De academische roots van Fryslân

Franeker had het. Campus Fryslân krijgt het.

Nu de provincie Friesland, de U-raad en alle andere betrokken partijen akkoord zijn, kan RUG/Campus Fryslân beginnen. Voor de tweede keer in de geschiedenis heeft Friesland een universiteit. De eerste was in Franeker, in 1585. De tweede is in Leeuwarden. Decaan Jouke de Vries van de RUG/Campus Fryslân, historicus Jacob van Sluis en de UK gaan terug naar de roots van de Friese universiteit.

We ontmoeten elkaar in de hoofdstraat van Franeker. De Vries komt aanlopen onder een paraplu: ‘Dat het nu net vandaag slecht weer moet zijn, jammer hoor.’ De Vries, geboren in Balk, kent Franeker nauwelijks en verheugt zich op de rondleiding van Jacob van Sluis.

Van Sluis, van huis uit theoloog, is met tussenpozen al zo’n dertig jaar bezig de geschiedenis van de universiteit in Franeker in kaart te brengen. Vorig jaar verscheen zijn boek De academie van Vriesland.

Gevel van het voormalige kloosterpand waar de academie gevestigd was.

Van Sluis neemt ons mee naar het klooster, of wat er nog van over is. ‘De universiteit zat hier in het voormalig kloosterpand’, vertelt Van Sluis. ‘Kijk, in die hoek, daar bij dat raam, daar was het anatomielokaal.’ De plek blijft hem verbazen: ‘Dat snijlokaal was op de eerste verdieping. Dat betekent dat lijken en andere onderzoekitems naar boven gesjouwd moesten worden. Dat is toch niet praktisch?’

Amerikanen zijn er dol op

Op de bovenverdieping was ook de bibliotheek gevestigd. ‘Je kunt zien dat de vloeren steeds verstevigd moesten worden om het groeiende aantal boeken te kunnen dragen’, zegt Van Sluis. Hij wijst naar de extra ankers voor de vloerbevestigingen die aan de buitenkant te zien zijn.

We zijn inmiddels in de hortus botanicus van de voormalige universiteit beland. De Vries kijkt om zich heen. ‘Dit is wat ik nodig heb om de universiteit te promoten. Dit is geschiedenis. Hier moeten we wat mee. We heten niet voor niets Campus Fryslân.’ Hij legt uit dat de financiering rond is, maar dat hij nog steeds op zoek is naar sponsors en investeerders. Binnenkort gaat hij om die reden naar Amerika. ‘Amerikanen zijn dol op dit soort historische feiten. Die kunnen hier wel wat mee en ik ook. Stel je voor, in deze tuin liepen de hoogleraren.’

De academietuin.

Gratis bier

Het is de bedoeling dat Campus Fryslân jaarlijks zo’n tweehonderd studenten aanneemt. Volgens historicus Van Sluis is dat hetzelfde aantal als de universiteit van Franeker destijds. ‘Studeren was in die tijd heel populair’, vertelt hij. ‘Studenten werden vrijgesteld van bepaalde werkzaamheden en hoefden geen accijns op bier te betalen.’ Jouke de Vries lacht: ‘Ja, met die maatregel zou ik vast genoeg aanmeldingen krijgen voor september. Gratis bier. Het moest maar niet.’

Gratis bier in ‘s lands oudste studentencafé ‘De Bogt fen Guné’.

De Vries maakt zich vooralsnog niet druk over het aantal aanmeldingen; van de tweehonderd hoopt hij dat ongeveer de helft uit buitenlandse studenten bestaat. Hij gaat er alles aan doen om het voor elkaar te krijgen. ‘We zien wel of het lukt’, aldus De Vries. ‘We hebben ook nog geen locatie.’ Binnenkort wordt besloten waar de faculteit wordt gevestigd, belooft hij. De decaan wil niet zeggen welke locaties in Leeuwarden in beeld zijn: ‘We hebben nu vier opties en welke het uiteindelijk wordt, is ook voor mij nog een verrassing.’

