Als je ver weg studeert als moslim
Eenzame
ramadan
Door Rawan Altakriti
By Rawan Altakriti
Rawan Altakriti
Farah is dol op de ramadan. Thuis in Egypte is het haar favoriete tijd van het jaar. ‘De geur van heerlijke gerechten, de hele familie bij elkaar: het geluk en de warmte zijn gewoon voelbaar in huis’, zegt de uitwisselingsstudent.
In de dagen voor de heilige vastenmaand begint, spreekt ze af met vrienden om voedselpakketten samen te stellen voor arme gezinnen. ‘We pakken belangrijke voedingsmiddelen in zoals rijst, suiker en granen en delen die uit’, vertelt ze.
En dan, als de zon ondergaat op de eerste dag van de ramadan, schuift de hele familie aan de eettafel en verbreken ze het vasten samen – die maaltijd heet de iftar. Na het eten wordt er gebeden. ‘Er is speciale ramadanverlichting die in heel Egypte voor vreugde en geluk zorgt’, zegt Farah. ‘Je kunt het vergelijken met kerstmis. De straten hangen dan ook vol met lichtjes en lantaarns.’
Samen
Het is ook het hoogseizoen voor nieuwe tv-programma’s. Producenten maken series die de hele maand doorgaan: dertig afleveringen, elke dag eentje. Die series bekijk je samen met familie en vrienden en dat is een hele happening, vertelt Farah. ‘Ik vind het leuk om met mensen te praten over wat we zien en ik doe ook graag mee aan alle memes die op social media verschijnen over elk programma.’
Het voelt een beetje gek om de ramadan hier alleen te doen
Als het Suikerfeest dan eindelijk aanbreekt – een driedaags feest om het einde van de ramadan te vieren – is dat ook weer een gelegenheid om elkaar op te zoeken. ‘Er worden dan oude toneelstukken uitgezonden op tv, familieleden kletsen met elkaar onder het genot van thee en ramadansnoepjes. Banketbakkers en snoepwinkels proberen elkaar af te troeven met nieuwe zoetigheden en ze hopen allemaal dat hun uitvinding de hype van die maand wordt’, zegt Farah.
Maar dit jaar, voor het eerst in haar leven, is Farah tijdens ramadan niet bij haar familie. Dit jaar moet ze het vasten alleen doen. En terwijl de universiteit haar best doet om studenten in de aanloop naar de kerstvakantie tegemoet te komen, is er niets geregeld voor de ramadan. ‘Ramadan was voor mij altijd iets wat je gezamenlijk doet. Het voelt een beetje gek om het hier alleen te doen’, zegt ze.
Zonnige kant
Er zijn veel meer studenten zoals Farah die het de komende weken moeilijk gaan krijgen. ‘Ik heb veel goede vrienden met wie ik kan vasten’, zegt Mariam, een Egyptisch-Amerikaanse student internationale betrekkingen. ‘Maar na het verbreken van het vasten en het bidden gaan we naar bed, omdat er hier niet zoveel te doen is.’
Dit is haar eerste ramadan alleen, maar ze probeert het van de zonnige kant te zien. ‘Dit geeft me de kans om alleen met God te zijn’, legt ze uit. ‘De islam draait om discipline, om jezelf verbeteren en om zelfinzicht, en de ramadan is daar de perfecte tijd voor.’
Ik ben het grootste deel van de nacht wakker en overdag ben ik slaperig
Farmaciestudent Widad denkt met warmte terug aan de ramadan in haar vaderland Syrië. ‘Ik kan me de versieringen thuis nog goed herinneren, de straatverkopers, de sfeer in de moskeeën en het spitsuur voor de iftar, als iedereen zich haastte om thuis te komen voor het eten. Dat mis ik echt.’
De ramadan is in je eentje veel zwaarder dan als je het als gemeenschap doet, vindt Farah. De mensen in Groningen bevatten niet volledig wat de vastenmaand betekent voor moslims, en Farah ‘voelt’ de ramadan hier niet echt, zegt ze. ‘De omgeving hier is niet echt bevorderlijk voor mijn ramadanrituelen.’
Sommige niet-moslims willen graag meer te weten komen over de ramadan, heeft Mariam gemerkt. Wanneer ze hen daarover vertelt, staan ze vaak vooral te kijken dat je ook geen water mag drinken als je vast. ‘Ik ben nog nooit iemand tegengekomen die helemaal niets wist over de ramadan, maar het geeft mij altijd vreugde om met anderen te delen waar het om draait.’
