Wat er mis ging bij het UGCE
Een verknipte werksfeer en niemand die ingrijpt
Door Christien Boomsma
By Christien Boomsma
Christien Boomsma
Christien is sinds 2016 achtergrondcoördinator bij UKrant. Ze plant de achtergrondverhalen en begeleidt de auteurs. Bij haar eigen verhalen ligt de focus op wetenschap en academisch leven. Daarnaast schrijft ze veel over onderwerpen als sociale veiligheid en maakt ze graag persoonlijke interviews. In haar vrije tijd schrijft ze jeugdboeken en geeft schrijftrainingen.Achteraf gezien had ze al snel door dat er iets niet in de haak was, zegt Tess. Er waren veel mensen weggegaan in de periode voordat zij kwam werken bij het University of Groningen Centre of Entrepreneurship. Een rijtje namen van mensen die opdoken in artikelen, of hadden meegewerkt aan projecten die nergens meer te bekennen waren. ‘Dat was best een red flag’, zegt ze nu.
Maar er was ook het gedrag van haar baas, de dean of entrepreneurship Aard Groen. ‘Hij was altijd heel snel boos, met woedeaanvallen over hele kleine dingen en hij sprak heel denigrerend over andere mensen.’
Bonkend hart
Het voelde niet goed, zegt ze, maar het werk zelf was wel leuk. Tot ze enkele maanden later een gesprek had met haar leidinggevende en vanuit het niets te horen kreeg dat er van alles mis was. Wat dan precies, kon hij haar niet vertellen. Wat hij wel zei: zijn vrouw Olga Belousova – met wie ze ook werkte – had hem gezegd dat Tess kritiek op haar had. Dat was duidelijk verkeerd gevallen.
Hij begon zich groot te maken en met zijn vinger naar haar gezicht te prikken. ‘Ik zat daar met bonkend hart’, herinnert ze zich. ‘Ik dacht: ik wil hier weg.’
Groen had woedeaanvallen over hele kleine dingen
Ze gaf aan dat ze zich niet oké voelde bij zijn agressieve manier van communiceren, waarop hij reageerde door te zeggen dat zij juist agressief was.
Ook collega’s hadden hiermee te maken. Mensen kreeg harde verwijten over dingen die ze niet hadden gedaan, terwijl niemand hen had verteld dat het hun taak was. Anderen werden uitgefoeterd, voelden zich gepest.
Tess meldde zich bij de vertrouwenspersoon en deed haar verhaal. En ze is niet de enige. Veel meer mensen met wie UKrant sprak, blijken te hebben aangeklopt bij vertrouwenspersoon Marjolein Renker, al kan deze dat – vanwege de vertrouwelijkheid van die meldingen – niet bevestigen.
Vanzelfsprekend
Vijftien mensen werken er bij het UGCE, tegenwoordig onderdeel van het University College, dat startte in 2014. De RUG, vond toenmalige collegevoorzitter Sibrand Poppema, moest aan ondernemerschap gaan doen. Wat daarbij hielp was dat de overheid forse subsidies ter beschikking stelde. De Centres of Entrepreneurship aan universiteiten schoten als paddestoelen uit de grond.
Ook de RUG wilde meedoen en haalde hoogleraar entrepreneurship Aard Groen vanuit Enschede naar Groningen. Deze moest, naast het geven van onderwijs en het doen van onderzoek naar ondernemerschap, vooral ook ondernemerschap stimuleren. Deelname aan het centrum moest voor de hand liggen, staat in het projectvoorstel. Het UGCE moest net zo’n vanzelfsprekend onderdeel worden van het academische leven als ‘de studievereniging, ACLO, USVA of Studium Generale’.
En ja, zeven jaar na de ambitieuze start is het centrum stevig gegroeid en neemt het deel in diverse curricula die verspreid over de RUG worden gegeven. Ook zijn er promovendi en samenwerkingsprojecten met buitenlandse universiteiten, en zijn studenten vaak enthousiast over de VentureLab-activiteiten. Maar een ‘ACLO voor de ondernemende student’?
Bovendien zijn de financiën nog altijd niet op orde. ‘Het onderdeel UGCE is een aantal jaren verlieslatend’, schrijft het college van bestuur in de instellingsbegroting van 2021. Hoewel duidelijke winst- en verliesrekeningen ontbreken, laat de RUG-begroting van 2015 een exploitatietekort zien van 200.000 euro. In 2017 is dat 240.000 euro.
