘Ik voel me hier nooit onveilig’
Van links naar rechts: Marcel Tiemens, Daniël Hofstede, Priscilla Postma, Floris Harmanni en Marjolijn de Voogd zijn allen lid van LHBT-studentenvereniging Ganymedes en delen hun ervaringen als homoseksuele studenten in Groningen. Foto Reyer Boxem
Leden van de LHBT-studentenvereniging Ganymedes zeggen zich over het algemeen erg veilig te voelen in Groningen.
Volgens een aantal leden komt dat doordat Groningen zoveel studenten telt en het opleidingsniveau in de stad redelijk hoog is.
Hoewel de leden zeggen dat ze niet het slachtoffer zijn geweest van haatmisdrijven, geven de meesten wel toe dat ze onheuse bejegeningen niet zo snel als een misdrijf beschouwen.
Tijdens de KEI-parade werd de groep een paar keer onvriendelijk bejegend vanuit de menigte, voornamelijk in de buurt van het Vindicat-gebouw.
Toen de vereniging in augustus voor het eerst meedeed aan de grachtenparade van de Amsterdamse Gay Pride, voelden de leden zich juist vrij en geaccepteerd.
Zowel de plaatselijke als landelijke politie bevestigt dat slachtoffers van haatmisdrijven tegen homo’s niet altijd aangifte doen. Wanneer ze dat wel doen, geeft de melding niet altijd goed weer dat het om een haatmisdrijf gaat.
Leestijd: 14 minuten (2186 woorden)
De bestuursleden staan in een kringetje naast een zuil op de begane grond van De Kast, een van de kroegen waar Ganymedes regelmatig te vinden is. Het pand zelf is een beetje weggestopt achter de Oosterstraat, maar ligt wel op een steenworp van de Grote Markt. De gevel van het riante, witte gebouw wordt opgefleurd door roze en paarse verlichting en een keten van grote gloeilampen in alle kleuren van de regenboog.
De vereniging kent vooral Nederlandse leden, al zitten er ook een paar leden uit het buitenland bij. Volgens het bestuur zijn niet alle buitenlandse studenten even enthousiast over hun club.
Daniël Hofstede, voormalig vicevoorzitter van Ganymedes, zegt: ‘Tijdens de infomarkt voor nieuwe internationals zijn er altijd Russische studenten die naar ons toe komen. Soms vragen ze waar we mee bezig zijn en dan leggen wij de afkorting ‘LHBT’ uit: ‘Lesbienne, homoseksueel, biseksueel, …’ Voordat we ‘transgender’ kunnen zeggen, lopen ze weg.’
Ook dit jaar was het weer raak met een paar Russische bezoekers van de infomarkt, vertelt Hofstede. Iets later zag hij een van hen rondhangen en naar het Ganymedes-kraampje wijzen, terwijl hij met iemand anders sprak. Dat liet Hofstede niet over zijn kant gaan. ‘Ik heb hem benaderd en gewoon gevraagd: ‘Heb ik iets verkeerds gezegd?’ En hij zei: ‘Nee, nee.’’
Homogeen
Maar hoe reageren Nederlanders dan? Priscilla Postma, eerstejaars studente informatiekunde, ziet een verband tussen hoe homogeen Groningen is en hoe veilig de stad is voor LHBT’ers. ‘Hier is er veel meer integratie. Er zijn wel boeren die soms een beetje vervelend kunnen doen, maar hier in de stad heb ik niks vervelends meegemaakt’, zegt ze.
Verschillende leden van de studentenvereniging menen dat het in Groningen beter gesteld is met LHBT-acceptatie dan in veel steden in het westen. ‘Er zijn veel problemen met de integratie van allochtone jongeren, vooral in de randstad’, denkt Postma.
Maar om niet iedereen over één kam te scheren, voegt ze snel toe dat een paar islamitische oud-klasgenoten van haar er geen moeite mee hadden dat ze open was over haar seksualiteit. ‘Ik heb hun verteld dat ik een vriendin had en ze zeiden: ‘Van ons geloof mag het niet, maar als jij er gelukkig mee bent, dan is het goed.’’
