‘Ik zeg: gewoon lekker doen’
To sabbatical or not to sabbatical?
Door Marit Bonne
By Marit Bonne
Marit Bonne
Toen Bob de Jonge zijn gordijnen opendeed, lachte een witte wereld hem tegemoet. Een week lang verbleef de universitair hoofddocent Europese talen en cultuur in Leyden, een dorpje in de Amerikaanse staat Massachusetts. Tijdens het ontbijt begonnen de taalkundige gesprekken al. Na de lunch gingen ze op pad, naar musea in de buurt.
Het was een week tijdens zijn ‘lievelingssabbatical’. Hij verbleef bij collega’s van onderzoeksgroepen waar De Jonge nauw mee samenwerkte: eerst in Buenos Aires en daarna in New York. ‘Je leert elkaar op een heel ander niveau kennen als je daar een paar maanden zit. Je weet veel beter wat je aan elkaar hebt.’
Volgens de Rijksuniversiteit Groningen is sabbatical verlof ‘een vorm van buitengewoon verlof, vaak voor een langere periode, waarin je aandacht besteedt aan je inzetbaarheid (loopbaanontwikkeling)’. Maar in de gangen van de universiteit wordt de term ‘sabbatical’ ook gebruikt voor een periode bij een andere universiteit, vaak in het buitenland, zonder andere verplichtingen zoals onderwijs.
Bijvoorbeeld in het geval van microbioloog Jan Maarten van Dijl. ‘Of het echt telt als een sabbatical weet ik niet, maar het voelde voor mij wel zo’, vertelt hij. De hoogleraar medische microbiologie bezocht in 2020 langere tijd zijn Japanse collega’s aan de Universiteit van Kobe.
Waanzinnig
In een maand tijd schreef Van Dijl een reviewartikel met een Japanse collega en samen deden ze een projectaanvraag. ‘Helaas werd die laatste niet gehonoreerd, maar het was zo’n stimulerende ervaring’, vertelt hij. ‘En de cultuur van Japan is gewoon waanzinnig. Er is veel te zien en het eten is heel lekker.’
Je bent even uit je bubbel
Van Dijl was verkocht. En dus deed hij in 2023 een ‘inhaalsabbatical’, om nieuwe ideeën op te doen voor zijn onderzoek. Dit keer zonder coronamaatregelen. ‘Je bent even uit je bubbel waardoor je nieuwe perspectieven krijgt’, legt hij uit. ‘Dat werkt heel verfrissend.’
Andrej Zwitter beaamt dat. ‘Collega’s aan de technische universiteit in Zürich nodigden mij na mijn decanaat aan de Campus Fryslân uit om daar drie maanden door te brengen’, vertelt de hoogleraar politieke theorie en bestuur. Aansluitend verbleef hij twee maanden in Osaka, Japan.
Voor academici is het gebruikelijk om na een lange periode bestuurstaken even een stap terug te doen, vaak in de vorm van een sabbatical, aldus Zwitter. ‘Je krijgt de tijd om te kijken: wat wil ik nou eigenlijk met mijn onderzoek, waar wil ik naartoe?’
Tijdens zijn decanaat had hij het druk. ‘De faculteit werd net opgebouwd en dan raak je uit je onderzoeksflow’, vertelt hij. ‘Je verliest je contacten, je publiceert niet zoveel en het is moeilijk om op de hoogte te blijven wat er gebeurt in het veld.’ Tijdens een sabbatical krijg je hier juist de tijd voor, zag Zwitter: lezen, schrijven en publiceren.
Goed gelezen
Ook De Jonge heeft dit ondervonden. ‘In Buenos Aires voerden we gesprekken, discussieerden we over taalkunde en werkten we aan publicaties.’ Hij hield er veel sociale contacten aan over en zijn publicaties in Argentinië werden goed gelezen. ‘Ik zeg altijd voor de grap: ik ben beroemder in Argentinië dan in Nederland’, zegt De Jonge. ‘En dat is ook echt zo.’