Marketingstrategie

Campus Fryslân is een faculteit van de RUG en dat mag niet vergeten worden. De Vries heeft grote plannen, waarbij hij steeds rekening zal moeten houden met de thuisbasis in Groningen en de stad Leeuwarden. ‘Friesland heeft heel veel mogelijkheden die aantrekkelijk kunnen zijn voor studenten. We hebben sportstad Heerenveen, we hebben de Friese meren, de Wadden en Franeker, waar een historisch universiteitsverleden ligt. Het is toch zonde als we dat niet in een marketingstrategie kunnen omzetten?’

De Vries vertelt vol vuur over alle mogelijkheden die hij ziet. ‘Het zou toch fantastisch zijn als we Franeker op een of andere manier kunnen betrekken bij Campus Fryslân.’ Burgemeester Van Zuijlen van Franekeradeel ziet zo’n samenwerking wel zitten. In een eerder interview liet hij al weten dat hij hoopt dat de nieuwe Friese faculteit van de RUG op termijn ook activiteiten in zijn stad zal ontwikkelen. De Vries: ‘Ik heb plannen genoeg. Ik moet alleen nog een mooie natuurlijke verbinding vinden met Groningen, want we zijn natuurlijk wel onderdeel van de RUG.’

Hoogleraren van faam

Van Sluis neemt ons mee naar Museum Martena, waar een speciale academiezaal is ingericht. Terwijl we kijken naar een portrettengalerij van hoogleraren, vertelt de historicus dat de aantrekkingskracht van de universiteit voor een deel gebaseerd was op de faam van de hoogleraren. ‘Kwaliteit was in die tijd moeilijk te meten en ongrijpbaar, maar Franeker had altijd wel een neus voor talent.’

Portrettengalerij.

De vraag van De Vries of er veel beroemde Friese hoogleraren en studenten waren, beantwoordt van Sluis bevestigend. ‘Zeker wel; Camper, Stuyvesant, Descartes en Eaton hadden allemaal iets te maken met de universiteit of Franeker.’ Van Sluis belooft om een lijstje te maken. Volgens De Vries kan zo’n lijstje van belang zijn: ‘De universiteit in Leiden schermt altijd met Einstein. Als wij hier onze eigen beroemdheden hebben, dan is dat weer goed voor de promotie van Campus Fryslân.’

Mogelijkheden

‘In de academiezaal hangen niet alle portretten’, vertelt Van Sluis. ‘Er liggen nog veel meer in het depot van het museum.’ De Vries ziet het al voor zich: ‘Hoe mooi zou het zijn als er in de spiksplinternieuwe senaatskamer van de faculteit in Leeuwarden een paar van deze portretten zouden hangen?’ De Vries wordt nog enthousiaster als hij ziet dat zelfs de pedelstaf van de oude universiteit bewaard is gebleven. De met zilver bedekte staf ligt in de vitrine. ‘Dit biedt zoveel mogelijkheden, hier kunnen we wat mee’, zegt de decaan.

Pedelstaf.

We lopen verder door de zalen van het museum. Van Sluis staat even stil bij een portret. De beeltenis blijkt van Johannes Mulder, die vroeger hoogleraar genees- en verloskunde was in Franeker en Groningen. De hervormingen die hij doorvoerde in het geneeskundig onderwijs hebben hem uiteindelijk beroemd gemaakt. De Vries kan zijn geluk niet op en maakt snel een foto met zijn mobiel. Dit is de verbinding die hij zocht; hoogleraren die zowel in Franeker als in Groningen les hebben gegeven.

Megalomaan

Voordat we afscheid nemen, vertelt Van Sluis over zijn nieuwe onderzoek: de boeken uit de universiteitsbibliotheek van Franeker. Want, zo vertelt de historicus: ‘Veel van die boeken zijn bewaard gebleven en in Friese handen. Maar na sluiting van de universiteit gingen de technische boeken uit de Friese universiteitsbibliotheek naar de TU Delft.’ De reactie van De Vries is bijna voorspelbaar: ‘Die boeken moeten terug. Terug naar de nieuwe faculteit van Friesland.’ Hij bedenkt even wie hij kent in Delft en aan welke touwtjes hij zou kunnen trekken. ‘Weet je’, zegt De Vries, ‘nu zal iedereen die dit leest me wel megalomaan vinden, maar dat is dan maar zo. Ik zie gewoon veel mogelijkheden om deze faculteit tot een succes te maken.’

Let op: op deze klassieke kaart ligt het zuiden boven. Zoom in voor uitleg bij de getallen.