Verlieslijdend
Onduidelijkheid over de inkomsten was ook de reden dat FEB het centrum kwijt wilde. ‘Het college heeft dit met de beste bedoelingen opgezet, maar niet goed nagedacht over hoe je het moest continueren’, zegt toenmalig decaan Herman de Jong.
Maar er was meer. Dean Groen weigerde in die periode binnen de faculteit verantwoording af te leggen over zijn snel groeiende, maar verlieslijdende club. Hij viel immers rechtstreeks onder het cvb. Het geld kwam van het college, de staf kwam van het college en de opdrachten kwamen van het college. En dus had hij niets met FEB te maken. Maar de vakgroep kreeg het benauwd. ‘Je weet: als de boel ontploft, dan zit je wel met personeel en dat probleem wil je niet in je vakgroep hebben’, zegt een oud-collega.
Dan zit je wel met personeel en dat probleem wil je niet hebben
Het centrum verhuisde naar het University College Groningen, omdat het daar – als typische onderwijsfaculteit – ‘beter op zijn plek zou zijn’, zegt De Jong. Voor eventuele verliezen was het college van bestuur verantwoordelijk.
Drie jaar later is er weinig veranderd. De begroting voor 2021 laat nog altijd een tekort zien van 110.000, maar toch wilde het college van bestuur er opnieuw 750.000 euro instoppen. Alleen sputtert de universiteitsraad tegen. Er is immers geen heldere rapportage over de winst- en verliescijfers, vindt die. Bovendien: wat doen ze nu echt daar bij het UGCE? En wordt het geld wel goed besteed?
Geen visie
Kristina Linke van de Wetenschapsfractie in de u-raad betwijfelt dat. Vergelijkbaar onderzoek en onderwijs gebeurt ook op andere plaatsen aan de RUG, zoals bij de Faculteit Economie en Bedrijfskunde en bij Campus Fryslân. ‘We zien niet een gecoördineerde strategie’, zegt ze. ‘Hoeveel entrepreneurship moet je hebben aan een universiteit? Wat is de visie?’
Bovendien constateert Linke dat veel van de onderwijsactiviteiten bij het UGCE worden gedaan in samenwerking met die andere faculteiten. Dus hoeveel tijd besteden de medewerkers nu aan kerntaken? En hoeveel aan ‘valorisatie’?
Maar wat ernstiger is, vindt ze: de VentureLab-activiteiten, hoe belangrijk ook, behoren niet tot de kerntaken van de universiteit. Dat zijn het onderwijs en onderzoek. En dat betekent dat ze niet gefinancierd worden door de overheid.
De u-raad eist meer duidelijkheid van het college, ook omdat de overheid sinds dit jaar strenge regels stelt aan het spenderen van publiek geld aan ‘private activiteiten’ zoals het geven van cursussen aan niet-studenten.
Zelfevaluatie
Een zelfevaluatie van het UGCE moest de raad overhalen om de begroting goed te keuren. ‘Maar het is nog steeds niet duidelijk wat er precies gedaan wordt’, zegt u-raadslid Mariët Hofstee van de Personeelsfractie. Die zelfevaluatie was meer een glossy folder, vindt ze. ‘Alsof de dean probeerde een groep investeerders binnen te halen, in plaats van verantwoording af te leggen.’ Nog kwalijker vindt ze dat dit centrum zichzelf moet bedruipen ‘maar dat ze niet in staat zijn hun eigen boekhouding op orde te krijgen’.
Niemand vraagt waarom het centrum niet presteert
Uiteindelijk keurde de u-raad de financiering voor een half jaar goed, waarna er een plan moest liggen om het gehele centrum te ‘herstructureren’. Het plan daarvoor wordt deze donderdag besproken in de u-raad. Het idee is om de onderzoeks- en onderwijsactiviteiten onder te brengen bij de Faculteit Economie en Bedrijfskunde en haar onderzoeksschool SOM. En de valorisatie – de VentureLab-activiteiten dus – zouden dan in een aparte stichting komen, of binnen de RUG Ventures.
Maar, erkent het college van bestuur, ‘er is een goed bedrijfsplan nodig’, want ‘het huidige Lab slaagt er niet in om quitte te spelen zonder publiek geld’.
Of de u-raad nu wel over de brug komt is onzeker. Want, stellen Personeelsfractie en Wetenschapsfractie, het is nog altijd veel te vaag. En dat terwijl het cvb al in december beloofde een ‘samenhangend plan’ klaar te hebben aan het begin van 2021.
Onveilig
Bovendien is het maar zeer de vraag of zo’n plan de oplossing is. ‘Iedereen praat over het feit dat het centrum niet presteert’, vertelt oud-medewerker Anna. ‘Maar niemand stelt de vraag: waarom is dat zo?’