Ik ben beroemder in Argentinië dan in Nederland
Zijn sabbatical leverde De Jonge onder andere een plaats in een taalkundig bestuur op, in New York. ‘Ik weet bijna wel zeker dat dat daardoor kwam.’
Ook Van Dijl had baat bij zijn uitstapje. ‘Soms kom je daar iets tegen en denk je: dat moet ik gewoon proberen’, vertelt hij. In Japan liet zijn collega een nieuw soort materiaal zien dat bacteriën kweken duurzamer maakt. En dat is gunstig, want bacteriën kweken ze veel in het lab van microbioloog Van Dijl.
De ervaring van Zwitter past daar ook in. ‘Alle onderzoeksideeën na mijn sabbatical zijn 100 procent voortgekomen uit die periode.’ Zo schreef hij een paper over cybernetic governance tijdens zijn tijd in Zürich.
Ook organiseerde hij in die tijd workshops, waar onder anderen collega’s uit Delft aan meededen. Samen met Zwitter bedachten ze een onderzoeksproject dat financiering van de NWO kreeg. Het leidde tot een speciaal artikel in een prestigieus vakblad, Ethics of Information Technology.
Nauw betrokken
Voor dezelfde workshops werd Zwitter laatst weer uitgenodigd in Zürich. ‘Het was zo leuk elkaar weer te zien’, vertelt Andrej. ‘Je hebt toch drie maanden met elkaar doorgebracht.’ Hij ging mee op een teamuitje: een vaartocht op de Zürichsee. ‘We voeren op prachtige blauwe wateren omringd door bergen op een warme dag in mei.
Dat persoonlijke contact met collega’s van andere universiteiten was voor De Jonge het allerbelangrijkste van zijn sabbatical. ‘Het klinkt heel luxe, maar dat is het echt niet’, vertelt hij. ‘Ik haalde zoveel uit dat persoonlijke contact.’
‘Toen Campus Fryslân werd geopend, kwamen er zelfs drie collega’s uit Japan langs. Dat was zo’n verrassing’, lacht Zwitter. ‘Zelfs Jouke de Vries (collegevoorzitter van de RUG – red.) was verbaasd dat ze uit die hoek helemaal voor ons langskwamen.’
Als je daar bent geweest denk je: Het kan altijd erger
Ook Van Dijl vond de interacties met zijn collega’s het allerleukste tijdens zijn sabbatical. ‘En je ziet dingen ook in perspectief’, vertelt hij. Bij onderzoek in Japan komt er veel bureaucratie kijken. ‘Soms mopper ik op het papierwerk hier in Nederland. Maar als je daar een maand bent geweest, dan denk je: Het kan altijd erger.’
Tijdverschil
Of er ook nadelen aan een sabbatical zitten? De drie profs schudden hun hoofd. ‘Dat betekent niet dat ik het niet intens vond’, geeft Van Dijl toe. Het tijdverschil met Nederland was acht uur. Dat betekende dat aan het einde van zijn werkdag de mails vanuit Nederland binnen stroomden. ‘Ik heb soms tot half drie achter mijn computer gezeten. Je leidt dan een soort dubbelleven.’
Overweeg je als academicus een sabbatical? Gewoon lekker doen en regel het goed, luidt het gezamenlijke advies. Zwitter: ‘Het is belangrijk om van tevoren te bedenken wat je uit een sabbatical wilt halen. Als je er eenmaal in zit, gaat de tijd in een stroomversnelling.’ Van Dijl benadrukt dat planning belangrijk is. ‘Jouw afwezigheid moet anderen niet opzadelen met extra werk.’
De tip van De Jonge luidt: huur een airbnb, in plaats van een hotel. ‘Tijdens mijn veldwerk in Mexico verbleef ik alleen in een hotel. Ik voelde me zo eenzaam.’ Mexicanen zijn erg gastvrij en nodigden hem al snel uit om bij hen thuis te slapen. ‘Ik maakte vrienden voor het leven, vrienden die mijn vrouw en ik nog steeds af en toe zien.’