Wassing
Dit jaar mag het vasten verbroken worden rond 19 uur ’s avonds, precies als Farah college heeft. ‘Daar maak ik me wel zorgen om’, zegt ze, ‘want dan kan ik de rituelen misschien niet uitvoeren, zoals de kleine wassing.’
De kleine wassing of woedoe is een rituele reiniging waarbij je delen van het lichaam in schoon water wast voor elk gebed. ‘Ik doe de kleine wassing meestal niet buitenshuis. Dan sla ik wat gebeden over en doe die later, als ik weer thuis ben’, legt Farah uit.
Widad vreest de verandering in haar slaapschema tijdens de ramadan. Tijdens deze weken wordt haar normale dagelijkse routine compleet omgegooid. ‘Ik ben het grootste deel van de nacht wakker en overdag ben ik slaperig. Ik heb niet zoveel energie als gewoonlijk’, zegt ze. Ze is ook bezorgd dat ze bij sommige vakken een achterstand oploopt, vooral bij de werkcolleges die meer energie vereisen. ‘Misschien dat ik sommige colleges oversla, of dat ik niet zo geconcentreerd ben.’
‘De lessen en tentamens gaan gewoon door’, zegt Mariam. Daar is ze een beetje bezorgd om. ‘Het leven gaat gewoon door, zelfs tijdens het Suikerfeest. Ik ga proberen of ik vrij kan krijgen zodat ik het met mijn familie kan vieren, maar ik weet niet of dat lukt.’
Gebeden
De gebeden zijn voor haar ook een uitdaging. In de islam wordt vijf keer per dag bidden gezien als een van de fundamentele religieuze verplichtingen en het gebed is nog belangrijker tijdens het vasten. Maar de moskeeën in Groningen zijn niet erg toegankelijk, zegt Mariam. ‘Er is een Turkse moskee, maar daar doen ze alles in het Turks en vanwege de taalbarrière is het lastig om aansluiting te vinden bij die gemeenschap.’
Vanwege de taalbarrière in de Turkse moskee is het lastig om aansluiting te vinden
De UB heeft een reflectieruimte die studenten soms gebruiken om in te bidden. ‘Het is een prettige plek en ik ben blij dat je in elk geval ergens kunt bidden. Maar als er mannen aan het bidden zijn, moet ik wachten tot zij klaar zijn’, zegt ze.
Ze zou graag zien dat er aparte ruimtes kwamen in de UB voor mannen en vrouwen, zoals ze elders op de campus wel is tegengekomen. ‘Op Zernike gebruikte ik de bidruimte voor vrouwen en ik was blij verrast dat daar een wastafel was voor de wassing. Dat had ik niet verwacht.’
Respect
Alle drie de studenten zeggen dat ze zouden willen dat de universiteit hun feestdagen wat meer respecteert. Neem Widad, die vorig jaar het Suikerfeest met haar familie in Amsterdam wilde vieren. Ze kreeg geen vrijstelling van haar docent. ‘Ik zat uiteindelijk de eerste dag van het Suikerfeest in colleges’, vertelt ze. ‘De docent was erg strikt.’
Voor kerst worden er uitzonderingen gemaakt en het Suikerfeest verdient ook een beetje toeschietelijkheid, vindt Widad. ‘Aan hogescholen zoals de Hanze kunnen studenten die dagen vrij krijgen als ze dat willen.’ Al krijgen ze zelfs alleen maar de eerste dag van het Suikerfeest vrij, of staat er ergens een bordje waarop de ramadan wordt verwelkomd, dan zou dat al een enorm verschil maken voor moslimstudenten, denkt ze.
De universiteit laat zich erop voorstaan een internationale omgeving te zijn, maar dan moet je ook meer aandacht hebben voor belangrijke wereldwijde vieringen, benadrukken de studenten. Vooral voor de ramadan, omdat het een belangrijke maand is waarin moslims de kern van hun religie belijden. Farah wordt er nostalgisch en een beetje bedroefd van. Ze zucht diep. ‘Ik weet niet of het ’t wel waard is om deze maand ver bij mijn vrienden en familie vandaan te zijn.’