Ook andere leden denken dat de hoeveelheid hoogopgeleide mensen en studenten een rol speelt in hoe aanvaardend Groningen is. Marcel Tiemens, promovendus natuurkunde, is ervan overtuigd dat LHBT’ers in een academische omgeving sneller omarmd worden dan binnen de maatschappij in het algemeen.
‘Ik denk dat het helpt dat ik bij de universiteit zit en al helemaal dat ik aan de bètakant zit’, zegt Tiemens. ‘Mensen zijn daar makkelijker en opener, denk ik.’
Op het randje
Omdat hij in Groningen is opgegroeid, doelt hij niet alleen op zijn studententijd als hij vertelt over zijn ervaringen in de stad. ‘Ik voel me nooit onveilig in Groningen.’ Het is nog maar een paar jaar geleden dat hij uit de kast kwam. ‘In het begin vond ik dat heel spannend. Ik voelde me erg bezwaard om het tegen mensen te zeggen, maar achteraf gezien was dat helemaal niet nodig geweest.’
Niemand met wie we praten, heeft zelf ooit iets vervelends meegemaakt. Wel vertellen sommigen dat het tijdens de KEI-parade een paar keer kantje boord was.
‘Je krijgt weleens een opmerking naar je hoofd’, vertelt de voormalige penningmeester van Ganymedes, Floris Harmanni. ‘Tijdens de KEI-parade kregen we op verschillende plekken langs de route vervelende opmerkingen te horen, bijvoorbeeld toen we bij Vindicat langsliepen. Die mensen daar waren toen allemaal lekker dronken en dan is het heel stoer om opmerkingen te maken.’
Volgens Harmanni komt dergelijk gedrag voort uit een soort groepsdynamiek, ontstaan door een combinatie van te veel drank en de behoefte om stoer te doen. Postma denkt dat er een nog diepere reden voor is: ‘Ik denk dat ze zo reageren omdat ze onzeker zijn en willen laten zien dat ze geen homo zijn.’
Quirijn de Geus, senatus abactis van Vindicat, zegt dat haar vereniging zich al sinds de oprichting distantieert van elke vorm van discriminatie en dat Vindicat het ten zeerste betreurt dat Ganymedes-leden in de buurt van het verenigingsgebouw negatieve opmerkingen naar het hoofd geslingerd kregen.
Anti-homogeweld en de politie
Steeds meer Nederlandse politiecorpsen richten speciale eenheden op voor het voorkomen en behandelen van geweld tegen LHBT’ers. Amsterdam heeft bijvoorbeeld de eenheid ‘Roze in Blauw’, maar Groningen zit nog zonder. Volgens de communicatieafdeling van de politie in Noord-Nederland zijn er wel een paar task forces die vooral met slachtoffers van verschillende culturen werken, maar niet voor LHBT’ers in het bijzonder.
Het is dan ook geen verrassing dat er geen lokale cijfers zijn over geweld tegen LHBT’ers in Groningen of de noordelijke provincies. Ook als iemand wel aangifte doet, is het niet waarschijnlijk dat het incident als haatmisdrijf wordt geregistreerd.
Volgens verschillende agenten van de Groningse politie is het in de praktijk onmogelijk om te achterhalen of er in de stad sprake is van anti-homogeweld. ‘Er is geen vakje dat je aan kunt vinken om dat te zien’, zegt Matthijs Beukema, contactfunctionaris studenten. Zelfs het ras en geboorteland van een slachtoffer staan niet vanzelfsprekend in de aangiften die bij de politie worden gedaan.
Ellie Lust, woordvoerder van de politie Amsterdam en prominent lid van Roze in Blauw, bevestigt dat de cijfers weinig inzicht bieden in de omvang van het probleem. ‘Amsterdam was altijd de enige die deze cijfers bijhield’, zegt Lust. ‘De landelijke cijfers zijn dus een groot probleem.’
De Nederlandse politie is in 2007 deels begonnen met het registeren van anti-LHBT-geweld. In dat jaar werden er 234 incidenten geregistreerd. In 2012 waren dat er 620, aldus Roze in Blauw. ‘Circa 60 procent van alle registraties komt uit Amsterdam’, is te lezen op politie.nl. Lust zegt dat het aantal incidenten in Amsterdam van 2014 tot 2015 ongeveer gelijk is gebleven. Het aantal geweldsincidenten zou zelfs een lichte daling vertonen.