Voor oud-medewerkers met wie UKrant in de afgelopen weken sprak, ligt het antwoord voor de hand. De werksituatie is daar absoluut onveilig en de oorzaak ligt vooral bij de dean, Aard Groen. Groen is, als je hem net leert kennen, ‘charismatisch en een visionair’, vertellen ze. ‘Hij had prachtige verhalen aan het begin. Maar op het moment dat er geleverd moet worden, zagen we toch een groot verschil tussen wat geleverd werd en wat beloofd was’, bevestigt de oud-FEB-collega.
Oud-medewerker Anna bewaart slechte herinneringen aan haar werk bij het UGCE. Haar baas eiste voortdurend dat ze dingen deed die niet mogelijk waren en werd boos als ze er vervolgens niet in slaagde. Dan verhief Groen zijn stem. ‘Dat was echt heel intimiderend.’ Het duurde een tijd voor ze besefte dat het niet normaal is, als je huilend e-mails zit te typen doordat je voortdurend op je kop krijgt. ‘Ik deed wanhopig mijn best om zo goed mogelijk werk af te leveren’, zegt ze, ‘maar ik kon het gewoon niet goed doen.’
Bijkomend probleem was het gebrek aan vertrouwen. Ze kreeg geen toegang tot mailadressen, of de mogelijkheid om zelfstandig taken uit te voeren. Kritiek was er altijd, ook als ze het naar alle objectieve maatstaven goed had gedaan. Het ging om Aards belang en status, zegt ze, en niet om wat het beste was voor het UGCE. ‘Aards netwerk is van hem, niet van het UGCE.’
Voortdurend geroddel
Oud-medewerkers vertellen over het ontkennen van wat je hem hoorde zeggen, soms vijf minuten nadat hij het zei. Het rollen met de ogen en ‘heel vervelend’ worden. Over gekleineerd worden en gepest. Het voortdurende geroddel in de hele organisatie. Hoe ze mensen huilend aantroffen op het toilet. ‘Maar hij heeft ook een aantal favorieten, die daar geen last van hebben. Hij zet mensen in het team tegen elkaar op, om gedoe te creëren’, zegt Tess.
Hij zet mensen in het team tegen elkaar op
Vrijwel iedereen noemt de tandem Groen-Belousova. Een geschil met de echtgenote leidde tot een veeg uit de pan van de baas. ‘Dan zei hij: ik heb geluiden gehoord dat…’ vertelt Anna. ‘Dat maakt het heel onveilig, want er werden nooit namen genoemd.’
Belousova had toegang tot Groens mailbox. Erg naar, vindt Tess. Want mails naar de baas gaan vaak over privacygevoelige issues. Ze wilde niet dat iedereen dat maar kon lezen.
Besmettelijk
Bovendien werkte het giftige gedrag besmettelijk. Een oud-medewerker zegt dat de agressieve cultuur van leidinggeven zich verspreidde binnen het centrum.
Zo vertelt Iris hoe ze genegeerd werd tijdens lunches en hoe er tegen haar geschreeuwd werd als haar leidinggevende – niet Groen – iets van haar verlangde. Als er iets mis ging, of ze nu vijf minuten te laat was bij de voorbereiding van een training wegens noodweer, of de kopjes niet in de vaatwasser had gezet, kreeg ze de wind van voren. Toen ze een keer hoorde hoe een participant van het VentureLab boos werd over een mail van Groen, probeerde ze de deelnemer te kalmeren. ‘Ik vertelde haar dat het niet zo bedoeld was. Dat iedereen gewoon wat overwerkt was.’ Waarna haar de mantel werd uitgeveegd over het feit dat ze er überhaupt over gesproken had.
Erover praten was onmogelijk, zegt ze. Daarvoor voelden zij en haar collega’s zich niet veilig genoeg. Ze herinnert zich vooral de immense opluchting toen ze haar laatste werkdag had gehad.
Dat wordt bevestigd door het medewerkersonderzoek van 2019, waarbij de vraag ‘Ik voel me veilig om de mensen met wie ik samenwerk aan te spreken op gedrag’ een 4,8 scoorde, tegen een 6,9 op de RUG als geheel. De vraag ‘Ik kan mijn werk, mentaal gezien, goed aan’, kreeg een 5,8. RUG-breed was dat een 7,7.
Vertrouwenspersoon
Iris meldde zich uiteindelijk bij de vertrouwenspersoon. Tess deed dat ook, zegt ze. En Anna. En anderen met wie UKrant contact had. Sommigen meldden zich ook bij de HR-adviseur.
