VR tegen stress en depressie
Diepzeeduiken
op de IC
Eindelijk is er even tijd voor pauze. Een IC-verpleegkundige van het UMCG haast zich de gang door, schopt haar schoenen uit en gaat even zitten in de gemakkelijke stoel die in een hoek van de personeelsruimte staat. Ze haalt diep adem, pakt een VR-bril uit het kastje achter zich en even later ligt ze aan het strand van Corfu – de zon net iets te fel in haar ogen, het geluid van de golven die tegen het strand klotsen in haar oren.
Het klinkt misschien een beetje als sciencefiction, maar dat is het absoluut niet. Sinds de coronapandemie zijn dergelijke brillen echt in gebruik in het UMCG. Ze zijn afkomstig uit het VR Mental Health lab. Het idee? Stress verminderen door mensen heel even uit hun werkomgeving te halen en hen in een virtueel decor even helemaal te laten ontspannen. Onderzoeksmedewerker Bart Lestestuiver van het Relax XL-team van het UMCG denkt dat een dergelijke bril straks een ‘common household item’ is: iets wat je in elk huishouden aantreft, net als een smartphone.
Zelfbouw-bril
‘Het is virtual reality ontspanning’, zegt Lestestuiver. Ze begonnen in 2018 met een soort zelfbouw-VR-bril, waar je je telefoon in kon schuiven om de VR-applicatie te gebruiken. ‘Er was maar één omgeving waar je heen kon. Een soort van wereldje waarin je op een strand startte, maar dan kon je bijvoorbeeld ook verder naar links op het strand of naar rechts de duinen in.’
Sommige mensen willen graag iets te doen hebben
Dat is nu wel anders. Wie de applicatie – VRelax – nu gebruikt, kan niet alleen naar het strand van Corfu, maar ook duiken met dolfijnen of een bezoekje brengen aan een zomers Mensingebos in het Drentse Roden. Je komt dan zelf in die omgeving terecht, waarbij je niet alleen alles kunt zien, maar ook kunt horen. Er zijn ook omgevingen waarin je meer kunt doen dan je alleen verplaatsen. Zo is er een onderwater-omgeving waarin je allemaal belletjes om je heen ziet die je kapot kunt maken. ‘Want hoe leuk en aardig al die verschillende omgevingen zijn, sommige mensen willen graag iets te doen hebben’, zegt Lestestuiver.
Mindfulness
Uit het onderzoek dat het team achter VRelax de laatste jaren heeft gedaan, blijkt dat virtual reality een prima middel kan zijn om stress te verlagen. En het werkt bij verschillende doelgroepen. ‘Zo is er bij één van de onderzoeken gekeken naar patiënten die in behandeling waren voor burn-out, angst, psychoseklachten, depressie of bipolaire stoornis’, zegt Lestestuiver. De onderzoekers keken naar het verschil tussen de effecten van VRelax en gewone ontspanningsoefeningen, zoals mindfulness. ‘We zagen dat bij beide methoden de positieve gevoelens van de patiënten sterker werden na gebruik van het ontspanningsmateriaal, maar dat negatieve emoties sterker afnamen bij VRelax.’
Negatieve emoties namen sterker af dan met ontspanningsoefeningen
Winst dus. En ook tijdens de coronapandemie – toen de IC’s overvol waren en verpleegkundigen op hun tandvlees liepen – zagen de onderzoekers dat de bril kon worden ingezet. ‘Toen dachten we, hoe kunnen hier we met VRelax ook een beetje helpen?’
Aanvankelijk werden de brillen ‘gewoon’ aangeboden op de IC-afdelingen in het UMCG, zodat de IC-verpleegkundigen even een korte pauze konden houden. Toen dat goed bleek te bevallen, koppelden de onderzoekers er een klein onderzoek aan. Ze vroegen 66 IC-medewerkers om voor en na het gebruik van VRelax te reageren op de stelling ‘hoeveel stress ervaar je?’ Toen bleek dat de stress bij de medewerkers gemiddeld met ongeveer 40 procent afnam na gebruik van VRelax. ‘We kregen ook veel positieve geluiden’, zegt Lestestuiver. De VR-bril is nog steeds te vinden in het UMCG voor algemeen gebruik.
Biofeedback
Een bril die zegt dat je hartslag is gestabiliseerd, dat lijkt me heel mooi
In het vorige onderzoek onder patiënten met mentale klachten observeerden Lestestuiver en zijn collega’s een kortetermijneffect. Er was dus alle reden om een veel groter onderzoek op te starten, waarin ze kijken naar de langetermijneffecten van VRelax. Daarnaast wil het team de komende jaren ook kijken wat de effecten zijn op het lichaam, zoals de hartslag of de hoeveelheid slaap.
In de toekomst hoopt Lestestuiver dat VRelax ook biofeedback kan inbouwen. Denk aan een horloge dat je lichamelijke waarden meet en opmerkt dat je gestrest bent, waarna je een berichtje krijgt dat je adviseert te gaan ontspannen.
‘Stel je voor dat je een bril hebt met accurate sensors, die ook echt zeggen: “Hé, we merken dat jouw ademhaling naar beneden is gegaan”, of: “We merken dat jouw hartslag meer is gestabiliseerd”’, zegt Lestestuiver. Dan zien mensen ook dat het zoeken van ontspanning effect heeft op hun lichaam. ‘Ik zou dat iets heel moois vinden, maar het is wel heel lastig om te ontwikkelen.’
Muziek luisteren
Toch gebruikt hij VRelax zelf niet om te zijn zinnen te verzetten. De bril die hij thuis heeft liggen, is prima om een beetje mee te gamen, maar is toch voornamelijk een demonstratiemodel. ‘Het is toch wel echt ook een job voor mij.’
Hij luistert liever wat muziek, of kijkt een film of serie. ‘Maar daarnaast ga ik ook gewoon even zitten, even rusten, even ademhalen. En uiteraard kan de natuur ook heel erg helpen te ontspannen. Maar soms heb je niet de optie om naar buiten te gaan, bijvoorbeeld omdat je druk bent of er geen natuur in de buurt is. Dan is VRelax een mooie optie.’
Het Relax XL-team zoekt voor haar onderzoek nog deelnemers die in behandeling zijn voor burn-out, angst, psychoseklachten, depressie of bipolaire stoornis. Meer informatie vind je hier.