Maar al met al is er volgens de politie een opmerkelijke stijging te zien in het totale aantal incidenten in de afgelopen jaren. Roze in Blauw denkt dat die groei mede veroorzaakt wordt doordat LHBT’ers zich steeds beter bewust worden van hun rechten.
Lust stelt ook dat de tendens om ongemakkelijke ervaringen weg te wuiven, kan leiden tot het gevoel dat die uitspattingen van lichte agressie ‘erbij horen’, alsof ze onderdeel zijn van het leven als homo, lesbienne, biseksueel of transgender. Maar Roze in Blauw pleit ervoor dat LHBT’ers de politie meteen bellen als ze iets meemaken waardoor ze zich niet op hun gemak voelen. De kans is dan een stuk groter dat een verdachte snel wordt opgepakt, aldus Lust.
‘Tijdens een groot evenement als de KEI-week, met zoveel KEI-lopers en andere externen, kunnen wij helaas niet instaan voor iedereen die zich in de buurt van ons gebouw bevindt’, voegt zij toe. ‘Op onze vereniging is iedereen welkom en dat proberen wij ook uit te stralen. Leden van onze vereniging komen overal vandaan, hebben verschillende seksuele voorkeuren en worden allemaal gelijk behandeld.’
Maar ook op andere momenten tijdens de KEI-parade was het raak, herinnert Marjolijn de Voogd zich, al geeft het oud-bestuurslid extern van Ganymedes toe dat ze er niet wakker van ligt. ‘Vrij aan het begin van de parade kreeg een jongen een van onze flyers in zijn handen gedrukt. Het meisje naast hem griste die flyer uit zijn handen en schreeuwde: ‘Ja, wat denken jullie? Hij is geen homo!’ En hoppa, ze gooide de flyer weg.’
Het was De Voogd vorig jaar al opgevallen dat Groningen toch niet overal en altijd veilig is voor LHBT’ers. ‘Vorig jaar, toen een lid van onze vereniging die aan drag deed, gewoon vanaf zijn huis naar ons toe liep, werd hij onderweg de hele tijd begeleid door een groep jongens die dingen tegen hem zeiden zoals: ‘Hé vieze flikker, waarom doe je een jurk aan?’’
Zelfcensuur
Behalve deze ongemakkelijke momenten heeft de Voogd nooit uitspattingen van discriminatie of hatelijk gedrag meegemaakt. Andere leden van Ganymedes onderschrijven dat.
Wel hebben de studenten soms het gevoel dat ze hun lichaamstaal moeten aanpassen om zo actief te voorkomen dat er vervelende opmerkingen naar hun hoofd worden geslingerd, of erger. Ook geven ze toe dat ze – afhankelijk van hun omgeving – hun eigen gedrag een beetje aanpassen, zelfs in Groningen. ‘Maar hetzelfde gedrag zie je bij het meisje dat in een grote boog om een groep mensen heenloopt, omdat ze een korte broek aanheeft. Ik denk niet dat zoiets snel zal veranderen. Het is een beetje zelfcensuur en dat is vervelend’, zegt Postma.
‘Dat is overal zo’, denkt Harmanni. ‘Als je op bepaalde plekken heel erg met je geaardheid te koop loopt, dan lok je reacties uit. Daar moet je een beetje mee uitkijken – nooit meer uitlokken dan nodig is.’
Ook geven de Ganymedes-leden toe dat ze de neiging hebben om kleine misstanden, zoals gescheld of subtiele aanrakingen, niet zo snel te identificeren als anti-LHBT-gedrag, laat staan dat ze het zien als strafbare feiten (zie kader).
‘Je ziet er zo normaal uit’
Hoe je eruitziet, kan invloed hebben op hoe anderen je behandelen. Zo denkt Postma dat mensen haar accepteren, omdat zij en haar vriendin er vrouwelijk uitzien.