Weer anderen deden dat niet. Sommigen, ongetwijfeld, omdat ze het niet zo voelen. De academische staf lijkt minder problemen te hebben, of is er inmiddels aan gewend, denkt Anna. Maar er zijn er ook die bang waren dat hun relatie met Aard Groen aangetast zou worden als toch uit zou komen dat zij iets gezegd hadden over de situatie. Ze vreesden dat het centrum zelf zou worden opgeheven en hun baan in gevaar zou komen.
Misschien terecht.
Ik ben volledig afgeknapt op de RUG als werkgever
Want hoewel de meldingen bij de vertrouwenspersoon zich opstapelen, is er nog niets concreets veranderd. Sommige oud-medewerkers vinden het prettig dat ze in elk geval hun verhaal kwijt konden. Ze waren dankbaar voor de erkenning dat wat ze hadden meegemaakt niet oké was. Maar anderen hebben het gevoel dat het allemaal niets helpt.
Ze misten terugkoppeling, zodat ze niet weten hoe hun ‘zaak’ ervoor staat, terwijl de situatie voortduurt. ‘Daar word je heel moedeloos van. Je denkt: niemand gaat hier wat aan doen en wat moet ik nu? Want ik kan hier dan niet blijven werken’, vertelt Tess. ‘Ik ben volledig afgeknapt op de RUG als werkgever.’
Frustraties
Renker begrijpt dergelijke frustraties. Ze kan niet op deze zaak ingaan, maar haar mogelijkheden om in te grijpen zijn beperkt. Het is niet aan haar als vertrouwenspersoon om in te grijpen. Ze kan meldingen en signalen doorzetten naar de organisatie, mits medewerkers daar toestemming voor geven. Maar het is vervolgens aan de organisatie om daar iets mee te doen.
U-raadslid Hofstee heeft daarom haar hoop gevestigd op de ombudsfunctionaris die volgende maand moet worden benoemd. Want op dit moment, zegt ze, staan werknemers vaak met lege handen. ‘Of je kunt een officiële klacht indienen, maar dan kun je maar beter een advocaat in de arm nemen en je voorbereiden op een buitengewoon onplezierige situatie.’
En dus modderen mensen door en zijn diep ongelukkig, zegt Hofstee, of ze melden zich ziek. Of ze vertrekken uit pure wanhoop. En dat, vindt ze, moet anders.
‘Hij hoefde gewoon nooit verantwoording af te leggen’, bevestigt Iris. ‘Dan lopen dit soort zaken uit de hand en raken mensen beschadigd.’
Oud-medewerkers Tess, Anna en Iris durfden niet met hun echte naam in de krant te komen. Hun namen zijn gefingeerd. UKrant sprak met nog drie andere oud-medewerkers over de situatie en had inzage in stukken die de geschetste verhalen bevestigen.
Reactie dean of entrepreneurship Aard Groen
Allereerst wil ik opmerken dat het lezen van dit artikel me niet in de koude kleren is gaan zitten. Ik betreur het dat oude issues worden opgehaald en gepresenteerd als actuele. Natuurlijk realiseer ik me dat mijn stijl van leidinggeven niet voor iedereen altijd even gemakkelijk is geweest. Signalen daarover heb ik mij aangetrokken.
In goed overleg met mijn team en de afdeling HR van de RUG is besloten hierin samen stappen te zetten. Mede als reactie op de uitkomsten van de medewerkers-survey in 2019 zijn we daarom een collectief en individueel traject ingegaan om de samenwerkingscultuur en de persoonlijke communicatie in de groep te onderzoeken en waar nodig te verbeteren.
Het is ook in onze jaargesprekken samen met de HR-adviseur aan de orde gesteld en iedereen is ook in de gelegenheid gesteld om eventuele problemen apart met HR te bespreken. In dit traject zijn geen issues meer naar voren gekomen. Goed samenwerken is nu een continu onderwerp op onze agenda.
Recentelijk is een onderzoek gehouden door het UCG waarin grote waardering wordt uitgesproken door de medewerkers in de groep over de samenwerking binnen het UGCE-team. De huidige teamleden zijn voor dit artikel helaas niet benaderd, waardoor hier een sterk eenzijdig beeld wordt gepresenteerd. Ik vind daar wel wat van.
Om alle schijn die in het artikel wordt gewekt tegen te gaan en uit waardering voor het goede werk dat we bij UGCE doen, stel ik voor onafhankelijk onderzoek te laten doen naar het reilen en zeilen binnen UGCE. De uitkomsten daarvan zie ik vol vertrouwen tegemoet.