‘Als je er meisjesachtig uitziet, met lang haar en lippenstift, dan vinden mensen het goed’, zegt ze. ‘Maar zodra een meisje rondloopt met kort haar en tuinbroek en zo, dan worden ze vervelend. In Nederland geldt eigenlijk: als twee lesbische meisjes mooi zijn, dan vindt men het alleen maar interessant.’
Nederlanders vinden ‘normaal doen’ een groot goed, maar dat staat eigenlijk haaks op echte acceptatie van LHBT’ers, denkt Postma. ‘Het is hier een compliment om te zeggen: ‘Je ziet er zo normaal uit.’ Dan moet je eigenlijk ‘dankjewel’ zeggen. Het is een aparte cultuur, als mensen je leuk vinden zolang je normaal doet.’
Tiemens valt haar bij. ‘Ze bedoelen het wel goed, maar iedereen moet zichzelf kunnen zijn.’
Gay Pride
Ganymedes voer dit jaar voor het eerst mee in de grachtenparade van de Amsterdamse Gay Pride. De bestuursleden noemden de parade ‘zo overweldigend dat het bijna niet te beschrijven is’. Een paar leden namen zelfs hun ouders mee aan boord.
Voormalig vicevoorzitter Daniël Hofstede was er een van: zijn moeder stond naast hem te zwaaien naar het enthousiaste publiek. ‘Het was super leuk’, zegt hij. ‘Je staat daar op een boot met 120 mensen, en aan de kant staan 300 duizend mensen jou toe te juichen omdat je bent wie je bent. En er wordt geen onderscheid gemaakt tussen homo en hetero. Alles is zo liefdevol.’
Zij vond het ook ‘helemaal geweldig’, zegt Hofstede. ‘Maar in zekere zin is het ook wel een beetje vervelend voor me, omdat ze het er nog steeds over heeft.’ Inmiddels is zijn moeder uitgegroeid tot een soort van moederfiguur van de hele vereniging: ‘Alle bestuursleden noemen haar inmiddels ook moeder’, zegt hij.
Er waren 118 personen aan boord en de boot voer mee in het midden van de parade, op positie 43. Telkens als ze onder een van de vele bruggen vandaan kwamen, draaiden ze een remix van ‘Het gras van het Noorderplantsoen’. Ook een lokale drag queen – Ellen van Ellende – was aan boord met een vlotte paarse jurk die zij zelf voor de gelegenheid had gemaakt.
De trip werd grotendeels gefinancierd door sponsoren zoals de RUG, de Hanzehogeschool en de gemeente. Daarom hebben de dames en heren van Ganymedes ook extra zorg besteed aan hun uitstraling tijdens de parade: ze gingen netjes gekleed, met witte bloezen, studentikoze paarse stropdassen en een lange of korte broek.
Hofstede had Amsterdam nog nooit eerder tijdens de Gay Pride bezocht. ‘Ik heb een Friese achtergrond, want mijn ouders zijn Fries, en daarnaast woon ik ook in Groningen, dus veel nuchterder kun je niet zijn’, zegt hij. ‘Maar na deze Gay Pride raad ik je aan om er een keer naartoe te gaan. Er hangt iets in de lucht, een gevoel van acceptatie, en voor één dag in het jaar ben je niet in de minderheid. Ik kan het niet uitleggen, het is gewoon zo. Er is iets onverklaarbaars.’
Hij zegt dat Ganymedes in de basis net als alle andere studentenverenigingen is: het gaat uiteindelijk om feesten en gezelligheid. Maar dan wel met het verschil dat de leden zich bewust zijn van een duidelijk, maatschappelijk doel. ‘Er zijn toch wel veel studenten die nog niet out of the closet zijn en wij gaan ze daar een handje bij helpen’, zegt hij. Daarom hoopt hij dat hun zichtbaarheid als vereniging ook is toegenomen door hun aanwezigheid op een groot landelijk podium als de grachtenparade. Volgend jaar hopen ze er weer bij te zijn.
Zelfs binnen de LHBT-gemeenschap vormen transgenders een kleine minderheid. Hoe is het om als transgender in Groningen te studeren? Dat lees je in het verhaal van Meena.